ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού
Η τελευταία Κυριακή της ιερής περιόδου του Πεντηκοσταρίου είναι αφιερωμένη στου Αγίους Πάντες. Η Αγία μας Εκκλησία, κλείνοντας την εορτολογική περίοδο των κινητών εορτών του έτους, προβάλλει και τιμά όλους τους αγίους της, γνωστούς και αγνώστους, όλων των εποχών, θέλοντας να μας υπενθυμίσει ότι ο στόχος μας θα πρέπει να είναι η αγιότητα, διότι θα πρέπει η επίγεια ζωή μας να είναι μια πορεία αγώνα απόταξης του παλαιού ανθρώπου, κάθαρσης από τα πάθη μας και απόκτησης αρετών. Η μακρά πνευματική μας πορεία καθ’ όλη τη διάρκεια των κινητών εορτών, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, ως το Άγιο Πάσχα και ως την Κυριακή των Αγίων Πάντων είναι μια νοητή διαδρομή της επίγειας ζωής μας προς την τελείωσή μας. Η ιερή περίοδος του Τριωδίου σημαίνει την συνειδητοποίηση της αμαρτωλότητάς μας και την πορεία μας προς το θείο πρόσωπο του Λυτρωτή μας Χριστού. Η ιερή περίοδος του Πεντηκοσταρίου, της αναστάσιμης περιόδου, σηματοδοτεί την συνάντησή μας με τον αναστάντα Χριστό και την μετοχή στις σωτήριες δωρεές Του. Ο Σωτήρας μας Χριστός μας καλεί να γίνουμε άγιοι, να ξεχωρίσουμε τον εαυτό μας από τον πτωτικό κόσμο, της φθοράς και του θανάτου. Να ενωθούμε με το Χριστό οντολογικά, να γίνουμε σύσσωμοι με Αυτόν, κύτταρο το μυστικού Του Σώματος, για να λάβουμε την ύψιστη δωρεά της σωτηρίας. Η σωτηρία μας συνίσταται στην οργανική ένωσή μας με Αυτόν. Ο Χριστός σώζει το Σώμα Του, όλα τα κύτταρά Του και μαζί θα σώσει και εμάς, αν γίνουμε κύτταρο σ’ αυτό.
Άγιος σημαίνει ξεχωριστός, άμεμπτος, κάτοχος άκρας ηθικής καθαρότητας και υπέρτατου ψυχικού μεγαλείου. Ίσως παράγεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα άζω, που σημαίνει φοβάμαι, σέβομαι, τιμώ. Άγιος, με την απόλυτη σημασία του όρου είναι μόνο ο Θεός, καθότι η αγιότητα είναι βασική ιδιότητα της Θεότητας. Σύμφωνα με το μεγαλειώδες όραμα του προφήτη Ησαΐα, μυριάδες αγγελικές δυνάμεις υμνούν ακατάπαυστα τη θεία μεγαλειότητα με το γνωστό τρισάγιο ύμνο: «άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ» (Ησ.6,3). Ο ίδιος ο Θεός διαβεβαίωσε τους Ισραηλίτες: «Άγιος (ειμί) εγώ Κύριος ο Θεός υμών»(Έξ.19,2) για να αντιδιασταλεί από τους ψεύτικους και ανήθικους «θεούς» των ειδωλολατρικών λαών, οι οποίοι ήταν ταυτισμένοι με την κακία και την ανηθικότητα, και ωθούσαν τους ανθρώπους σε αυτή την τραγικότητα, ότι «πάντες οι θεοί των δαιμόνια» (Ψαλμ.95,5).
Ο άγιος Θεός δημιούργησε τον αόρατο και ορατό κόσμο από αγάπη, να αντικατοπτρίζει τη δική Του αγιότητα. Τα δύο νοήμονα πλάσματά Του, οι άγγελοι και οι άνθρωποι, δημιουργήθηκαν, μέσα στην προσωπική τους ελευθερία, να έχουν τη δυνατότητα να υπάρχουν ως άγιοι, με τη σχετική έννοια του όρου. Δημιούργησε τον άνθρωπο, να είναι η κορωνίδα της ορατής δημιουργίας Του, κατ’ «εικόνα και ομοίωσή» Του (Γεν.1,26), ήτοι: πρόσωπο ελεύθερο να έχει την επιλογή και τη δυνατότητα να γίνει όμοιός Του, άγιος, ξεχωριστός. Δυστυχώς, το τραγικό γεγονός της πτώσεως ματαίωσε αυτή την προοπτική, διότι η εθελούσια υποταγή του ανθρώπου στο κακό και την αμαρτία, αλλοίωσε και ατόνησε κάθε δυνατότητα να πραγματοποιηθεί ο υψηλός στόχος της αγιότητας και της κατά χάριν θεώσεώς του. Με την πτώση του, ο άνθρωπος, έδωσε εξουσία στον «ανθρωποκτόνο απ’ αρχής» (Ιωάν.8,9), στο Σατανά, να ασκεί ολοκληρωτική επιρροή σ’ αυτόν, ώστε να μην μπορεί να ξεφύγει από το κακό και τη διάπραξη της αμαρτίας. Έχασε, όπως διδάσκουν οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες, τα αρχέγονα δώρα της δικαιοσύνης και της αθωότητας, με τραγική συνέπεια την απώλεια της αγιότητας, την οποία είχαν οι πρωτόπλαστοι πριν την πτώση τους στη Εδέμ και η οποία πήγαζε από την αέναη προσωπική κοινωνία τους με το Θεό. Από πρόσωπα, δηλαδή ελεύθερα όντα,
μεταβλήθηκαν σε εγωκεντρικά άτομα, όπως διαφαίνεται στο 3ο κεφάλαιο του βιβλίου της Γενέσεως στην Παλαιά Διαθήκη, όπου περιγράφεται με δραματικό τρόπο η κατοπινή τραγωδία του ανθρωπίνου γένους. Στο εξής η ανθρώπινη ιστορία θα είναι εξιστόρηση ατέρμονων και φρικωδών πτώσεων. Η ιστορία του ανθρωπίνου γένους είναι όντως γεμάτη από φρικαλεότητες, δυστυχία και πόνο, συμβάντα απόλυτα ασύμβατα για ανθρώπινα πρόσωπα.
Όμως ο Θεός της άμετρης αγάπης (Α΄Ιωάν.4.16) και των οικτιρμών, δεν έπαψε ποτέ να αγαπά τον αποστατημένο πλάσμα Του. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας βεβαιώνει ότι «Οὕτωγὰρἠγάπησεν ὁ Θεὸςτὸνκόσμον, ὥστετὸνυἱὸναὐτοῦτὸνμονογενῆἔδωκεν, ἵναπᾶς ὁ πιστεύωνεἰςαὐτὸνμὴἀπόληται, ἀλλ᾿ἔχῃζωὴναἰώνιον» (Ιωάν.3,16) και ο απόστολος Παύλος μας πληροφορεί ότι ο Θεός «του ιδίου υιού ουκ εφείσατο αλλά υπέρ ημών πάντων παρέδωκεν αυτόν» (Ρω.8,32), δε λυπήθηκε να ταπεινώσει τον Υιό του τον μονογενή, αποστέλλοντάς τον στον κόσμο, κάνοντας τον όμοιο με το πλάσμα Του, για την απολύτρωσή μας. Έλαβε Εκείνος την τραυματισμένη και εξαχρειωμένη από την αμαρτία φύση μας, την καθάρισε και την αγίασε στο θεανδρικό Του πρόσωπο και την ένωσε παντοτινά μαζί Του. Με το επί γης απολυτρωτικό Του έργο έδωσε ξανά τη δυνατότητα της αγιότητας και της σωτηρίας στον άνθρωπο. Ίδρυσε την αγία Του Εκκλησία, να είναι το πνευματικό θεραπευτήριο για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, όπου μπορεί να καθαριστεί από τους ρίπους της αμαρτίας, να αγιαστεί, να σωθεί, να θεωθεί. Να είναι το θεϊκό εργαστήριο, το οποίο θα μεταποιεί τον κάθε άνθρωπο σε άγιο, «εἰςἄνδρατέλειον, εἰςμέτρονἡλικίαςτοῦπληρώματοςτοῦΧριστοῦ» (Εφ.4,11-13), όμοιο με το Εκείνον, άγιο, ξεχωρισμένο από τον φρικώδη πτωτικό κόσμο της αμαρτίας, της φθοράς και του θανάτου.
Ο Θεός μας προσκαλεί δια του αποστόλου Πέτρου να γίνουμε άγιοι, όπως είναι άγιος και ο Εκείνος «Άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιός ειμι» (Α΄Πέτρ.1,16), διότι η αγιότητα είναι προϋπόθεση της σωτηρίας μας, άλλωστε, αγιότητα και σωτηρία είναι ταυτόσημες έννοιες. Μέσα στην Εκκλησία, δια της ορθής πίστεως στο Σωτήρα Χριστό, δια των αγίων Μυστηρίων και του προσωπικού μας αγώνα, αγιαζόμαστε και σωζόμαστε.
Χωρίς κανέναν περιορισμό, όλοι οι άνθρωποι είναι προσκεκλημένοι να γίνουν άγιοι, να ξεχωρίσουν από τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου. Ο Χριστός μας διά της παραβολής του μεγάλου δείπνου (Λουκ.14.16-24), μας διαβεβαίωσε πως όλοι οι άνθρωποι έχουν θέση στη βασιλεία Του, εκτός από εκείνους που θα αρνηθούν την πρόκλησή Του.
Έτσι η Εκκλησία, στη δισχιλιόχρονη ιστορική της πορεία, απόδειξε περίτρανα ότι πέτυχε του σκοπού της, αναδεικνύοντας νέφη αγίων. Η Εκκλησία είναι η νοητή μήτρα η οποία αναγεννά τους ανθρώπους και τους καθιστά αγίους. Από τις πρώτες στιγμές της επί γης παρουσία της, άρχισε να αναδεικνύει αγίους. Απόστολοι, Μάρτυρες, Ομολογητές, Εγκρατευτές, Πατέρες και διδάσκαλοι, Όσιοι, Ασκητές και μυριάδες αγωνιζόμενες ψυχές, στολίζουν το νοητό λειμωνάριο της Εκκλησίας μας. Είναι τα πολύφωτα αστέρια, τα οποία λαμπρύνουν το νοητό ουράνιο στερέωμα και φωτίζουν τον κόσμο, αντικατοπτρίζοντας το ανέσπερο φως του Χριστού στον ασέληνο κόσμο της αμαρτίας. Αναδεικνύονται, χωρίς περιορισμούς, από εθνικές, φυλετικές, κοινωνικές, επαγγελματικές διαφορές, ούτε από φύλο, ηλικία, μόρφωση, διανοητική κατάσταση, χρονική περίοδο και τόπο. Η αδιάκοπη εμφάνιση και ανάδειξη αγίων είναι το μεγάλο και επαναλαμβανόμενο θαύμα στην ιστορική πορεία της αγίας μας Εκκλησίας, αποδεικνύοντας έτσι την θριαμβευτική πραγματοποίηση τους σκοπού της, να αγιάζει και να σώζει τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Οι άγιοι, όπως αναφέρουν οι άγιοι Πατέρες, είναι αδιάσειστη απόδειξη ότι ο Χριστός είναι μαζί μας εν «πάσαις ταις ημέραις της ζωής ημών έως της συντελείας του αιώνος» (Ματθ.28,20), όπως διαβεβαίωσε τους αγίους Αποστόλους Του, λίγο πριν την Ανάληψή Του. Είναι τα ζωντανά και εύρωστα κύτταρα του αγίου Σώματός Του, δηλαδή της Εκκλησίας Του, τα οποία φανερώνουν την αέναη παρουσία του Κυρίου στον κόσμο. Δια των αγίων ο Χριστός είναι «χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας» (Εβρ.13,8), πάντοτε παρών στην ιστορική πορεία του κόσμου. Ο νεοφανής άγιος της Σερβικής Εκκλησίας Ιουστίνος Πόποβιτς μας βεβαιώνει πως ο κάθε άγιος είναι η επανάληψη της ζωής του Χριστού, «… ακριβέστερα, είναι η ζωή του Χριστού παρατεινομένη με τους αγίους· η ζωή του σαρκωθέντος Θεού Λόγου, του Θεανθρώπου Ιησού, ο Οποίος γι᾽ αυτό και έγινε άνθρωπος, για να μας δώσει και μεταδώσει («παραδώσει») ως άνθρωπος την θεία ζωή Του· για να αγιάσει και απαθανατίσει και αιωνοποιήσει με τη ζωήν Του ως Θεός, τη δική μας ανθρώπινη ζωή στη γη» (Ι. Πόποβιτς, Άνθρωπος και Θεάνθρωπος).
Το μεγάλο θαύμα και η συνεχής αναδημιουργία στην Εκκλησία αποδεικνύεται και από το γεγονός, ότι μαζί με τα εύρωστα κύτταρα του εκκλησιαστικού σώματος, τους αγίους, υπάρχουν και τα ασθενή, τα οποία, με τη δική τους θέληση και την θεία χάρη αναρρώνουν, υγιαίνουν και καθίστανται εύρωστα. Είναι οι μετανοούντες αμαρτωλοί, των οποίων θεραπεύεται η ασθενούσα ύπαρξή τους, μεταποιούμενοι σε άγιοι. «Η Εκκλησία δεν είναι μια ελίτ η ένα κλάμπ καθαρών η αγίων, είναι ένα σώμα μεταποιουμένων αμαρτωλών ανθρώπων που αγωνίζονται να γίνουν καλύτεροι», τονίζει εύστοχα σύγχρονος Επίσκοπος (http://archive.romfea.gr/diafora-ekklisiastika/14791-peiraios-klamp-katharon)!
Παρενθετικά να επισημάνουμε πως αγίους καθιστά μόνο η αγία μας Εκκλησία, η Ορθόδοξη, η αληθινή και μοναδική Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία του Χριστού, διότι μόνο σε αυτή λειτουργεί η χάρις του Θεού και ποτέ στα σχίσματα, τις αιρέσεις και τις θρησκείες του κόσμου, όπου μπορεί να αναδεικνύονται καλοί άνθρωποι, όμως ποτέ δεν καθίστανται άγιοι! Η έννοια του καλού ανθρώπου δεν ταυτίζεται πάντα με την έννοια του αγίου, διότι «καλός άνθρωπος» είναι σχήμα κοσμικό, το οποίο συχνά δεν είναι απαλλαγμένο από εγωκεντρικά στοιχεία. Αντίθετα ο άγιος είναι ένας συνεχώς μετανοών άνθρωπος, εθελουσίως ταπεινωμένος για την αμαρτωλότητά του και επιποθώντας, αγωνιζόμενος, για την κάθαρση, τον αγιασμό και τη σωτηρία του.
Οι θεούμενοι άγιοι είναι (πρέπει να είναι) οι οδοδείκτες μας. Με την ορθή πίστη τους, την χάρη του Θεού και τον προσωπικό τους αγώνα, νίκησαν το κακό και μεταποίησαν την πτωτική τους φύση. Γι’ αυτό η αγία μας Εκκλησία φρόντισε να καταγράψει και να διασώσει τους βίους τους, για να είναι για κάθε πιστό, στους αιώνες, τα λαμπρά παραδείγματα της αγίας ζωής, την οποία πρέπει να ακολουθούμε, αν θέλουμε και εμείς να αγιασθούμε και να σωθούμε. Να είναι η πρακτική εφαρμογή του Ευαγγελίου. Οι βίοι των αγίων είναι ένα ιδιαίτερο και θαυμαστό κεφάλαιο στην χριστιανική γραμματεία. Πρόκειται για τα Ιερά Συναξάρια, τα οποία εξιστορούν τη ζωή των αγίων, την πίστη τους, τη μετάνοιά τους, τον αγώνα τους κατά του κακού, της αμαρτίας και των παθών τους, την ομολογία τους, τα μαρτύριά τους και την εν Χριστώ τελείωσή τους. Η αγιότητά τους δεν περιορίζεται σε κάποιο χρονική στιγμή της ζωής τους, αλλά φανερώνεται στην όλη τη βιωτή τους, ακόμα και στις πτώσεις τους, τις οποίες διόρθωναν με την μεταμέλειά τους. Τα ιερά Συναξάρια συμβάλλουν καθοριστικά στην ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας, προβάλλοντας τους αγίους ως φωτεινά και ζωντανά παραδείγματα στους πιστούς.
Με την ανάγνωση των Βίων των Αγίων, λαμβάνουμε μεγάλη πνευματική ωφέλεια, καθ’ ότι οι άγιοι καθίστανται οι ακούραστοι δάσκαλοι και παιδαγωγοί μας, οι οποίοι μας καθοδηγούν στην πίστη, στην ευσέβεια και στην αρετή. Μελετώντας τους Βίους των Αγίων, στερεωνόμαστε στην πίστη και στην ομολογία, ενθαρρυνόμαστε στον αγώνα μας κατά του κακού και της αμαρτίας, ενδυναμωνόμαστε στις επιθέσεις του εχθρού, οπλιζόμαστε με υπομονή και ελπίδα, ότι ο τελικός νικητής κατά του διαβόλου, του κακού και της αμαρτίας θα είναι ο Χριστός, ο Σωτήρας και Λυτρωτής μας, ο «της πίστεως αρχηγός και τελειωτής Ιησούς…» (Εβρ.12, 2).
Η εορτή των Αγίων Πάντων μας υποδεικνύει και το δικό μας υπέρτατο πνευματικό συμφέρον, να βάλλουμε ως στόχο μας την αγιότητα. Να θεωρήσουμε τον πρόσκαιρο επίγειο βίο μας ως ευκαιρία προετοιμασίας για τα αιώνια. Ως πρόγευση της ουράνιας Βασιλείας. Ως νοητό στάδιο ψυχοσωματικού αγώνα κατά του κακού και της αμαρτίας, προσμένοντες τον«τῆς δικαιοσύνης στέφανον» (Β΄,Τιμ.4,8).
Σε αυτόν τον «καλόν αγώνα» μπορούμε να έχουμε ως άοκνους αρωγούς τους αγίους μας, μελετώντας τα ιερά Συναξάριά τους, γινόμενοι αέναοι κοινωνοί τους δια της μελέτης του βίου τους, για να μπορέσουμε, στους τραγικούς και αποκαλυπτικούς καιρούς που ζούμε, με τις φρικτές προκλήσεις, και τις δόλιες παγίδες του πονηρού, να ξεχωρίσουμε από τον πτωτικό κόσμο της φθοράς και του θανάτου. Να οπλιστούμε με την «πανοπλίαν του Θεού» (Εφ.6,11,13) καθότι οι Βίοι των Αγίων είναι η εξιστόρηση του νοητού πολέμου προς «τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» (Εφ.6,12). Να κατορθώσουμε να μοιάσουμε στον Σωτήρα και Λυτρωτή μας Χριστό, μιμούμενοι τους αγίους μας! Η ζωή μας μπορεί να αποκτήσει πραγματικό νόημα, «συν πάσι τοις αγίοις» (Εφ.3.18),«συν τω Χριστώ εν τω Θεώ» (Κολ.3,3) και δια του Παναγίου Πνεύματος, το Οποίο «συναντιλαμβάνεται ταις ασθενείαις ημών· … υπερεντυγχάνειυπὲρ ημών στεναγμοίςαλαλήτοις· … (και) κατὰΘεὸνεντυγχάνειυπὲρ αγίων» (Ρωμ.8,26-27)!
