Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν περισσότερο απ’ ότι πριν από μισό αιώνα. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή απειλεί να τα αλλάξει όλα. Σε ολόκληρο τον πλανήτη, τα ζώα - και οι ασθένειες που μεταφέρουν – αλλάζουν στην προσπάθειά τους να προσαρμοστούν σε έναν πλανήτη που βρίσκεται σε «αναταραχή». Και δεν είναι τα μόνα: Τα τσιμπούρια, τα κουνούπια, τα βακτήρια, τα φύκια, ακόμη και οι μύκητες μετακινούνται, μετατοπίζοντας ή επεκτείνοντας τις ιστορικές τους περιοχές, για να προσαρμοστούν στις κλιματικές συνθήκες που εξελίσσονται με πρωτοφανή ρυθμό.
Η αποψίλωση των δασών, η εξόρυξη, η γεωργία και η αστική ανάπτυξη αφαιρούν κομμάτια από τις εναπομείνασες άγριες περιοχές του πλανήτη, συμβάλλοντας στην απώλεια της βιοποικιλότητας με πρωτοφανή ρυθμό στην ανθρώπινη ιστορία. Οι πληθυσμοί των ειδών, στα οποία βασίζεται ο άνθρωπος για τη διατροφή του, μειώνονται και «σπρώχνονται» σε όλο και μικρότερα κομμάτια βιοτόπων. Εν τω μεταξύ, ο αριθμός των ανθρώπων που βιώνουν τις ακραίες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη συνεχίζει να αυξάνεται. Η κλιματική αλλαγή εκτοπίζει περίπου 20 εκατ. ανθρώπους κάθε χρόνο, ανθρώπους που χρειάζονται στέγαση, ιατρική περίθαλψη, τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία επιβαρύνουν τα ήδη «εύθραυστα» συστήματα.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν, δυστυχώς, συνθήκες που ευνοούν τις ασθένειες. Οι παλιές και οι νέες ασθένειες γίνονται όλο και πιο διαδεδομένες και εμφανίζονται ακόμη και σε μέρη που δεν έχουν βρεθεί ποτέ πριν. Οι ερευνητές έχουν αρχίσει να συνθέτουν ένα συνονθύλευμα στοιχείων, που «φωτίζουν» την τρομερή απειλή που αποτελούν σήμερα οι κλιματικές ασθένειες για την ανθρώπινη υγεία - και το εύρος των κινδύνων που πρόκειται να προκύψουν. Οι έρευνες δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την εξάπλωση των ασθενειών.
Για να γλιτώσουν από την άνοδο της θερμοκρασίας στις φυσικές τους περιοχές, τα ζώα αρχίζουν να μετακινούνται σε υψηλότερα, ψυχρότερα υψόμετρα, φέρνοντας μαζί τους ασθένειες. Αυτό αποτελεί απειλή για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις περιοχές και οδηγεί, επίσης, σε επικίνδυνες αναμείξεις μεταξύ των νεοεισερχόμενων ζώων και των υφιστάμενων ειδών. Η γρίπη των πτηνών, για παράδειγμα, εξαπλώνεται με μεγαλύτερη ευκολία μεταξύ των άγριων ζώων, καθώς η άνοδος της θάλασσας και άλλοι παράγοντες ωθούν τα είδη πουλιών που φωλιάζουν στην ενδοχώρα, όπου είναι πιο πιθανό να συναντήσουν άλλα είδη.
Όταν έχουμε ένα πιο θερμό χειμώνα και πιο ήπιο φθινόπωρο, αυτό επιτρέπει στους φορείς των παθογόνων μικροοργανισμών - τσιμπούρια, κουνούπια και ψύλλους, για παράδειγμα - να παραμένουν ενεργοί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του έτους. Στο βορειοανατολικό τμήμα των ΗΠΑ παρατηρήθηκε μαζικός πολλαπλασιασμός των κροτώνων, που μεταφέρουν τη νόσο του Lyme κατά την τελευταία δεκαετία, με τους θερμότερους χειμώνες να παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μπορέλ: "Η κλιματική αλλαγή αποτελεί παγκόσμια απειλή"
Οι ακανόνιστες καιρικές συνθήκες, όπως οι περίοδοι ακραίας ξηρασίας και πλημμύρας, δημιουργούν συνθήκες για την εξάπλωση των ασθενειών. Η χολέρα, ένα βακτήριο που μεταδίδεται με το νερό, ευδοκιμεί κατά την περίοδο των μουσώνων στις χώρες της Νότιας Ασίας, όταν οι πλημμύρες μολύνουν το πόσιμο νερό, ιδίως σε μέρη που δεν διαθέτουν ποιοτικές υποδομές υγιεινής. Ο πυρετός της κοιλάδας ευδοκιμεί, για παράδειγμα, σε περιόδους βροχής.
Τα κρούσματα ασθενειών που συνδέονται με κουνούπια, τσιμπούρια και ψύλλους τριπλασιάστηκαν στις ΗΠΑ μεταξύ 2004 και 2016, σύμφωνα με τα Κέντρα Πρόληψης και Ελέγχου Ασθενειών. Το πρόβλημα επιδεινώνεται όσο περνάει ο καιρός και ήδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
Ο κόσμος διαθέτει τα εργαλεία που χρειάζεται -δίκτυα επιτήρησης της άγριας ζωής, εμβόλια, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης- για να μετριάσει τις επιπτώσεις των ασθενειών που προκαλούνται από το κλίμα. Ορισμένα από αυτά τα εργαλεία έχουν ήδη αναπτυχθεί σε τοπική κλίμακα με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Αυτό που μένει να δούμε είναι πόσο γρήγορα οι κυβερνήσεις, οι ΜΚΟ, οι πάροχοι ιατρικών υπηρεσιών, οι γιατροί και οι πολίτες μπορούν να συνεργαστούν διασυνοριακά για να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης.
