Ο Ελληνας υπουργός αναφέρθηκε στην πίεση που δέχεται η χώρα μας από την Τουρκία, καθώς το τελευταίο διάστημα παρατηρείται αύξηση των μεταναστευτικών ροών.
Όπως, δήλωσε ο κ. Μηταράκης, στόχος του ήταν να ενημερώσει τους ομολόγους του «για την τουρκική προκλητικότητα στα σύνορα, την πιθανή μελλοντική εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού. Γι' αυτό είναι σημαντικό για εμάς να υπάρξει πρόοδος στους κανονισμούς που αφορούν την ασφάλεια των συνόρων, όπως ο κανονισμός Σέγκεν. Ομοίως, είναι πολύ σημαντικό για εμάς, σήμερα, να υπάρξει πολιτική δήλωση του Συμβουλίου για το θέμα της αλληλεγγύης προς τις χώρες πρώτης υποδοχής, με μετεγκαταστάσεις αιτούντων άσυλο και προσφύγων. Είναι πολύ σημαντικό ότι για πρώτη φορά η Ευρώπη βάζει επίσημα στο τραπέζι το θέμα της αλληλεγγύης».
Στη χώρα μας βρίσκονται ήδη σε αυξημένη επαγρύπνηση οι Ενοπλες Δυνάμεις, η Ελληνική Αστυνομία, το Λιμενικό και το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής για το ενδεχόμενο αύξησης των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία, εξαιτίας των απειλών που εκτοξεύει ο Ερντογάν αλλά και του υβριδικού πολέμου που επιχείρησε στο παρελθόν στον Έβρο.
Τι θα γίνει με τη Frontex
Στο Λουξεμβούργο, στο δείπνο, έπειτα από τη Σύνοδο, όπου οι υπουργοί πραγματοποιούν ανεπίσημες συζητήσεις, ο κ. Μηταράκης αναμένεται να θέσει και το ζήτημα της Frontex. Η παραίτηση του Φαμπρίς Λετζέρι εξαιτίας στοιχείων για παράνομες επιχειρήσεις επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο έχει φέρει σε δυσχερή θέση τον οργανισμό και απαιτείται να επαναπροσδιοριστεί ο χαρακτήρας του και ο τρόπος δράσης του.
Η δραστηριότητα της Frontex στο Αιγαίο έγινε αντικείμενο διεθνών δημοσιογραφικών ερευνών και ερευνήθηκε από την Olaf. Οι καταγγελίες όμως δεν σταματούν. Προσφάτως, η ολλανδική ΜΚΟ front – LEX υπέβαλε 16σέλιδη προειδοποιητική επιστολή για συνέχιση των παραβάσεων, ζητώντας από την εκτελεστική διευθύντρια και διάδοχο του Λετζέρι, Aija Kalnaja, να λάβει μέτρα, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει δικαστική αγωγή.
Θεωρητικά, εάν σε μια χώρα υπάρχει ιστορικό συνεχών παραβιάσεων των δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών, η Frontex μπορεί να αποχωρήσει από αυτή (άρθρο 46 του κανονισμού του). Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία πρόθεση αποχώρησης της Frontex από την Ελλάδα, αλλά το περιστατικό είναι ενδεικτικό της έντασης που δημιουργούν συγκεκριμένες ΜΚΟ, ελληνικές και ξένες, γύρω από ένα ζήτημα το οποίο, με πρόσχημα τον ανθρωπισμό για κάποιους, λίγους, είναι οικονομικό και υπαρξιακό, εξαιτίας του πακτωλού χρημάτων που δόθηκε για το μεταναστευτικό από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Επιπλέον, το κλίμα κατά της Ελλάδας το συνδαυλίζει, σύμφωνα με την ελληνική πλευρά, και η τουρκική προπαγάνδα. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης κάθε μέρα φιλοξενούν ειδήσεις για το πώς το Λιμενικό της χώρας μας σπρώχνει πρόσφυγες προς τα δικά τους παράλια, θέτονας σε κίνδυνο τη ζωή τους.
Η Ελλάδα αρνείται αυτές τις κατηγορίες και μιλά για interception, δηλαδή για απώθηση των μεταναστών που δεν θα έπρεπε ποτέ να είχαν φύγει από την Τουρκία, με βάση την Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας.
Το μεταναστευτικό περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, επειδή δεν ανησυχεί μόνον η Ελλάδα για την εργαλειοποίησή του, εξαιτίας της συνεχιζόμενης έντασης με την Τουρκία. Την ίδια ανησυχία έχουν οι Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία Λιθουανία) και η Φινλανδία, που προετοιμάζονται για κύματα προσφύγων που ενδέχεται να στείλει στα σύνορά τους ο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η ανησυχία για την προστασία των συνόρων της ΕΕ είναι πλέον διάχυτη σε όλη την Ευρώπη.
Τον Μάρτιο του 2020, η Ελλάδα ήταν μόνη της απέναντι στον πόλεμο που δέχτηκε στον Έβρο από τον Ερντογάν με όπλο τους πρόσφυγες. Τώρα, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι που πιέζουν για να επισπευσθεί η συμφωνία για νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση, το οποίο αναμένεται να ενοποιήσει όλες τις πτυχές του μεταναστευτικού.
Το ευρωπαϊκό χάος
Αυτή τη στιγμή, πάντως, επικρατεί ένα μικρό χάος. Η Πολωνία, η οποία έχει δεχθεί στο παρελθόν κατευθυνόμενη μεταναστευτική πίεση από τη Ρωσία και τη Λευκωρωσία, έχει κλείσει τα βόρεια σύνορά της. Τα νότια, ωστόσο, τα κρατά ανοιχτά για τους πρόσφυγες από την Ουκρανία.
Η ΕΕ έχει δώσει ειδικό καθεστώς σε 5 εκατομμύρια Ουκρανούς, παρότι έχει δημιουργηθεί τεράστιο ζήτημα στο εσωτερικό της εξαιτίας της άνισης μεταχείρισής τους σε σχέση με τους υπόλοιπους πρόσφυγες. Η αιτιολόγηση είναι ότι οι Ουκρανοί εισέρχονται στα σύνορα της ΕΕ με γνήσια διαβατήρια και ταξιδιωτικά έγγραφα από τα προσυμφωνημένα σημεία ελέγχου και όχι παράνομα μέσα από δάση και ποτάμια. Η αίσθηση ότι όλα είναι ελεγχόμενα καθησυχάζει τους πολίτες των χωρών υποδοχής. Επιπλέον, είναι θύματα ενός πολέμου που ξεκίνησε μια άλλη χώρα, η Ρωσία, εναντίον της δικής τους.
Στην πλειονότητά τους οι υπόλοιποι πρόσφυγες είτε δεν έχουν ταξιδιωτικά έγγραφα, είτε η ταυτοποίησή τους είναι δυσχερής, είτε προέρχονται από χώρες στις οποίες μαίνονται εμφύλιες συρράξεις και δεν είναι ευδιάκριτο ποιοι ανήκουν στους διώκτες και ποιοι στους καταδιωκόμενους, που δικαιούνται προστασία.
Είναι τέτοια η κατάσταση στο εσωτερικό της ΕΕ, ώστε η ομάδα Βίζεγκραντ αφενός διαλύθηκε εξαιτίας της φιλορωσικής στάσης της Ουγγαρίας και αφετέρου τα μέλη της ζητούν την αλληλεγγύη των υπολοίπων μπροστά στην απειλή να δεχθούν αυξημένες μεταναστευτικές ροές.
Επιπλέον, η Εσθονία και η Φινλανδία αναζητούν τρόπο να περάσουν νομοθεσία είτε για την άμεση επαναπροώθηση μεταναστών στην άλλη πλευρά των συνόρων τους, που είναι η ρωσική, είτε για την αυστηροποίηση των διαδικασιών παροχής ασύλου, εν μέσω αντιδράσεων τόσο στο εσωτερικό τους όσο και στις Βρυξέλλες. Η Κομισιόν διαμήνυσε στη Φινλανδία ότι το ολοκληρωτικό κλείσιμο των συνόρων ή ο περιορισμός των αιτήσεων ασύλου δεν αποτελούν επιλογές ούτε σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Η Ελλάδα, από την πλευρά της, επικαιροποιεί το σχέδιο έκτακτης ανάγκης για υποκινούμενη από την Τουρκία μαζική είσοδο μεταναστών στον Έβρο. Ήδη, στην περιοχή αυτή καταγράφεται αύξηση 20% των ροών σε σύγκριση με πέρυσι. Παράλληλα, ενισχύεται και επεκτείνεται ο φράκτης, ενώ προβλέπεται η χρήση υδροφόρων της ΕΛ.ΑΣ., μη επανδρωμένων αεροσκαφών, βομβίδων κρότου-λάμψης κ.α.
Σε επιφυλακή βρίσκεται και το Λιμενικό στο Αιγαίο κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, καθώς υπάρχουν πληροφορίες για συγκεντρώσεις μεταναστών σε συγκεκριμένα σημεία των τουρκικών ακτών.
Τα παραπάνω θέματα δεν μπορούν να διευθετηθούν αν δεν ψηφιστεί το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση, κάτι που αναμένεται να γίνει εντός του 2023. Και αυτό γιατί, πέραν του ότι τα προβλήματα επείγουν, το πρώτο εξάμηνο του ερχόμενου έτους θα έχει την προεδρία της ΕΕ η Σουηδία, η οποία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αριθμό μεταναστών, και το δεύτερο εξάμηνο η Ισπανία, μια χώρα πρώτης γραμμής στην υποδοχή μεταναστών. Άρα, δύο χώρες που έχουν κάθε κίνητρο να επισπεύσουν τις διαδικασίες, αν δεν τις προλάβουν οι εξελίξεις.
Πολλοί εκτιμούν ότι το ειδικό καθεστώς που έδωσαν οι ευρωπαϊκές χώρες στους Ουκρανούς πρόσφυγες θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την επίτευξη ενιαίας πολιτικής και σε άλλες πτυχές του προσφυγικού. Όπως, π.χ., η διερεύνηση των κάθε είδους καταγγελιών, όχι από τις εθνικές αρχές κάθε χώρας, κάτι που δημιουργεί ζητήματα αξιοπιστίας των ερευνών, αλλά από έναν ανεξάρτητο ευρωπαϊκό οργανισμό, η δημιουργία του οποίου περιλαμβάνεται ρητά στις προτάσεις για το νέο σύμφωνο μετανάστευσης.
Μέχρι να τακτοποιηθούν αυτά τα ζητήματα, η κατάσταση ενδέχεται να γίνει πιεστική για χώρες όπως η δική μας, που έχει βελτιώσει πολύ τη ζωή στα κέντρα υποδοχής μεταναστών στα νησιά, αλλά έχει αρχίσει να δέχεται ξανά αυξημένες ροές από την Τουρκία. Το θέμα προκαλεί πολιτική και κοινωνική ένταση, όπως φάνηκε μετά τα όσα είπε για τις ελληνικές αρχές -ότι απάγουν μετανάστες που έχουν φτάσει στις ακτές μας και τους πετούν στη θάλασσα- ο διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος στο Ευρωκοινοβούλιο, καλεσμένος του ευρωβουλευτή Στέλιου Κούλογλου. Επίσης, δεν έχουν πάψει οι πιέσεις προς τις χώρες υποδοχής να κρατήσουν στο έδαφός τους τους μετανάστες και τους πρόσφυγες και να αποτρέπουν ακόμα και όσους έχουν πάρει επίσημα έγγραφα από τη μετακίνηση στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο. Γι' αυτό έχει σημασία η δήλωση αλληλεγγύης, η οποία θα διευκολύνει τη μετεγκατάστασή τους.
Παρότι δεν πρόκειται να ληφθούν οριστικές αποφάσεις, η περίοδος αυτή είναι κρίσιμη, καθώς διαμορφώνονται οι ισορροπίες και καθορίζονται οι ομάδες που θα λάβουν τις τελικές αποφάσεις σε σειρά ζητημάτων, μεταξύ των οποίων ποιος θα είναι ο χαρακτήρας και η δράση της Frontex, πώς θα αυστηροποιηθούν οι έλεγχοι στα σύνορα της ΕΕ ώστε στη συνέχεια να είναι ελεύθερη η μετακίνηση των μεταναστών εντός του χώρου της, πώς θα κατανεμηθούν ανά χώρα οι πρόσφυγες από την Ουκρανία κ.ά.
