Όταν το ηφαίστειο στο νησί της Σαντορίνης εξεράγη πριν από πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια σκόρπισε λάβα, βράχια και τέφρα σε μια τεράστια περιοχή. Η τέφρα από την έκρηξη είναι τόσο διαδεδομένη στον αρχαιολογικό φάκελο που χρησιμοποιείται για να χρονολογήσει τα στρώματα πάνω και κάτω.
Αλλά λίγοι συμφωνούν για τη χρονολογική ημερομηνία της ίδιας της έκρηξης. Γι 'αυτό ένα μοναδικό κλαδί ελιάς που βρέθηκε στις στάχτες της Σαντορίνης έχει γίνει το κέντρο μιας πρόσφατης διαμάχης μεταξύ αρχαιολόγων και χρονολόγων.
Ενώ ορισμένοι αρχαιολόγοι τοποθετούν αυτή την ημερομηνία στο δεύτερο μέρος του 16ου αιώνα π.Χ., μια μελέτη που χρησιμοποιεί ραδιοχρονολόγηση και μια ανάλυση των δακτυλίων ανάπτυξης του κλαδιού της ελιάς τοποθετεί αυτή την ηφαιστειακή έκρηξη γύρω στο 1630-1620 π.Χ., μια διαφορά σχεδόν 100 ετών.
Τώρα, ερευνητές στο εργαστήριο της καθηγήτριας Elisabetta Boaretto, του Ινστιτούτου Επιστημών Weizmann στο τμήμα Επιστημονικής Αρχαιολογίας του Rehovot, έχουν δείξει πώς διαφορετικές μέθοδοι μπορούν να παράγουν ημερομηνίες που συμφωνούν τελικά.
Οι επιστήμονες του Weizmann επικεντρώθηκαν στο γεγονός ότι η ετήσια ανάπτυξη της ελιάς δεν είναι μια απλή ιστορία. Αν και η διατομή του ξύλου της ελιάς δείχνει κάπως ομόκεντρους δακτυλίους, οι ανοιχτοί και μαύροι κύκλοι που είναι ορατοί με γυμνό μάτι δεν αντιπροσωπεύουν μεμονωμένα χρόνια ανάπτυξης. Οι πιο σκοτεινοί δακτύλιοι μπορεί να είναι ένα είδος χρώσης, παρά σημάδια ετήσιων κύκλων.
Για να το αντιπαρέλθει αυτό, η αρχαιολογική ομάδα που μελετούσε το στοιχείο της Σαντορίνης χρησιμοποίησε τομογραφία μικροϋπολογιστών (microCT), βρίσκοντας μικρές διακυμάνσεις στην πυκνότητα που λογικά φαινόταν να αντιπροσωπεύουν ετήσια ανάπτυξη.
Αλλά η Boaretto, ο Dr. Yael Ehrlich και ο Dr. Lior Regev αποφάσισαν να επιστρέψουν στα βασικά.
Οι ερευνητές πήραν ένα κλαδί από μια σύγχρονη ελιά ηλικίας περίπου 70 ετών και χρονολόγησαν το ξύλο του χρησιμοποιώντας διάφορες ανεξάρτητες μεθόδους, για να μελετήσουν και να χρονολογήσουν την ανάπτυξη των δακτυλίων. Εφαρμόζουν microCT και ραδιοάνθρακα υψηλής ανάλυσης που χρονολογούνται σε διάφορα τμήματα μιας διατομής. Έψαχναν να εντοπίσουν την «αιχμή της έκρηξης» - έναν διπλασιασμό της συγκέντρωσης ραδιοάνθρακα στην ατμόσφαιρα που συνέβη τη δεκαετία του 1960 λόγω των δοκιμών πυρηνικών όπλων στην ατμόσφαιρα εκείνων των ετών.
Με τον επιταχυντή έρευνας Dangoor στο εργαστήριό της, η Boaretto και η ομάδα της πραγματοποίησαν 100 προσδιορισμούς ραδιοανθράκα σε τμήματα των 20 mg. ξύλου κατά μήκος της ακτίνας ανάπτυξης του κλάδου. Με αυτές τις μετρήσεις υψηλής ανάλυσης, οι ερευνητές του Weizmann χαρτογράφησαν τη συμπερίληψη στο ξύλο του πυρηνικού δοκιμαστικού άνθρακα στο επίπεδο ενός μηνός στο Ισραήλ και το συνέκριναν με την παγκόσμια διανομή ραδιοάνθρακα από εκείνη την περίοδο. Στο ίδιο υλικό, η ομάδα μέτρησε δύο άλλα ισότοπα άνθρακα (12C και 13C), τα οποία αποκάλυψαν εποχιακές αλλαγές στην ανάπτυξη.
Το αποκορύφωμα του πειράματος, λέει η Boaretto, ήταν ότι η μέθοδος τους ήταν τόσο ακριβής που θα μπορούσαν ακόμη και να εντοπίσουν τμήματα του έτους. Τα ελαιόδεντρα υφίστανται εποχιακή ανάπτυξη την άνοιξη και το καλοκαίρι, μια διαδικασία που τείνει να συμβάλλει στη διαμόρφωση δαχτυλιδιών που εναποτίθενται ετησίως.
Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι τα όρια μεταξύ ετών μπορούν γενικά να παρατηρηθούν με microCT. Ακόμα και όταν το ξύλο ήταν καμένο οι διαχωριστικές γραμμές θα μπορούσαν να κατασκευαστούν.
Σχετικά με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης η ομάδα του Weizmann διατείνεται ότι, ενώ η αρχική μελέτη microCT μπορεί να έχει μετρήσει πραγματικούς δακτυλίους ανάπτυξης, αλλά υπάρχει μια ξεχωριστή πιθανότητα η ημερομηνία που γίνεται δεκτή να μην αντιπροσωπεύει την ημερομηνία της έκρηξης, αλλά μάλλον μια παλαιότερη ημερομηνία. Η περιοχή από την οποία ελήφθη το δείγμα μπορεί να έχει σταματήσει να αυξάνεται δεκαετίες πριν από την έκρηξη.
