Μια απίστευτη αποκάλυψη είδε το φως της δημοσιότητας από τον βρετανικό τύπο και τον τρόπο που αρχηγοί φτωχών κρατών χρησιμοποιούν το Facebook για να διασπείρουν ψεύδη, να χειραγωγούν τους πολίτες και να πλήττουν τους αντιπάλους τους, εκμεταλλευόμενοι ένα κενό ασφαλείας στη δημοφιλή πλατφόρμα.
Ο βρετανικός Guardian αποκαλύπτει πως το Facebook χειρίστηκε περισσότερες από 30 υποθέσεις χειραγώγησης σε 25 χώρες που εντοπίστηκαν από το προσωπικό της εταιρείας.
Η έρευνα δείχνει πώς το Facebook έχει επιτρέψει μεγάλες καταχρήσεις της πλατφόρμας του σε φτωχές, μικρές και μη δυτικές χώρες, προκειμένου να δώσει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση καταχρηστικών συμπεριφορών που προσελκύουν την προσοχή των μέσων ενημέρωσης ή επηρεάζουν τις ΗΠΑ και άλλες πλούσιες χώρες.
Η εταιρεία ενήργησε γρήγορα για να αντιμετωπίσει την πολιτική χειραγώγηση που πλήττει χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα και η Πολωνία, ενώ κινείται αργά ή καθόλου σε υποθέσεις στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Μογγολία, το Μεξικό και μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής.
Το Facebook δεσμεύτηκε να καταπολεμήσει την πολιτική χειραγώγηση που πραγματοποιείται στην πλατφόρμα μετά το ιστορικό φιάσκο των εκλογών στις ΗΠΑ το 2016, όταν Ρώσοι χρησιμοποίησαν ψεύτικους λογαριασμούς για να εξαπατήσουν και να διαιρέσουν τους Αμερικανούς ψηφοφόρους.
Όπως αναφέρει στη βρετανική εφημερίδα η Sophie Zhang, πρώην αναλύτρια δεδομένων στο Facebook, ο αμερικανικός τεχνολογικός κολοσσός δεν ενδιαφέρεται να επιλύσει αυτά τα ζητήματα καθώς δεν θεωρεί ότι πλήττουν ιδιαίτερα την εικόνα της επιχείρησης.
Η Zhang προσλήφθηκε από το Facebook τον Ιανουάριο του 2018 για να εργαστεί στην ομάδα που είχε σκοπό τον εντοπισμό τέτοιων πρακτικών.
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα από αυτά που εντοπίστηκαν ήταν ο Juan Orlando Hernández, ο πρόεδρος της Ονδούρας, ο οποίος τον Αύγουστο του 2018 έλαβε το 90% ψεύτικης διαδραστικής ενασχόλησης στη μικρή χώρα της Κεντρικής Αμερικής.
Τον Αύγουστο του 2018, η Zhang αποκάλυψε στοιχεία ότι το προσωπικό του Hernández συμμετείχε άμεσα σε μια εκστρατεία που είχε σκοπό να ενισχύσει το περιεχόμενο της σελίδας του με εκατοντάδες ψεύτικες θετικές επισημάνσεις (το γνωστό «like») σε δημοσιεύσεις που τον αφορούσαν.
Για έναν από τους διαχειριστές της επίσημης σελίδας Facebook του Hernández, αποκαλύφθηκε πως η ομάδα του διαχειριζόταν επίσης εκατοντάδες άλλες σελίδες που είχαν δημιουργηθεί ακριβώς για να φαίνεται ότι ο πρόεδρος της χώρας είχε τεράστια υποστήριξη από τους πολίτες.
Σχόλια από ψεύτικους λογαριασμούς κάτω από ανάρτηση για συλλήψεις ακτιβιστών στο Αζερμπαϊτζάν
Σύμφωνα με τον Guardian, αυτή η πρακτική είναι το ψηφιακό ισοδύναμο του να φέρει ένας πολιτικός αρχηγός δεκάδες λεωφορεία με πληρωμένους πολίτες σε μια προεκλογική ομιλία του.
Αυτό το κενό ασφαλείας έχει επιτρέψει στο κυβερνών κόμμα του Αζερμπαϊτζάν να εμφανίζει εκατομμύρια αρνητικά σχόλια στις σελίδες των ανεξάρτητων ειδησεογραφικών πρακτορείων και των πολιτικών της αντιπολίτευσης του Αζερμπαϊτζάν.
Ο Hernández επανεκλέχθηκε το 2017 και η κυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από ισχυρισμούς για αχαλίνωτη διαφθορά και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Αζερμπαϊτζάν είναι μια αυταρχική χώρα χωρίς ελευθερία του Τύπου ή ελεύθερες εκλογές.
Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα χρειάστηκε σχεδόν ένα χρόνος ώστε το Facebook να καταργήσει το δίκτυο της Ονδούρας και 14 μήνες για να διαγράψει τους σχετικούς λογαριασμούς στο Αζερμπαϊτζάν. Και στις δύο περιπτώσεις, το Facebook επέτρεψε στη συνέχεια να επαναληφθεί η ίδια πρακτική.
Τόσο το γραφείο του Hernández όσο και το κυβερνών κόμμα του Αζερμπαϊτζάν δεν απάντησαν σε ερωτήματα του Guardian.
Η πρακτική αυτή σχετίζεται επίσης με τις αμερικανικές εκλογές του 2016, όταν το Facebook, οργάνωσε μια ειδική ομάδα η οποία ανακάλυψε πολλούς λογαριασμούς που είχαν δημιουργηθεί από τη Ρωσία και παρουσιάζονταν ως Αμερικανοί ψηφοφόροι, με σκοπό να χειραγωγήσουν συγκεκριμένους πολίτες και να επηρεάσουν τις πολιτικές συζητήσεις.
Το έργο της Zhang
Η Ζανγκ υπέβαλε δεκάδες αναφορές στο Facebook για να ειδοποιήσει για δίκτυα πλαστών λογαριασμών ή σελίδων που στρεβλώνουν τον πολιτικό διάλογο στην Αλβανία, το Μεξικό, την Αργεντινή, την Ιταλία, τις Φιλιππίνες, το Αφγανιστάν, τη Νότια Κορέα, τη Βολιβία, τον Ισημερινό , Ιράκ, Τυνησία, Τουρκία, Ταϊβάν, Παραγουάη, Ελ Σαλβαδόρ, Ινδία, Δομινικανή Δημοκρατία, Ινδονησία, Ουκρανία, Πολωνία και Μογγολία.
Σε ορισμένες από τις περιπτώσεις που αποκάλυψε η Zhang, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, την Ουκρανία, την Ιταλία και την Πολωνία, το Facebook έλαβε γρήγορα μέτρα, με αποτέλεσμα να καταργηθούν πολλοί ψεύτικοι λογαριασμοί. 
Σε άλλες περιπτώσεις, το Facebook καθυστέρησε να αναλάβει δράση για μήνες. Όταν η Zhang αποκάλυψε ένα δίκτυο ψεύτικων λογαριασμών στις Φιλιππίνες τον Οκτώβριο του 2019, το Facebook δεν έλαβε δράση. Ωστόσο όταν ένα μέρος αυτού του δικτύου άρχισε να εμφανίζεται στη σελίδα του Ντόναλντ Τραμπ , η εταιρεία κινήθηκε άμεσα. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις, το Facebook δεν έκανε καμία ενέργεια.
Σύμφωνα με τη Ζανγκ το Facebook είναι πολύ απρόθυμο να τιμωρήσει ισχυρούς πολιτικούς και όταν όταν ενεργεί, οι συνέπειες είναι πολύ επιεικείς. «Ας υποθέσουμε ότι η έχετε ληστέψει μια τράπεζα και η τιμωρία σας είναι η ακόλουθη. Σας κατάσχουν τα κλοπιμαία και μια εφημερίδα πρέπει να δημοσιεύσει την είδηση ότι συνελήφθη αυτό το άτομο να ληστεύει μια τράπεζα και δεν θα πρέπει να τα επαναλάβει». Αυτό συμβαίνει ουσιαστικά στο Facebook. Και αρκετοί πολιτικοί θεωρούν ότι αξίζει να πάρουν το ρίσκο».
Το Facebook απέλυσε την Zhang τον Σεπτέμβριο του 2020 και την τελευταία ημέρα της στην εταιρεία, δημοσίευσε ένα αποχαιρετιστήριο σημείωμα 7.800 λέξεων στο οποίο περιγράφει πως «βρήκε πολλές κατάφωρες προσπάθειες ξένων εθνικών κυβερνήσεων να κάνουν κατάχρηση της πλατφόρμας μας σε τεράστιες κλίμακες για να παραπλανήσουν τους πολίτες τους».
«Το Facebook δεν έχει ισχυρό κίνητρο για να αντιμετωπίσει αυτήν την κατάσταση, εκτός από το φόβο ότι κάποιος μπορεί να το διαρρεύσει και να προκληθεί μεγάλη φασαρία. Και αυτό ακριβώς κάνω», δήλωσε στον Guardian.
Η απάντηση του Facebook
Η Liz Bourgeois, από την πλευρά του, εκπρόσωπος του Facebook, δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα ότι η εταιρεία επιδιώκει να εντοπίσει και να καταργήσει τέτοια δίκτυα συντονισμένης χειραγώγησης σε ολόκληρο τον κόσμο.
«Έχουμε κυριολεκτικά εκατοντάδες ή χιλιάδες περιπτώσεις, και συνεπώς πρέπει να ξεκινάμε από τις χώρες και τις περιπτώσεις που έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα» ανέφερε στέλεχος της εταιρείας στη βρετανική εφημερίδα.
