Ως εξαιρετικά ανησυχητικές και περίπλοκες χαρακτηρίζει τις τελευταίες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο το Ινστιτούτο Brookings.
Όπως υπενθυμίζει η Τουρκία πραγματοποίησε το τελευταίο διάστημα μια σειρά προκλητικών ενεργειών που σχετίζονται με τις έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στη θαλάσσια περιοχή.
Πρόκειται για μία περιοχή, που η Ελλάδα θεωρεί επίσης ως χωρικά της ύδατα. Με αυτόν τον τρόπο, η Τουρκία έρχεται αντιμέτωπη με ένα ενεργειακό καρτέλ που ονομάζεται Φόρουμ αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), το οποίο περιλαμβάνει την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Παλαιστινιακή Αρχή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να μεσολαβήσει και ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron εκτίμησε ότι η κατάσταση είναι τόσο ανησυχητική που η Γαλλία θα ενισχύσει τη ναυτική της δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αλλά αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Στις αρχές Αυγούστου 2020, η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν συμφωνία – την οποία η Άγκυρα θεωρεί άκυρη.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι Ελλάδα και Αίγυπτος οριοθετούν τις αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες τους.
Αυτές οι συμφωνίες ρυθμίζονται διμερώς από τα κράτη, ακόμη και αν υπάρχει διεθνές πλαίσιο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ανατολική Μεσόγειος: Οι Τούρκοι αναζητούν αφορμή για επεισόδιο
Το πιόνι που λέγεται Λιβύη
Ο στόχος ήταν ο περιορισμός των τουρκικών φιλοδοξιών και η απάντηση σε μια σαφή πρόκληση εκ μέρους της Άγκυρας:
Την υπογραφή μνημονίου της Κωνσταντινούπολης το 2019 με την κυβέρνηση της Λιβυκής Εθνικής Συμφωνίας (GNA) που εδρεύει στην Τρίπολη για Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες και στρατιωτική συνεργασία.
Η συμφωνία Λιβύης – Τουρκίας – την οποία το EMFG δεν αποδέχεται, κατηγορώντας ότι παραβιάζει τη Σύμβαση Montego Bay του 1982 – είχε δύο κύριους στόχους: τον καθορισμό των ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης αλλά αντίστοιχα και την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων.
Επίσης η συμφωνία επέτρεψε στην Άγκυρα να παράσχει στρατιωτική βοήθεια στη GNA στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης.Ο ευρύτερος στόχος της Άγκυρας είναι να προλάβει οποιοδήποτε πιθανή αντίδραση από το EMGF στην περιοχή, εφόσον η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη από την ομάδα.
Εάν οι χώρες του EMGF – οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν πολύ τεταμένες σχέσεις με την Άγκυρα – συνεχίσουν να αποκλείουν την Άγκυρα (ή ακόμη και να εμποδίσουν την Τουρκία να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα πεδίο φυσικού αερίου εντός της ΑΟΖ της, βάσει μιας ερμηνείας της Σύμβασης του Montego Bay), ο Εrdogan θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ως πρόσχημα για να υιοθετήσει μια πιο επιθετική στρατηγική.
Σε ένα τέτοιο σενάριο, η Άγκυρα θα μπορούσε να εγείρει διεθνή νομικά εμπόδια για να αποτρέψει την άντληση φυσικού αερίου στην περιοχή.
Η συμφωνία πυροδότησε την οργή του αντιπάλου της GNA στη Λιβύη, του στρατάρχη Khalifa Haftar, ο οποίος διοικεί τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό με έδρα το Τομπρούκ και ξεκίνησε πολιορκία στην Τρίπολη τον Απρίλιο 2020. Υποστηρίζεται από την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από το 2014.
Βλέπουν τη Λιβύη όχι μόνο ως τη βέλτιστη πλατφόρμα για την επέκταση των οικονομικών τους στόχων, αλλά και ως μία ιδανική περίπτωση για μια ιδεολογική αντιπαράθεση με την Τουρκία και το Κατάρ – πολιτικές αναπαραστάσεις της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ορκισμένου εχθρού για την Αίγυπτο και τις δυναστείες του Κόλπου.
Η Λιβύη με αυτήν την έννοια, αποτελεί μια εξαιρετική δυνατότητα για το Αμπού Ντάμπι να υλοποιήσει τους στόχους της μεσαίας ισχύος που έχει, καθώς και για το Κάιρο να επεκτείνει την επιρροή του προς τα δυτικά.
Στην πραγματικότητα, η ανατολική, παράκτια περιοχή της Λιβύης υπήρξε ανέκαθεν γη εμπορικών και βαθιών φυλετικών δεσμών με την Αίγυπτο.
Το Κάιρο στοχεύει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε σενάρια κρίσης στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, όπου τα προβλήματα των Παλαιστινίων τέμνονται με εκείνα των Σύρων και των Λιβύων, και όπου οι ενεργειακοί πόροι ξυπνούν τεράστια συμφέροντα που ξεπερνούν τη λεκάνη της Μεσογείου.
Ο καθοριστικός ρόλος των ΗΠΑ
Σε αυτό το πλαίσιο, η Γαλλία επιδιώκει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο: το Παρίσι έχει από καιρό λάβει θέση εναντίον της Άγκυρας (σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, το φυσικό αέριο, τους μετανάστες και τη Λιβύη) και τους τελευταίους μήνες έχει υποστηρίξει σθεναρά πρωτοβουλίες της Αιγύπτου, της Ελλάδας και της Κύπρου.
Νωρίτερα φέτος, ζήτησε να καταστεί μέλος του EMGF, ενώ οι ΗΠΑ ζήτησαν να γίνουν μόνιμοι παρατηρητές.
Η Γαλλία βλέπει αυτά τα βήματα ως ευκαιρία ενίσχυσης της στρατηγικής της στη Μεσόγειο.
Γενικότερα, ωστόσο, η Ευρώπη δεν διαθέτει επί του παρόντος πραγματική στρατηγική για τον περιορισμό της τουρκικής επεκτατικότητας.
Οι ΗΠΑ θεωρούν αυτόν τον τομέα στρατηγικό, ειδικά για τον περιορισμό της κινεζικής και ρωσικής παρέμβασης μέσω περιφερειακών πολιτικών και συμμάχων.
Ο στόχος της πολιτικής τους είναι να διατηρηθούν οι κύριες οδούς θαλάσσιου εμπορίου – πρώτα απ ‘όλα το κανάλι του Σουέζ – ασφαλείς.
Υπό αυτή την έννοια, ο στόχος είναι να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες για αντιπαράθεση μεταξύ των χωρών της περιοχής, ειδικά με δύο εμπλεκόμενα μέλη του ΝΑΤΟ, την Τουρκία και την Ελλάδα, και ενδεχομένως τώρα τη Γαλλία.
Το κενό που άφησαν οι ΗΠΑ στη γεωπολιτική δυναμική της Μεσογείου έχει καλυφθεί, σε αυξανόμενο βαθμό, από την Κίνα και τη Ρωσία.
Οι δύο δυνάμεις είναι σε θέση να κάνουν ελιγμούς στην περιοχή, εκμεταλλευόμενες την αυξανόμενη συστηματική διαταραχή και τις κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ κρατών.Η Αμερική πρέπει να δράσει για να το αποτρέψει αυτό.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ θα πρέπει να αξιοποιήσουν τους συμμάχους του EMGF για να φτάσουν σε πιο ευέλικτες θέσεις έναντι της Τουρκίας, αναγνωρίζοντας τα νόμιμα συμφέροντά της να γίνει εταίρος του EMGF και να έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει σε κοινή εκμετάλλευση πόρων και κατανομή εσόδων.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία πρέπει να εγκαταλείψει τις περιφερειακές της φιλοδοξίες, έχοντας κατά νου ότι μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ αυτών των μεσογειακών δυνάμεων θα ήταν καταστροφική.
