Η πορνογραφία είναι ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια, λόγω του διαδικτύου, έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Προσβάλει κυρίως τους άντρες, όλων των ηλικιών, και οι επιπτώσεις της είναι παρόμοιες με αυτές που οφείλονται στη χρήση κοκαΐνης! Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε τις απόψεις δύο επιστημόνων στους τομείς της νευροεπιστήμης και της ψυχιατρικής αντίστοιχα, πάνω σ’ αυτό το τόσο σοβαρό θέμα.
Ο Mohamed Ghilan, ειδικός στις νευροεπιστήμες, μας λέει τα εξής: «Σήμερα αναγνωρίζεται απ’ την νευροεπιστήμη ότι ο εγκέφαλος είναι εύπλαστος. Αλλάζει με την εμπειρία μας και δημιουργεί διαδρομές και συνδέσεις που σχετίζονται με ό,τι βλέπουμε, ακούμε και μαθαίνουμε. Από την ενεργό συμμετοχή σε μια φιλοσοφική συζήτηση στην τάξη μέχρι την εύρεση πληροφοριών για μια νέα πόλη, ακόμα και η φαινομενικά παθητική στάση στην οποία κάθεστε για να ακούσετε μουσική ή να παρακολουθήσετε τηλεόραση έχουν ως αποτέλεσμα έναν διαρκή σχηματισμό νέων συνδέσεων στον εγκέφαλο, που τελικά, μας κάνουν αυτούς που είμαστε ως άτομα. Ένα τεράστιο πρόβλημα, αν και σιωπηλό, που έχει φθάσει σε διαστάσεις επιδημίας είναι η παρακολούθηση πορνογραφίας, η οποία επηρεάζει τους άνδρες περισσότερο από ό, τι τις γυναίκες.
Η μεγάλη πλειοψηφία των άρθρων σχετικά με την προβληματική φύση του συγκεκριμένου θέματος συνήθως μιλούν γι’ αυτό από ψυχολογικής ή/και κοινωνικής πλευράς. Αυτό το άρθρο, όμως, θα ρίξει φως σχετικά με τις επιπτώσεις της παρακολούθησης πορνογραφίας από τη σκοπιά της νευροεπιστήμης. Το τρέχον μοντέλο που εξηγεί πώς μαθαίνουμε και θυμόμαστε τα πράγματα στο επίπεδο του εγκεφάλου, χρησιμοποιεί τη συναπτική πλαστικότητα ως βάση. Συναπτική πλαστικότητα είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει τη δύναμη των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων (εγκεφαλικών κυττάρων) σύμφωνα με την εμπειρία. Αυτό περιλαμβάνει την αλλαγή του ποσού και του είδους των υποδοχέων που εκφράζονται, καθώς και την ποσότητα των νευροδιαβιβαστών (μορίων επικοινωνίας) που απελευθερώνονται.
Ένας ζωτικής σημασίας νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο είναι η ντοπαμίνη. Έχει πολλούς σημαντικούς ρόλους και εξυπηρετεί σε λειτουργίες όπως, η εκούσια κίνηση, το κίνητρο, η ανταμοιβή, η τιμωρία, και η μάθηση. Η ντοπαμίνη εμπλέκεται σε παιδιά με ADHD, στη γνωστική εξασθένηση που οφείλεται στη γήρανση και στην κατάθλιψη. Οι περισσότερες από τις γνώσεις του κοινού σχετικά με ντοπαμίνη αφορούν διάσημα άτομα με νόσο του Πάρκινσον, όπως ο Muhammad Ali και ο Michael J Fox, που έχουν παθολογική δυσλειτουργία της ντοπαμίνης.
Ένα ζωτικός ρόλος της ντοπαμίνης είναι στην απόλαυση της εμπειρίας, της ανταμοιβής και της μάθησης. Ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη έχουν ως στόχο το ντοπαμινεργικό σύστημα να απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες ντοπαμίνης με αποτέλεσμα να αισθάνεται κάποιος «φτιαγμένος – ανεβασμένος» και να οδηγείται σε εθισμό. Μια σειρά από μελέτες έχουν ενοχοποιήσει τη ντοπαμίνη είτε στην συμμετοχή είτε στην άμεση εμπειρία της απόλαυσης. Ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου, η ντοπαμίνη μπορεί να απελευθερωθεί είτε πριν είτε κατά τη διάρκεια των στιγμών της αυξημένης ευχαρίστησης. Όταν απελευθερώνεται η ντοπαμίνη, ενδυναμώνει και ενισχύει τις νέες συνδέσεις που γίνονται στον εγκέφαλο, κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας. Αυτές με τη σειρά τους ενθαρρύνουν το άτομο να επαναλάβει τη δραστηριότητα και πάλι, ώστε να μπορούν να αισθάνονται την ευχαρίστηση για μια ακόμη φορά.
Πώς σχετίζεται αυτό με την πορνογραφία; Καθώς οι εικόνες εμφανίζονται στην οθόνη, μια διέγερση λαμβάνει χώρα και το ντοπαμινεργικό σύστημα ενεργοποιείται ακριβώς όπως θα γινόταν με ναρκωτικά π.χ. κοκαΐνη. Οι νεοσχηματισμένες συνδέσεις στον εγκέφαλο από την παρακολούθηση πορνογραφικών εικόνων ενισχύονται σε μεγάλο βαθμό από τις τεράστιες ποσότητες ντοπαμίνης που απελευθερώνεται. Αντί να πηγαίνουν στη βραχυπρόθεσμη μνήμη αυτές οι εικόνες, όπου μπορούν να ξεχαστούν αφότου απενεργοποιηθεί η οθόνη, η ενίσχυση της ντοπαμίνης εξασφαλίζει την μετακίνησή τους στη μακροπρόθεσμη μνήμη όπου μένουν κολλημένες σε λειτουργία επανάληψης στο μυαλό του ατόμου. Το ενοχλητικό γεγονός γι’ αυτό είναι ότι όσο πιο πολύ κάτι ανακαλείται στη μνήμη, τόσο περισσότερο στερεοποιείται στον εγκέφαλο. Σκεφτείτε πίσω στις σχολικές ημέρες σας όταν μελετούσατε για τις εξετάσεις – επαναλαμβάνατε ό,τι έπρεπε να απομνημονευθεί ξανά και ξανά μέχρι να «κολλήσει».
Η πορνογραφία είναι φαντασία. Διαφορετικές σκηνές που παρουσιάζουν διαφορετικές γυναίκες δίνουν την ψευδαίσθηση στον παρατηρητή ότι έχει μια σχέση με ένα νέο πρόσωπο κάθε φορά. Αυτές οι πρωταγωνίστριες υπόκεινται σε διαφορετικές απαξιωτικές σεξουαλικές πρακτικές από τους άντρες στις σκηνές. Οι πράξεις στο σύνολό τους είναι απεχθείς στους περισσότερους ψυχικά υγιείς ανθρώπους. Ωστόσο, ο σχεδιασμός της πράξης σε μια πορνογραφική σκηνή είναι να συνδέσουν ένα ή δύο φυσιολογικά στοιχεία με άλλα που δεν είναι. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο θεατής αποκτά νέες γεύσεις στη σεξουαλική πράξη.
Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπονται από την οθόνη με μια φαντασίωση προκαλούν μια χημική αντίδραση στον εγκέφαλο, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη. Το αποτέλεσμα είναι η αίσθηση μιας πραγματικής, παρ’ όλα αυτά παραισθητικής, κατάστασης ευχαρίστησης και ικανοποίησης. Η ντοπαμίνη ενισχύει τις νέες συνδέσεις με τις νεοαποκτηθείσες σεξουαλικές προτιμήσεις, και το επόμενο πράγμα που συμβαίνει είναι ο άντρας να ζητά από τη γυναίκα του να συμμετάσχει σε μια σεξουαλική φαντασίωση που έχει ενσωματωθεί στο υποσυνείδητό του.
Η αλληλουχία των γεγονότων στον εγκέφαλο είναι αρκετά ανησυχητικά απλή. Η συναπτική πλαστικότητα εργάζεται για να σχηματίσει νέες συνδέσεις, ως αποτέλεσμα της παρακολούθησης πορνογραφίας, και οι νεοαποκτηθείσες αναμνήσεις αποθηκεύονται. Δεδομένου ότι η εμπειρία είναι προκλητική, απελευθερώνεται ντοπαμίνη οποία οδηγεί σε πολύ ισχυρή ενίσχυση αυτών των νέων συνδέσεων. Τώρα που οι σκηνές βρίσκονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη, δύο είναι οι συνέπειες: 1) Αφού το ίδιο σύστημα το οποίο διεγείρεται από την χρήση κοκαΐνης διεγείρεται και από την πορνογραφία, αναπτύσσεται εθισμός, και 2) Ο άντρας θα προσπαθήσει συχνά να δημιουργήσει δικές του αναπαραστάσεις με τη σύζυγό του, γεγονός το οποίο οδηγεί σε μεγάλη απογοήτευση. Οι αναπαραστάσεις δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του επειδή, αντί πολλών διαφορετικών γυναικών, γίνονται τώρα μόνο με μία. Ακόμα χειρότερα, αυτή η μία γυναίκα δεν ηχεί, πράττει, ή μοιάζει με αυτές που έχουν «κατέβει» στο μυαλό του. Αν και το πρώτο ζευγάρι των αναπαραστάσεων μπορεί να είναι συναρπαστικό, σύντομα η πραγματικότητα θα «χτυπήσει» και η ντοπαμίνη δεν θ’ απελευθερωθεί, επειδή δε δημιουργείται πλέον ευχαρίστηση.
Δυστυχώς, αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Μετά από μια τέτοια απογοήτευση στην πραγματική εμπειρία εξαιτίας των προσδοκιών μη – ρεαλιστικής φαντασίωσης, ο εγκέφαλος, όχι μόνο απέχει από την απελευθέρωση της ντοπαμίνης αλλά «βουτάει» κάτω από τα επίπεδα αναφοράς. Καταλήγει σε μια καταθλιπτική ανταπόκριση που οδηγεί σε απογοήτευση, δυσαρέσκεια και δυστυχία μέσα στο γάμο αφού η γυναίκα δεν είναι «αυτό που προσδοκούσε».
Παρά τις προσπάθειες πολλών γυναικών να κάνουν «πιο πικάντικα τα πράγματα» υποκύπτοντας σε εξευτελιστικές πράξεις που έχουν ενσωματωθεί τεχνητά στους εγκεφάλους των συζύγων τους, οι πορνογραφικά – εθισμένοι σύζυγοι θα διασκεδάσουν μόνο για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, πριν χάσουν το ενδιαφέρον τους. Εν τω μεταξύ, η σύζυγος αισθάνεται ότι δεν είναι ελκυστική και ότι είναι συναισθηματικά εγκαταλελειμμένη παρά τις καλύτερες προσπάθειές της, δίχως να γνωρίζει ότι δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί με το τσουνάμι της ντοπαμίνης που δημιουργείται από την πορνογραφία.
Αυτό που είναι πολύ ανησυχητικό με αυτές τις πληροφορίες είναι ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί ως ένα ενιαίο σύνολο, η πλαστικότητά του είναι παγκόσμια. Η αλλαγή μιας περιοχής επηρεάζει άλλες περιοχές. Είναι μια κυριολεκτική επανακαλωδίωση του συνόλου των νευρωνικών συνδέσεων, ως αποτέλεσμα της παρακολούθησης πορνογραφίας. Η έκταση της επιρροής σε άλλα μέρη του εγκεφάλου και στη γνωστική λειτουργία είναι μια περιοχή της έρευνας που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Ενώ η νευροεπιστήμη περιγράφει μια πολύ ανησυχητική εικόνα για όσους έχουν πληγεί από την παρακολούθηση πορνογραφίας, δεν είναι όλα άσχημα. Παρά το γεγονός ότι είναι το ίδιο σύστημα που στοχεύεται από την κοκαΐνη, η ουσία δεν είναι η ίδια. Ένας εξαρτημένος από την κοκαΐνη πρέπει να περάσει από ένα στρατιωτικοποιημένο πρόγραμμα για να αποτοξινώσει το σύστημά του, αλλιώς κινδυνεύει η ζωή του. Από την άλλη πλευρά, πολλοί άνδρες που έχουν μάθει για τις πραγματικές επιπτώσεις της έντονης παρακολούθησης πορνογραφίας είναι σε θέση να εγκαταλείψουν αμέσως χωρίς να βιώσουν αρνητικές φυσιολογικές συνέπειες. Χρειάζεται πράγματι πολλή θέληση και απαιτεί από το άτομο να υπεραπασχολείται με άλλες δραστηριότητες.
Αρχικά, βασανιστικές επαναλήψεις πορνογραφικών σκηνών των τελευταίων μηνών ή χρόνων θα τεστάρουν τη δύναμη του ατόμου να τις εγκαταλείψουν. Ευτυχώς, ο ίδιος εγκέφαλος που πέρασε επανακαλωδίωση λόγω της παρακολούθησης πορνογραφίας μπορεί επίσης να επανακαλωδιωθεί. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό όργανο που ξεφορτώνεται τις συνδέσεις που δεν χρησιμοποιεί. Όσο περισσότερο διάστημα περνάει ένα άτομο δίχως να τονώνει εκ νέου τις πορνογραφικές του συνδέσεις, τόσο πιο πιθανό καθίσταται για τον εγκέφαλό του να τις απορρίψει. Η συμμετοχή σε νέες εμπειρίες και η απασχόληση του εγκεφάλου με άλλα θέματα τον αναγκάζει να «κλαδέψει» τις άλλες συνδέσεις. Χρειάζεται λίγο χρόνο για να κάνει τη δουλειά του και πρέπει να του δοθεί η επιλογή. Επιλέγει πάντα ό,τι το άτομο ενεργοποιεί πιο συχνά.»
Ο Gordon S. Bruin (M.A., L.P.C) μας βοηθάει να κατανοήσουμε γιατί ο εθισμός στην πορνογραφία είναι μια εγκεφαλική ασθένεια: «Μέχρι το ευρύ κοινό να γίνει περισσότερο ενημερωμένο για την πραγματικότητα του πώς η πορνογραφία επηρεάζει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αυτή θα συνεχίσει να εκλαμβάνεται ως μια ηθική αδυναμία ή μια απλή μορφή ψυχαγωγίας. Ως επαγγελματίας σύμβουλος, ο οποίος έχω εργαστεί στον τομέα των εθισμών για πάνω από 20 χρόνια θέλω να καταστήσω σαφές ότι ο εθισμός στην πορνογραφία είναι ένας ΧΗΜΙΚΟΣ ΕΘΙΣΜΟΣ.
Ο εθισμός στην πορνογραφία είναι πολύ δύσκολο να θεραπευτεί, επειδή χτυπά τον πυρήνα της ανθρωπότητας. Το ενδιαφέρον για τη σεξουαλικότητα είναι μια πρωταρχική κινητήρια δύναμη στον άνθρωπο. Είναι ευχάριστο από σχεδιασμού του και απαραίτητο για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε ως ανθρώπινη φυλή. Εάν ποτέ έπρεπε να βρεθεί το τέλειο ναρκωτικό αυτό θα ήταν η πορνογραφία. Η πορνογραφία είναι «το τέλειο δηλητήριο του εγκεφάλου.»
Το πρόβλημα με αυτό το ναρκωτικό είναι ότι είναι νόμιμο και παραδίδεται σχεδόν σε κάθε σπίτι δωρεάν 365 μέρες το χρόνο, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Είναι μόνο ένα κλικ μακριά. Το χημικό κοκτέιλ που εκρήγνυται στον εγκέφαλο είναι από τα πιο εθιστικά. Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε με αυτό είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα θύματα το συναντούν σε πολύ νεαρή ηλικία. Παντού καλοί άνθρωποι εθίζονται σε νεαρή ηλικία πριν καλά-καλά συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει. Σήμερα, ο μέσος όρος ηλικίας έκθεσης στην πορνογραφία είναι τα 11 χρόνια. Πώς θα νοιώθατε αν βλέπατε κάποιον να κρατάει ένα εντεκάχρονο παιδί στο έδαφος και να του κάνει ένεση ηρωίνης; Δεν είναι ευχάριστη σκέψη, έτσι δεν είναι; Στην πραγματικότητα αυτό ακριβώς συμβαίνει με την πορνογραφία.
Σε όλη την επαγγελματική μου καριέρα έχω περάσει αμέτρητες ώρες θεραπεύοντας άτομα με χημικές εξαρτήσεις όπως το αλκοόλ, ηρωίνη/οπιούχα, κοκαΐνη, μεταμφεταμίνη, μαριχουάνα, κλπ. Έτσι, αισθάνομαι αρμόδιος να μιλήσω για ό,τι έχω δει και να εκθέσω από μια κλινικά θεραπευτική προοπτική τον ισχυρισμό ότι ο εθισμός στην πορνογραφία είναι ο πρώτος εθισμός απ’ όλους. Χτυπά στον πυρήνα της ανθρωπότητας και επηρεάζει αρνητικά τον κόσμο με τρόπους που οι περισσότεροι μόλις και μετά βίας φαντάζονται. Η μεγαλύτερη απ’ όλες τις ανησυχίες μου είναι το τι θα συμβεί στη νέα γενιά χωρίς εκπαίδευση και βοήθεια. Οι νέοι δεν έχουν ανοσία στην πορνογραφία και είναι εκείνοι που εκτίθενται σε αυτήν με έναν ολοένα και ανησυχητικά μεγαλύτερο ρυθμό.
Οι εγκέφαλοί μας αποτελούνται από μικροσκοπικές χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Αυτοί είναι υπεύθυνοι για τα συναισθήματα, τα αισθήματα και τις συμπεριφορές μας. Πιστεύω ότι πολλοί μόλις και μετά βίας συνειδητοποιούν πόσο ισχυρές είναι αυτές οι μικροσκοπικές χημικές ουσίες και πόσο βαθιά επηρεάζουν τη ζωή και τη συμπεριφορά μας. Στο συναρπαστικό βιβλίο του «Ο Νους και ο Εγκέφαλος» ο Δρ Jeffery Schwartz διαφοροποιεί τον νου από τον εγκέφαλο. Υπάρχει μία συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα σε αυτά τα δύο στοιχεία και κάθε ένα από αυτά μπορεί να έχει ισχυρή επιρροή στο άλλο. Ο νους και ο εγκέφαλος εργάζονται από κοινού για να προσδώσουν ένα νόημα στη ζωή.
Η δική μου ερμηνεία επ’ αυτού είναι ότι ο νους ή το πνεύμα είναι η ηλεκτρική νοημοσύνη που ζει σε αυτό το φυσικό/χημικό σώμα και εγκέφαλο. Ο εθισμός εμφανίζεται όταν ο φυσικός εγκέφαλος έχει πάρει τον έλεγχο του νου. Ο νους είναι το μέρος της νοημοσύνης που απογοητεύεται απ’ την απώλεια του ελέγχου. Η συνείδηση είναι μέρος του νου. Είναι το μέρος που δημιουργεί αισθήματα σωστού ή λάθους. Ο φυσικός εγκέφαλος δεν έχει καμία αντίληψη σωστού ή λάθους. Η κύρια λειτουργία του είναι να μας κρατάει στη ζωή και το κάνει αυτό με το να οδηγεί κάποιον στην αποφυγή του πόνου και στην αναζήτηση της ευχαρίστησης.
Ο φυσικός/χημικός εγκέφαλος έχει μια τεράστια ικανότητα να παίρνει τον έλεγχο του νου. Μπορεί να τον υποτάξει και να τον παγιδεύσει. Με άλλα λόγια, μπορεί να πάρει τον έλεγχο της ανθρώπινης βούλησης και να επηρεάσει το πώς ένα άτομο σκέπτεται, αισθάνεται και ενεργεί. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή και ως εθισμός. Πρόκειται για μια κατάσταση όπου ο φυσικός/χημικός εγκέφαλος απαιτεί ή υποχρεώνει κάποιον προς μία ορισμένη συμπεριφορά, ανεξάρτητα από τον νου ή τη συνείδησή του.
Φαίνεται να υπάρχει κάτι έμφυτο στην ανθρώπινη οικογένεια που την κάνει να αισθάνεται ότι είναι λάθος να παρακολουθεί τις ιδιωτικές σεξουαλικές πράξεις των άλλων. Με άλλα λόγια ο νους, το έξυπνο ηλεκτρικό κομμάτι του εαυτού μας απλά δεν μπορεί να αισθάνεται καλά όταν συμμετέχει σε αυτές. Κάνω αυτόν τον ισχυρισμό έχοντας ακούσει εκατοντάδες ιστορίες διαφόρων πελατών μου που έχουν παρακολουθήσει πορνογραφία. Τα αποτελέσματα είναι πάντα τα ίδια. Δεν είχα ποτέ κάποιον πελάτη ο οποίος ήρθε και μου είπε ότι υποτροπίασε κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας και αισθάνθηκε καλά γι’ αυτό. ΠΟΤΕ! Η παρακολούθηση πορνογραφίας αφήνει στο πέρασμά της αισθήματα απογοήτευσης, εκνευρισμού και κατάθλιψης. Αυτά τα αισθήματα είναι το άμεσο αποτέλεσμα κανονικών χημικών διαταραχών στον εγκέφαλο.
Στην ουσία, η μόνη διαφορά ανάμεσα σε έναν εξαρτημένο από την ηρωίνη ή την κοκαΐνη είναι ο τρόπος που το ναρκωτικό εισέρχεται στο σύστημα. Ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στις πληροφορίες που λαμβάνει από το μάτι γρηγορότερα από ό,τι από οποιαδήποτε άλλη πηγή. Η οπτική επεξεργασία των πληροφοριών γίνεται στο μεταιχμιακό σύστημα σε μικροδευτερόλεπτα. Αυτός είναι ο λόγος που η πορνογραφία είναι μια τόσο μεγάλη υπόθεση. Η οπτική επεξεργασία των πληροφοριών γίνεται πιο γρήγορα από οποιαδήποτε από τις άλλες αισθήσεις μας. Ακόμη και η λήψη ηρωίνης ή κοκαΐνης είναι συγκριτικά πολύ πιο αργή. Ο εγκέφαλος αποκρίνεται σε οπτικές σεξουαλικές εικόνες σε μικροδευτερόλεπτα, όπου χημικές αντιδράσεις λαμβάνουν χώρα αυτόματα. Υπάρχει μια ισχυρή απελευθέρωση χημικών ουσιών που μπορούν να υπερισχύσουν έναντι του ορθολογικού εγκεφάλου και να οδηγήσουν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές.
Λόγω της δύναμης του χημικού εγκεφάλου και της ικανότητάς του να αποκλείει τη συνείδηση υπάρχουν πολλοί που ισχυρίζονται ότι αυτή η συμπεριφορά είναι κανονική ή απλή ψυχαγωγία. Οι εκλογικεύσεις και οι αιτιολογήσεις που προέρχονται από το μέρος εκείνο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την επιβίωση είναι χωρίς αμφιβολία εξαιρετικά δελεαστικές και πειστικές. Όταν κανείς καταφεύγει σε τέτοιες συμπεριφορές για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα καθίσταται ανίκανος να ακούσει πλέον την λεπτή εκείνη φωνή της συνείδησης μέσα του.
Πολλοί πελάτες με ρωτούν «Πώς νοιώθουν μετά οι άνθρωποι που καταφεύγουν σε τέτοιες συμπεριφορές;» Η εμπειρία μου είναι ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν αυτή την ερώτηση. Αποφεύγουν με κάθε κόστος τις ήσυχες και στοχαστικές στιγμές γιατί είναι οι στιγμές εκείνες κατά τις οποίες ο νους ή η συνείδησή τους φαίνεται να τους ελέγχει. Κατά τη γνώμη μου, όσοι παράγουν και συμμετέχουν στην δημιουργία οποιουδήποτε είδους πορνογραφίας εκλογικεύουν και αιτιολογούν σε τόσο μεγάλο βαθμό την συμπεριφορά τους που είναι αδύνατο να ακούσουν, να νοιώσουν ή να δουν καθαρά την αλήθεια σχετικά με το τι ακριβώς κάνουν. Δεν υπάρχει γι’ αυτούς άλλος τρόπος να κάνουν αυτή τη δουλειά αν δεν αναπτύξουν μέσα τους αυτές τις ισχυρές ψυχολογικές άμυνες. Θα πρέπει να έρθουν σε συναίσθηση μόνοι τους διότι όσο περισσότερο κανείς τους λέει πόσο καταστροφική είναι αυτή η συμπεριφορά τόσο περισσότερο αμυντικοί και αιτιολογικοί γίνονται.
Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από αυτή την βιομηχανία θα σας πουν ότι γνώριζαν πάντοτε ότι ήταν καταστροφική και ανθυγιεινή αλλά για να το παραδεχθούν έπρεπε να βγουν πρώτα έξω. Πολλοί από αυτούς που έχουν μπει στον κόσμο του πορνό μπορεί να αισθάνονται ότι βρίσκονται πολύ βαθιά μπλεγμένοι για να ξεφύγουν. Αυτό απλά δεν είναι αλήθεια. Μπορούν επίσης να μπουν σε θεραπεία και με την κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη να βρουν την ειρήνη που έψαχναν.
Για όσους έχουν πρόβλημα να δεχτούν το γεγονός ότι ο εθισμός στην πορνογραφία είναι μια «ασθένεια του εγκεφάλου» και η πρωταρχική εξάρτηση όλων των εθισμών, ακούστε το παρακάτω e-mail που έλαβα πρόσφατα. Καθώς διαβάζετε αυτό το μήνυμα κάντε στον εαυτό σας την εξής ερώτηση: «Αυτό το άτομο αναζητά αυτό το υλικό ως απλή διασκέδαση ή εξαναγκάζεται να το έχει;» Αυτό το email προέρχεται από έναν άνθρωπο ο οποίος είναι απολύτως σεβαστός στην κοινότητά του, αγαπάει την οικογένειά του και έχει δεσμευτεί να τους παρέχει φροντίδα:
«Είμαι άρρωστος μέχρι τον πυρήνα μου λόγω της ανοχής μου στην πορνογραφία. Για να είμαι ειλικρινής, η όρεξή μου για πορνό ήταν ο λόγος που συνδέθηκα στο διαδίκτυο ευθύς εξαρχής και τώρα που είμαι μέσα σε ένα φοβερό λάκκο αναρωτιέμαι σοβαρά αν υπάρχει ελπίδα ανάρρωσης για μένα γιατί κάθε φορά που συνδέομαι στο διαδίκτυο πρέπει να δώ πορνό. Τι συμβαίνει με μένα; Γιατί δεν μπορώ να αλλάξω αυτό που είμαι σήμερα; Υπάρχει κάποια πιθανή αλλαγή στο μέλλον για μένα;»
Η αίσθηση που εκφράζεται σ’ αυτό το μήνυμα είναι κοινή για αυτά που βλέπω στην κλινική πρακτική μου καθημερινά. Η πορνογραφία κατατρώει το εσωτερικό της ψυχής. Όταν κάποιος την παρακολουθεί (συνήθως με μυστικότητα και σε απομόνωση) αφήνει στο πέρασμά της την αίσθηση της απόλυτης αποφασιστικότητας να μην την δει ποτέ ξανά, την αίσθηση της απογοήτευσης με τον εαυτό, την κατάθλιψης και ένα πολύ ισχυρό αίσθημα της απόγνωσης. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στο παραπάνω e-mail όταν αυτό το άτομο χρησιμοποιεί τις λέξεις, «είμαι άρρωστος μέχρι τον πυρήνα μου.» Αυτό δεν μου ακούγεται σαν μια πολύ καλή μορφή διασκέδασης…
Τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο απογοητευτικό για έναν άνδρα ή μια γυναίκα με ισχυρή θέληση και υψηλές αξίες από το να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα ότι αυτός/αυτή δεν μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του όσον αφορά την παρακολούθηση της πορνογραφίας. Και πάλι, προσέξτε τα λόγια στο παραπάνω e-mail όταν λέει, «κάθε φορά που συνδέομαι στο διαδίκτυο πρέπει να δω πορνό.»
Για όσους διαβάζουν αυτά και εξακολουθούν να το βρίσκουν δύσκολο ν’ αποδεχτούν τη δήλωσή του ότι «πρέπει να δώ πορνό» επιτρέψτε μου να εξηγήσω λίγα περισσότερα σχετικά με τον εθισμό και την επιτακτική δύναμη με την οποία οδηγεί κάποιον σε ορισμένες συμπεριφορές. Με απλά λόγια, έχουμε στην ουσία δύο εγκεφάλους που εργάζονται σε συνεννόηση ο ένας με τον άλλον. Το πώς αυτά τα δύο μυαλά επικοινωνούν μεταξύ τους καθορίζει το πώς λειτουργούμε στον κόσμο. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου θα ήθελα να αναφερθώ σε αυτά τα δύο διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου μας, το μεταιχμιακό σύστημα και τον προ-μετωπιαίο φλοιό.
Για να καταλάβουμε περισσότερα για το πώς αυτά τα δύο διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου λειτουργούν θα αναφερθώ στο έργο του James Olds, ο οποίος ήταν ένας από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του εικοστού αιώνα. Πράγματι, πολλοί πιστεύουν ότι η ανακάλυψη του συστήματος της «ανταμοιβής» του εγκεφάλου είναι η πιο σημαντική ανακάλυψη στον τομέα που ασχολείται με το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και πώς επηρεάζει τη συμπεριφορά του ατόμου. Η ανακάλυψή του μας έδωσε μια πολύ μεγάλη κατανόηση του εθισμού.
Αυτό που ο Olds ανακάλυψε και είναι τόσο σημαντικό για την κατανόηση του εθισμού, είναι ότι τα κέντρα ευχαρίστησής μας (όπου ζει ο εθισμός) στεγάζονται στον Μεσεγκέφαλο ή Μεταιχμιακό Σύστημα, το οποίο δεν είναι υπό τον άμεσο έλεγχο του συνειδητού νου ή του Μετωπιαίου Φλοιού. Η πρωταρχική οδηγία του μεσεγκέφαλου, η οποία είναι πάνω από όλες τις άλλες, είναι η επιβίωση. Αυτό είναι το τμήμα του εγκεφάλου που έχει το καθήκον να μας κρατάει ζωντανούς. Είναι το μέρος που ελέγχει τις βασικές ανάγκες επιβίωσής μας. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου παράγει ορέξεις αναγκαίες για την επιβίωση που οδηγούν το υπόλοιπο σώμα προς αυτά που έχει ανάγκη, όπως το οξυγόνο, το νερό, το φαγητό, τον ύπνο, το σεξ, κλπ.
Ο James Olds ανακάλυψε τη δύναμη του μεσεγκεφάλου όταν έκανε πειράματα με ποντίκια. Κατά τη χαρτογράφηση της αντίδρασης του εγκεφάλου στα ευχάριστα ερεθίσματα με την τοποθέτηση ηλεκτροδίων σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, έμεινε έκπληκτος όταν είδε τι συνέβη στα ποντίκια όταν συνέδεσε τα ηλεκτρόδια στον μεσεγκέφαλο. Βρήκε ότι όταν τα ποντίκια είχαν την ικανότητα να αξιοποιήσουν τα κέντρα ευχαρίστησης του μεσεγκεφάλου και να λαμβάνουν συνεχή ευχαρίστηση θα το έπρατταν σε βάρος όλων των άλλων λειτουργιών, έως ότου πεθάνουν. Με άλλα λόγια, αυτά τα ποντίκια θα συνέχιζαν να πατάνε έναν συγκεκριμένο μοχλό που τους έδινε απίστευτη ευχαρίστηση μέχρι να πεθάνουν από ασιτία ή εξάντληση. Αυτά τα κέντρα ευχαρίστησης απλά καταλύουν όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες του εγκεφάλου. Τα δικά μας κέντρα ευχαρίστησης λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Τώρα αρχίζουμε να λαμβάνουμε μια σαφέστερη εικόνα για την προκλητική φύση των εθισμών.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειώσουμε ότι το μεταιχμιακό σύστημα λειτουργεί σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο. Μια καλή μεταφορά για να περιγράψει κανείς αυτό είναι η εικόνα ενός παγόβουνου. Ένα 85-90% του παγώβουνου είναι κάτω από το νερό. Δεν μπορούμε να το δούμε με τα μάτια μας από την επιφάνεια. Σήμερα, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι το 85-90% των συμπεριφορών μας υποκινείται από αυτή την υποσυνείδητη μεταιχμιακή περιοχή. Το 10-15% του παγόβουνου που βλέπουμε με τα μάτια μας μπορεί να παρομοιαστεί με τον συνειδητό νου.
Όταν κάποιος παρακολουθεί πορνογραφία απελευθερώνεται ένα ολόκληρο κοκτέιλ χημικών ουσιών στις μεταιχμιακές περιοχές του εγκεφάλου. Τέτοιες χημικές ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη, η οξυτοκίνη και η σεροτονίνη υποχρεώνουν τον εγκέφαλο να αναζητήσει συγκεκριμένες συμπεριφορές που θα παράγουν ένα συναισθήμα ευφορίας. Το άτομο σε χημικό και βιολογικό επίπεδο αρχίζει να χάνει τον έλεγχο της ζωής του.
Ακριβώς όπως η ντοπαμίνη είναι η χημική ουσία της ευχαρίστησης, έτσι και η οξυτοκίνη είναι η χημική ουσία της συγκόλλησης. Για παράδειγμα, όταν μια μητέρα γεννάει, ακραία ποσά της οξυτοκίνης απελευθερώνονται, δημιουργώντας έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό μεταξύ μητέρας και παιδιού. Ο πατέρας επίσης βιώνει αυτό το δέσιμο οξυτοκίνης όταν γεννηθούν τα παιδιά του. Η οξυτοκίνη επίσης απελευθερώνεται σε μεγάλες ποσότητες κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής εμπειρίας.
Αυτή η σύνδεση δημιουργεί συντροφικότητα και την αίσθηση της ενοποίησης κατά τη σεξουαλική επαφή. Ωστόσο, η οξυτοκίνη απελευθερώνεται επίσης και κατά τη διάρκεια της οπτικής διέγερσης. Όταν κάποιος διεγείρεται σεξουαλικά χωρίς κάποιο σύντροφο, με μέσα όπως η πορνογραφία, ο αποδέκτης της οξυτοκίνης αισθάνεται μόνος, πέφτει σε κατάθλιψη και σύγχυση, παρά την πλημμύρα της ντοπαμίνης. Βλέπετε την επικίνδυνη ειρωνεία; Η οξυτοκίνη έχει τη δύναμη να ενώνει σεξουαλικά ένα αφοσιωμένο ζευγάρι με υγιείς και σημαντικούς τρόπους ή μπορεί να καταστρέψει ένα άτομο με αισθήματα κενού και κατάθλιψης. Η οξυτοκίνη είναι μια χημική «κόλλα» που αναζητεί κάτι για να το συνδέσει. Όταν δεν υπάρχει δεσμός καταλήγουμε σε απομόνωση και μυστικότητα. Η πορνογραφία είναι ένα εργοστάσιο παραγωγής οξυτοκίνης που αφήνει μια αίσθηση κενότητας και σύγχυσης σε όσους διεκδικεί.
Επιστημονικά στοιχεία τώρα υποστηρίζουν σθεναρά μια οργανική βάση για κάθε εθισμό. Η νευροεπιστήμη έχει δείξει ότι όλες οι εξαρτήσεις, τόσο τα ναρκωτικά όσο και οι φυσικές, προκαλούνται από την έλλειψη ντοπαμίνης στο σύστημα «ανταμοιβής». Η έλλειψη αυτή δημιουργεί ένα πολύ ισχυρό πόθο, που αποτελεί τη βάση κάθε εθισμού. Η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτές τις επιθυμίες και τις εμμονές μπορεί κυριολεκτικά να αποσυνδέσει τον προ-μετωπιαίο/ορθολογικό εγκέφαλο και να οδηγήσει κάποιον σε συμπεριφορές που είναι συναισθηματικά και ψυχολογικά καταστροφικές.
Ο ίδιος ο ορισμός του εθισμού είναι ότι κάποιος συνεχίζει να συμμετέχει σε συμπεριφορές όπου υπάρχουν αρνητικές συνέπειες παρά τις καλύτερες προσπάθειες που καταβάλει να σταματήσει. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι ότι, αν το μεταιχμιακό σύστημα είναι συνεχώς ανεξέλεγκτο, δυναμώνει και ο προ-μετωπιαίος φλοιός συρρικνώνεται. Με άλλα λόγια, το μέρος του εγκεφάλου μας που είναι σε θέση να βάζει φρένο, αρχίζει να δυσλειτουργεί και χάνει τη δύναμη να αναχαιτήσει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Ευτυχώς, με την αποχή και την συμβουλευτική υποστήριξη, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αυτοθεραπευτεί.
Αυτή η πραγματικότητα είχε υποτεθεί σχεδόν πριν από έναν αιώνα, προτού βρούμε τις αποδείξεις για να το υποστηρίξουμε. Ο William James έκανε την εξής δήλωση στα 1800: «Πιστεύω ότι ως άνθρωποι υποκείμεθα στο νόμο της συνήθειας ως συνέπεια του γεγονότος ότι έχουμε σώματα. Η πλαστικότητα της ζωτικής ύλης του νευρικού μας συστήματος, με λίγα λόγια, είναι ο λόγος για τον οποίο κάνουμε ένα πράγμα με δυσκολία την πρώτη φορά, αλλά σύντομα το κάνουμε όλο και πιο εύκολα, και τελικά, με επαρκή πρακτική εμπειρία, το κάνουμε ημι-μηχανικά, ή σχεδόν ασυνείδητα. Τα νευρικά μας συστήματα έχουν αναπτυχθεί με τον τρόπο που έχουν ασκηθεί, όπως συμβαίνει με ένα φύλλο χαρτί ή ένα παλτό, το οποίο επειδή ήταν κάποτε τσαλακωμένο ή διπλωμένο, τείνει να πέφτει πάντα στις ίδιες πανομοιότυπες πτυχώσεις.»
Ξέρω ότι όλες οι παραπάνω πληροφορίες μπορεί να ακούγονται αρκετά αποθαρρυντικές, αλλά δεν πρέπει να χάσουμε την ελπίδα. Με την κατάλληλη εκπαίδευση και θεραπεία έχω δει να γίνονται θαύματα και οι άνθρωποι να αλλάζουν συμπεριφορές. Αν κάποιος έχει τη βαθιά επιθυμία να αλλάξει, δεν είναι μόνο πιθανό, αλλά εφικτό. Πράγματι, απαιτεί χρόνο και επίμονη εφαρμογή συγκεκριμένων αρχών και είναι πιθανόν να συμβούν κάποια ολισθήματα στη διάρκεια της διαδρομής, αλλά η επιθυμητή αλλαγή είναι δυνατόν να συμβεί.
Τα λόγια του Thomas Paine έχουν νόημα όταν λάβει κανείς υπόψη του αυτόν τον εθισμό. «Αυτές είναι οι εποχές που δοκιμάζουν τις ψυχές των ανθρώπων. Η τυραννία, όπως και η κόλαση, δεν είναι εύκολο να νικηθεί. Όμως έχουμε αυτή την παρηγοριά μαζί μας, ότι όσο δυσκολότερη η σύγκρουση, τόσο πιο ένδοξος είναι ο θρίαμβος. Ό,τι αποκτούμε πάρα πολύ φθηνά, το εκτιμούμε πάρα πολύ λίγο. Είναι η αγάπη μόνο που δίνει σε κάθε πράγμα αξία. Ο Θεός ξέρει πώς να βάλει τη σωστή τιμή στα αγαθά του. Και θα ήταν πράγματι παράξενο εάν ένα τέτοιο ουράνιο αγαθό όπως η ελευθερία δεν είχε εκτιμηθεί υψηλά».
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της θεραπείας από αυτόν τον εθισμό είναι ότι οι περισσότεροι ψάχνουν να τον ξεπεράσουν μόνοι τους και θέλουν να τον ξεπεράσουν γρήγορα. Ο εθισμός, όμως, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με ευχολόγια. Απαιτεί θεραπεία που βασίζεται σε αποδεδειγμένες επιστημονικές αρχές.
Ο εθισμός στην πορνογραφία είναι μία διαταραχή παθολογικής λήψης αποφάσεων. Το μεταιχμιακό σύστημα παίρνει τον έλεγχο του ορθολογικού εγκεφάλου. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το μεταιχμιακό σύστημα αναπτύσσεται πολύ πριν τη γνωστική μας ικανότητα. Αυτός είναι και ο λόγος γιατί η πορνογραφία είναι έγκλημα για την νέα γενιά. Οι νέοι δεν έχουν άμυνες που μπορούν να την αντιμετωπίσουν. Σχέδον όλοι οι πελάτες που έχω δει στην κλινική άρχισαν να εθίζονται στην πορνογραφία ως παιδιά ή έφηβοι. Όταν ήρθαν αντιμέτωποι με το υλικό, απλά δεν είχαν τις γνωστικές άμυνες να το αντιμετωπίσουν.
Όταν κάποιος κατανοήσει ότι αυτή η εξάρτηση είναι μια ασθένεια του εγκεφάλου, είναι πιο πιθανό να δεχθεί την θεραπεία που είναι απαραίτητη. Για την θεραπεία είναι απαραίτητη πρώτα η αποδοχή του εθισμού και στη συνέχεια η ενίσχυση του προ-μετωπιαίου φλοιού ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται τον εθισμό πιο αποτελεσματικά. Υπάρχουν μέθοδοι και εργαλεία που μπορούν να διδάξουν κάποιον πώς να το κάνει αυτό. Η θεραπεία με ειδικό θεραπευτή μπορεί να αποδειχθεί ανεκτίμητη στη διαδικασία επούλωσης. Ο εθισμός δεν είναι κάτι που μπορεί να τον ξεπεράσει κανείς μόνος του. Ανεξάρτητα από την αντίσταση κανείς να το κάνει, θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια και να σπάσει το φράγμα της απομόνωσης. Υπάρχουν ασφαλή μέρη όπου η ανωνυμία διασφαλίζεται.
Οι εθισμένοι μπορεί να αισθάνονται σαν να βρίσκονται σε μια ατελείωτη μάχη και αγώνα. Ίσως χάσουν κάθε ελπίδα ότι μπορεί να είναι ελεύθεροι. Κάνουν τεράστιες προσπάθειες να καταπολεμήσουν τις συνεχείς εμμονές και τους ψυχαναγκασμούς, μόνο και μόνο για να γλιστρήσουν και να πέσουν ξανά και ξανά. Πρέπει να το πάρουν, όμως, απόφαση ότι δεν μπορούν να απαλλαγούν από αυτή την εξάρτηση μόνοι τους και θα πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια.
Υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι με την αποχή και την υποστήριξη από κάποιον ειδικό, ο εγκέφαλος μπορεί να επανακαλωδιωθεί και να θεραπευθεί. Εξετάστε τα λόγια του Henry David Thoreau, ο οποίος είπε σχετικά με αυτήν την διαδικασία: “Καθώς ένα βήμα από μόνο του δεν μπορεί να ανοίξει ένα μονοπάτι στη γη, έτσι και μια μόνο σκέψη δεν μπορεί να ανοίξει ένα μονοπάτι στο μυαλό. Για να φτιάξουμε μια βαθιά φυσική διαδρομή, περπατάμε ξανά και ξανά. Για να φτιάξουμε ένα βαθύ νοητικό μονοπάτι, θα πρέπει να σκεφτόμαστε ξανά και ξανά το είδος των σκέψεων που επιθυμούμε να κυριαρχούν στις ζωές μας.” Αυτό είναι το σημείο όπου η δέσμευση για τη θεραπεία και την αποκατάσταση υπεισέρχεται. Η ελπίδα αυξάνεται όταν κάποιος αποφασίσει τελικά να προσεγγίσει κάποιον και να ζητήσει τη βοήθεια που χρειάζεται. Είναι μια συνεχής διαδικασία δέσμευσης να ζει κανείς με έναν συγκεκριμένο τρόπο συνέχεια. Με την κατάλληλη βοήθεια, υποστήριξη και δέσμευση, η πολυπόθητη αυτή αλλαγή μπορεί να συμβεί!»
Βλέπουμε λοιπόν ότι σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα κρούει των κώδωνα του κινδύνου γι’ αυτήν τη νέα ασθένεια του εγκεφάλου που δημιουργείται από την παρακολούθηση πορνογραφίας και είναι άκρως εθιστική και επικίνδυνη όσο και η χρήση κοκαΐνης! Ύστερα απ’ όλα τα παραπάνω γνωρίζουμε πλέον ότι η πορνογραφία είναι μια επιδημία που πλήττει την ανθρωπότητα και οφείλουμε να την εξαλείψουμε απ’ τις ζωές μας, όπως και κάθε εθισμό!
Συμπληρώνω το άρθρο με κάποια επίσημα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν πώς η πορνογραφία έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας:
Πορνογραφικοί Ιστότοποι: 4.2 εκατομμύρια (12% των συνολικών ιστότοπων)
Πορνογραφικές Ιστοσελίδες: 420 εκατομμύρια
Καθημερινές πορνογραφικές αναζητήσεις μέσω μηχανών αναζήτησης: 68 εκατομμύρια (25% των συνολικών αναζητήσεων)
Διαδικτυακοί χρήστες που βλέπουν πορνό: 42.7%
Παγκόσμιοι επισκέπτες σε πορνογραφικούς ιστότοπους: 72 εκατομμύρια μηνιαίως
Τα παραπάνω νούμερα είναι ενδεικτικά μιας και καθημερινά προστίθενται νέοι ιστότοποι πορνογραφικού περιεχομένου και όλο και περισσότεροι χρήστες πέφτουν στα δίχτυα τους…
Kαι μόνο αυτά τα στοιχεία φτάνουν για να καταλάβουμε πόσο σοβαρό είναι το ζήτημα της πορνογραφίας και τί διαστάσεις έχει λάβει…
Πηγές:
1) How watching pornography changes the brain
2) Understanding why pornography addiction is a brain disease
3) Πορνογραφία – Κοκαΐνη, ο ίδιος εθισμός, η ίδια ασθένεια!
