Στιγμές Μεσαίωνα βιώνει τους τελευταίους μήνες η Ευρώπη, καθώς η παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας ακόμη και σε χώρες... υπεράνω υποψίας, δηλαδή γνωστές για τις ψυχρές θερμοκρασίες τους, έχει βαθύνει τον προβληματισμό μεταξύ των ειδικών για τα αίτια και τη διάρκεια της νέας κλιματικής κρίσης που θυμίζει έντονα προηγούμενες ιστορικές φάσεις οι οποίες μετέβαλαν άρδην στο πέρασμά τους σταθερές και σύνορα. Κι αν η πανδημία του κορωνοϊού ανακάλεσε στην ιστορική μνήμη τη «Μαύρη Πανώλη», που έπληξε την ευρωπαϊκή ήπειρο κατά τον Μεσαίωνα, οι ενδείξεις των τελευταίων ημερών στα θερμόμετρα φέρνουν πιο κοντά το ενδεχόμενο της επανάληψης της «μεσαιωνικής θερμής περιόδου», που έλιωσε τους πάγους και μαζί τις μέχρι τότε μορφές οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, καθώς επέβαλε νέους όρους στην παραγωγική διαδικασία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κλίμα: Τη μεγαλύτερη ξηρασία αντιμετωπίζει η κεντρική Ευρώπη
Μολονότι η πτώση της στάθμης των ευρωπαϊκών ποταμών, αλλά και η υποχώρηση των υδάτων σε λίμνες και παραλίες έφερε στην επιφάνεια παλαιότερα μνημεία, χωριά-φάντασμα, βυθισμένα πλοία, φημισμένους κήπους και ερείπια από πολυτελείς επαύλεις, αλλά και τμήματα από γέφυρες της ρωμαϊκής αρχαιότητας, οι θησαυροί της ευρωπαϊκής «χαμένης Ατλαντίδας» δεν επαρκούν για να εγγυηθούν τη συγκράτηση των τιμών, την ενεργειακή επάρκεια, αλλά και τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου των Ευρωπαίων πολιτών, το οποίο βυθίζεται μαζί με τα νερά προμηνύοντας ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις. Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπερκέρασε τη συνήθη βραδύτητα των αντιδράσεών της, χαρακτηρίζοντας την τρέχουσα ξηρασία «τη χειρότερη των τελευταίων 500 ετών» επικαιροποιεί ραγδαία τα μηνύματα στις «πέτρες πείνας», χαραγμένα στην ίσαλο γραμμή των ποταμών, ως διαχρονική προειδοποίηση κινδύνου στους κατοίκους της ευρωπαϊκής επικράτειας, όταν αυτές αναδύονται σε αντίστοιχες κλιματολογικές συνθήκες.
Κατάσταση συναγερμού
«Αν με δεις, κλάψε», αναγράφεται χαρακτηριστικά σε μία από τις πέτρες που λαξεύτηκαν αρχικά τον 15ο αιώνα και επανεμφανίστηκαν λόγω της πτώσης των υδάτων το 1616 στον ποταμό Ελβα, επιβεβαιώνοντας όχι μόνο την περιοδικότητα του φυσικού φαινομένου ανά τους αιώνες, αλλά κυρίως την κατάσταση συναγερμού που έχουν κηρύξει λόγω της ξηρασίας αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, λαμβάνοντας δρακόντεια μέτρα για τη διατήρηση των υδατικών αποθεμάτων τους.
Ηδη «το 47% της Ε.Ε. εξακολουθεί να βρίσκεται σε επίπεδο προειδοποίησης, που σημαίνει ότι οι βροχοπτώσεις είναι χαμηλότερες απ’ ό,τι συνήθως και η υγρασία του εδάφους είναι μειωμένη, ενώ το 17% της Ε.Ε. βρίσκεται σε επιφυλακή, που σημαίνει ότι η βλάστηση και οι καλλιέργειες εμφανίζουν τις επιπτώσεις της ξηρασίας», αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτιμώντας ότι «συνολικά το 64% της Ευρώπης βρίσκεται σε επίπεδο προειδοποίησης ή επιφυλακής, γεγονός που συμβάλλει επίσης στην ευρεία εξάπλωση των περιοχών που αντιμετωπίζουν κίνδυνο πυρκαγιάς σε ολόκληρη την Ε.Ε.».
Επιπλέον, το εκρηκτικό μείγμα ξηρασίας και καύσωνα έχει προκαλέσει «πρωτοφανή πίεση στα επίπεδα των υδάτων σε ολόκληρη την Ε.Ε.», αναφέρει η επίτροπος Καινοτομίας, Ερευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας Μαρίγια Γκαμπριέλ, συμπληρώνοντας ότι «οι δασικές πυρκαγιές που έχουν ξεσπάσει αυτή την περίοδο είναι αισθητά πάνω από τον μέσο όρο και έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη γεωργική παραγωγή. Κάθε χρόνο η κλιματική αλλαγή γίνεται αναμφίβολα όλο και πιο αισθητή», καταλήγει.
Στα ανησυχητικά συμπεράσματα της ίδιας έκθεσης συμπεριλαμβάνονται ακόμη οι χαμηλές αποδόσεις των καλλιεργειών, οι επιπτώσεις στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και η εκτίμηση για τη διάρκεια του κλιματολογικού φαινομένου το οποίο δεν φαίνεται να υποχωρεί μέχρι τον προσεχή Νοέμβριο. Με αυτά τα δεδομένα, οι προβλέψεις της Ε.Ε. για τη φετινή συγκομιδή είναι μάλλον απαισιόδοξες, αφού προδιαγράφεται μείωση κατά 16% στην παραγωγή καλαμποκιού και σιτηρών, 15% στην παραγωγή σόγιας και 12% στην παραγωγή ηλίανθου, όταν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ανατρέψει πλήρως τον ευρωπαϊκό προγραμματισμό ως προς τη διάθεση των παραπάνω αγροτικών προϊόντων περιορίζοντας δραματικά τις διαθέσιμες ποσότητες.
Η παραγωγή ενέργειας
Τα χειρότερα από την ξηρασία, ωστόσο, δεν τελειώνουν εδώ, καθώς τα ταχέως βυθιζόμενα επίπεδα ποταμών σε όλη την Ευρώπη επηρεάζουν και τον πολύπαθο ενεργειακό τομέα εν όψει του δύσκολου φετινού χειμώνα, έχοντας κιόλας μειώσει την παραγόμενη υδροηλεκτρική ενέργεια σε ποσοστό 20%. Το πραγματικό αποτύπωμα της ξηρασίας στην ηλεκτροπαραγωγή γίνεται ακόμη πιο αισθητό σε χώρες με υψηλά ποσοστά πυρηνικής ενέργειας, με ενδεικτική περίπτωση αυτή της Γαλλίας, όπου η ψύξη των πυρηνικών σταθμών εξασφαλιζόταν εν πολλοίς από τα νερά των ποταμών.
Οι εικόνες που παραπέμπουν σε έρημο, ωστόσο, εξαιτίας της έλλειψης βροχόπτωσης (σε ποσοστό 84% τον περασμένο Ιούλιο) από τη μέχρι πρότινος εύφορη κοιλάδα του ποταμού Λίγηρα δεν αποκλείεται να θέσουν εκτός λειτουργίας τους τέσσερις πυρηνικούς σταθμούς στην περιοχή εκτοξεύοντας τις τιμές του ηλεκτρικού στη χώρα. Ηδη η Electricite de France (EDF) προειδοποίησε τις προηγούμενες ημέρες ότι στην κοιλάδα του Ροδανού, στις Αλπεις και την Κυανή Ακτή, περιοχές που παράγουν περισσότερο από το 70% της υδροηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, η παραγωγή έχει μειωθεί κατά 60% από τον Ιανουάριο στενεύοντας τα όποια περιθώρια ελιγμών για το Ελιζέ στο ενεργειακό πεδίο, εν όψει και των νέων ανατιμήσεων στις τιμές του φυσικού αερίου.
Ορατές είναι οι επιπτώσεις της ξηρασίας και στην παραγωγή ενέργειας μέσω της καύσης άνθρακα, αφού το ιστορικό χαμηλό στη στάθμη του ποταμού Ρήνου στη Γερμανία έχει πολλαπλασιάσει τον χρόνο της παραποτάμιας μεταφοράς περιορίζοντας τον όγκο των εμπορευμάτων, με ό,τι αυτό σημαίνει για τους ρυθμούς παραγωγής της γερμανικής βιομηχανίας.
Από το δίχτυ της ξηρασίας, άλλωστε, δεν ξέφυγαν ούτε οι Σκανδιναβικές χώρες, καθώς πρωτοφανής χαρακτηρίζεται για τα ενεργειακά ειωθότα η κατάσταση στη Νορβηγία, η οποία βασίζει την εθνική παραγωγή ενέργειας στα αποθέματα των υδροηλεκτρικών μονάδων σε ποσοστό 90%, με τις τιμές στα τρόφιμα να έχουν ήδη αυξηθεί κατά 10% στα ράφια και ενώ οι Αρχές της χώρας διερευνούν ήδη το ενδεχόμενο επισιτιστικής ασφάλειας εν όψει του χειμώνα. Την ίδια ώρα, η κατακόρυφη πτώση της στάθμης στους εμβληματικούς ποταμούς της Ευρώπης, όπως ο Ρήνος, ο Δούναβης και ο Τάμεσης, φράζουν τις αρτηρίες του εμπορίου εντός της Ε.Ε., οδηγώντας τις ευρωπαϊκές ηγεσίες τη μία μετά την άλλη στη λήψη έκτακτων μέτρων, καθώς άλλη μία ψηφίδα έρχεται να προστεθεί στο ψηφιδωτό των φετινών πολλαπλών κρίσεων που αποσταθεροποιούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.
Καθώς τα δέντρα στη Μεγάλη Βρετανία έχουν πια μια καστανή απόχρωση, γνωστή ως «ψευδές φθινόπωρο» λόγω της ξηρασίας, η Thames Water επέβαλε απαγορευτικό στη χρήση λάστιχου για το πλύσιμο των αυτοκινήτων, όπως και στη χρήση νερού για να γεμίσουν πισίνες ή άλλες εγκαταστάσεις, αφού το Λονδίνο βίωσε φέτος «τον πιο ξηρό Ιούλιο από το 1885», με τον Τάμεση να καταγράφει ιστορικό χαμηλό, με προηγούμενο αυτό του 2005.
Ρεκόρ ξηρασίας
Αυστηρά μέτρα και τσουχτερά τιμολόγια επέβαλε και η Πορτογαλία, καθώς τα αποθέματα νερού σε 10 από τα 61 φράγματα της χώρας υποχώρησαν κάτω από το 20% της χωρητικότητάς τους, κινητοποιώντας άμεσα τις Αρχές. Εκτός από την απαγόρευση του ποτίσματος σε δημόσια πάρκα, γήπεδα γκολφ και δημόσιους κήπους (όπως οι Κήποι του Αλγκάρβε), η κυβέρνηση της Πορτογαλίας συνέστησε στους 43 δήμους της χώρας να αυξήσουν προσωρινά τα τιμολόγια του νερού για τις μεγάλες καταναλώσεις, αλλά και να αναστείλουν τον καθαρισμό των δρόμων μέχρι νεωτέρας.
Με τη μεσογειακή λεκάνη να εμφανίζει τα μεγαλύτερα ποσοστά ξηρασίας το φετινό καλοκαίρι, στη λύση της θαλάσσιας μεταφοράς πόσιμου νερού καταλήγει η Ισπανία, με τους περιορισμούς στη χρήση νερού ήδη να εφαρμόζονται στα βόρεια της χώρας. Σε πρώτο στάδιο, 2 εκατομμύρια λίτρα νερού ημερησίως, ενώ ο ανεφοδιασμός του πλοίου θα γίνεται ανά 40 ώρες και σίγουρα έως τον Οκτώβριο, προκειμένου να προστατευτούν οι υδάτινοι ορίζοντες στη Χώρα των Βάσκων, που βιώνει τα χαμηλότερα ποσοστά βροχόπτωσης από το 1859.
Κι αν η Ευρώπη φαίνεται να γυρίζει στα επίπεδα νερού του Μεσαίωνα, στις ΗΠΑ ο ιστορικός χρόνος γύρισε 1.200 χρόνια πίσω, αφού η εκτεταμένη ξηρασία σε πολλές Πολιτείες παρομοιάζεται με μαστίγιο της κλιματικής αλλαγής, δοκιμάζοντας τις αντοχές των πολιτών αλλά και του συστήματος.
Το Τέξας, το Σεντ Λούις και το Κεντάκι πέρασαν από συνθήκες εκτεταμένης ξηρασίας σε κατακλυσμιαίες βροχές στη διάρκεια του ίδιου μήνα, με καταιγίδες που συμβαίνουν ακόμη και μία φορά στα χίλια χρόνια, πιέζοντας αφόρητα τους ανεξάρτητους κτηνοτρόφους βοοειδών στις Δυτικές Πολιτείες. Καθώς η ξηρασία «σκοτώνει» το γρασίδι, δηλαδή τις ζωοτροφές, για μεγάλο μέρος των κτηνοτρόφων η άνοδος των τιμών του κόκκινου κρέατος στις ΗΠΑ έχει ήδη προεξοφληθεί, συμπαρασύροντας τον πληθωρισμό, ο οποίος αποτελεί την αιχμή του δόρατος εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου, αφού το 68% των ερωτηθέντων στην Καλιφόρνια (τη μεγαλύτερη πληθυσμιακά Πολιτεία) εμφανίζεται απογοητευμένο από την αντιμετώπιση του φαινομένου, το οποίο επισημαίνεται ως πρώτο στα κριτήρια που θα καθορίσουν την ψήφο των πολιτών.
Την ίδια ώρα, το σιτάρι στο Κάνσας, στην Οκλαχόμα και τη Νεμπράσκα και οι συγκομιδές βαμβακιού στο Τέξας είναι τα πρώτα θύματα της αγροτικής παραγωγής στις ΗΠΑ λόγω της φετινής ξηρασίας, ενώ αρκετοί Αμερικανοί αγρότες πωλούν κοπάδια με αγελάδες αδυνατώντας να βρουν τροφή και αναπροσαρμόζοντας προς τα πάνω τις τιμές των βασικών αγαθών, παρά τις προσπάθειες της διοίκησης Μπάιντεν να μειώσει τον πληθωρισμό.
