Του Γέροντος Εφραίμ Φιλοθεΐτου
Αγαπητά μου παιδιά,
Σήμερα θα πούμε ολίγα πράγματα για τη μεγάλη αρετή της νήψεως.
*** Όπως θα γνωρίζετε, η νήψις είναι πατερική διδασκαλία, είναι βίωμα των μεγάλων νηπτικών πατέρων της Εκκλησίας και δη της ερήμου. Η λέξη «νήψις» προέρχεται εκ του «νήφω» , που σημαίνει αγρυπνώ, φρουρώ, επισκοπώ, παρατηρώ, επιβλέπω, παρακολουθώ. Αυτά όλα οι Πατέρες τα συνοψίζουν σε μια αδιάλειπτη προσοχή του νοός.
Η νήψις εικονίζεται με την αξίνα, η οποία καταρρίπτει τα μεγάλα δένδρα χτυπώντας τη ρίζα τους. Κι όταν χτυπηθεί η ρίζα, δεν ξαναφυτρώνουν. Έτσι και όταν ο νους του ανθρώπου, του χριστιανού, έχει την προσοχή αυτή της νήψεως, φρουρεί την καρδιά και τις πέντε αισθήσεις, τόσον τις σωματικές όσον και τις πνευματικές, της ψυχής. Όταν ο νους νήφει, όταν προσέχει, όταν φρουρεί τα διανοήματα, τις σκέψεις, όταν ελέγχει την φαντασία, τότε όλος ο άνθρωπος ψυχοσωματικά διατηρείται καθαρός. Και όταν ο άνθρωπος δια της νήψεως και της εργασίας της πνευματικής καθίσταται καθαρός, οι προσευχές του έχουν παρρησία προς τον Θεό, διασχίζουν τον αιθέρα, ξεπερνούν τους αστέρας, διέρχονται τους ουρανούς και πλησιάζουν στον θείο θρόνο της χάριτος, όπου δέχονται τις ευλογίες του Θεού. Και ο άνθρωπος προσευχόμενος ούτως, πλουτίζει την κατά Θεόν χάριν.
Μας λέγουν οι νηπτικοί πατέρες ότι ένας λογισμός, μάς ανεβάζει εις τον ουρανόν και ένας μας κατεβάζει εις την κόλασιν. «Εν τοις λογισμοίς μας βελτιούμεθα ή αχρειούμεθα». Δηλαδή ένας λογισμός, ο οποίος απρόσεκτα θα μας προσβάλλει, θα μας δηλητηριάσει, θα μας ηδονίσει, μπορεί να μας καταστήσει αξίους για την κόλαση. Ένας λογισμός θεϊκός, ένας λογισμός αυταπαρνήσεως, ένας λογισμός ανδρείας, ένας λογισμός προσευχής και θεωρίας, μας αξιώνει να πλησιάσουμε τον Θείο Θρόνο και να γευθούμε πράγματα ουράνια. Από τους λογισμούς ή θα γίνουμε ακάθαρτοι ή θα γίνουμε καλύτεροι. Η αρχή των αμαρτημάτων ξεκινά από τους λογισμούς.
Οι λογισμοί πηγάζουν από τις πέντε αισθήσεις, τόσον τις πνευματικές, όσον και τις σωματικές. Όταν αφήσουμε την αίσθηση των οφθαλμών ανεξέλεγκτη και βλέπει ο,τιδήποτε απρόσεκτα, αυτή η απροσεξία θα γεννήσει μια σωρεία από εικόνες βρώμικες και αμαρτωλές. Αυτές οι εικόνες αφού εισαχθούν στο φανταστικό, μετά στάζουν δηλητήριο αμαρτωλής ηδονής μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Αυτή η ηδονή είναι το δηλητήριο, με το οποίον δηλητηριάζεται η καρδιά και γίνεται τότε ακάθαρτη και ένοχη εμπρός εις τον ακοίμητον οφθαλμόν του Θεού.
Όπως η αίσθησις των οφθαλμών, έτσι είναι και της αφής, έτσι είναι και της γεύσεως και της ακοής και της οσφρήσεως. Και έτσι οι πέντε αισθήσεις δημιουργούν ανάλογες αμαρτωλές εικόνες, οι οποίες καθιστούν τον άνθρωπο ακάθαρτο ενώπιον του Θεού. Εδώ έγκειται όλη η φιλοσοφία του πνεύματος.
Όλα τα κηρύγματα είναι ωφέλιμα. Γιατί όπως ακριβώς, όταν κλαδεύεται ένα δένδρο που είναι αρρωστημένο, καθαρίζεται, έτσι και ο λόγος του Θεού βοηθεί στη μείωση ενός πάθους. Η διδασκαλία όμως των πατέρων περί της νήψεως ενεργεί ριζικά την κάθαρση από το πάθος. Όταν η αξίνη, όταν ο πέλεκυς κτυπήσει την ρίζα, όλο το δένδρο πίπτει κάτω, ξηραίνεται και απόλλυται. Έτσι και όταν η νήψις πάρει θέση στην ζωή του χριστιανού, ένα – ένα δένδρο εμπαθείας πίπτει, ξηραίνεται και έτσι συν τω χρόνω, ο παλαιός άνθρωπος, ο άνθρωπος της αμαρτίας και της εμπαθείας, ο χοϊκός Αδάμ ελευθερώνεται και γίνεται «καινός άνθρωπος». Γι’ αυτό η νηπτική εργασία μας ελευθερώνει ριζικά από το κακό. Εδώ λοιπόν πρέπει να δώσουμε προσοχή στην ζωή μας. Αν θέλουμε να καθαρίσουμε τους εαυτούς μας, να φροντίσουμε να πλουτήσουμε τον νου μας με την επιμέλεια της νήψεως.
Ένα μέρος της νήψεως είναι και η νοερά προσευχή. Η θεωρία του Θεού είναι ένα άλλο μέρος της νήψεως. Η μαχητικότητα του πνεύματος κι αυτό είναι ένα άλλο μέρος. Όλα αυτά τα μέρη, όταν ενωθούν σε μια προσπάθεια του ανθρώπου, συν τω χρόνω φέρνουν την αγιότητα.
Ο αββάς Παφνούτιος, ένας μεγάλος πατέρας της ερήμου, προχωρούσε κάποια μέρα στο δρόμο του κι εκεί είδε δύο ανθρώπους να κάνουν κάποια αμαρτία. Ο λογισμός της εμπαθείας, του είπε ότι: «Κοίταξε τι μεγάλο κακό κάνουν αυτοί!». Το μάτι τους είδε κι αμέσως ο λογισμός πήρε φωτιά, προσπαθώντας έτσι να προσβάλλει την αγνότητα της ψυχής του Αγίου με το να κρίνει τον αδελφό ή και να σκανδαλισθεί. Έχοντας όμως τη νήψη αγρυπνούσα, αμέσως του διεφώτισε τη διάνοια και είπε στο λογισμό του: «Αυτοί αμαρτάνουν σήμερα, εγώ θα αμαρτήσω αύριο. Αυτοί θα μετανοήσουν, αλλά εγώ γνωρίζω ότι ο εαυτός μου είναι ένας σκληρός άνθρωπος, αμετανόητος, εγωιστής, κι έτσι δεν θα μετανοήσω, θα κολασθώ, οπότε είμαι χειρότερος από αυτούς τους δύο. Και τι έχω να πω για τους ολιγότερον αμαρτωλούς, εφ’ όσον είμαι εγώ πολύ μεγαλύτερος αμαρτωλός και εμπαθέστερος;». Και λέγοντας έτσι και βάζοντας φράγμα στην πρόκληση αυτής της αμαρτίας, εσώθη και δεν έκρινε τους αδελφούς που αμάρταναν.
Δεν προχώρησε πολύ και του φαίνεται ο Άγγελος του Θεού εμπρός του έχοντας δίστομον μάχαιραν στάζουσαν αίμα, δηλαδή μαχαίρι, που έκοπτε κι από τις δυο πλευρές και του λέει:
– Παφνούτιε, βλέπεις αυτήν την μάχαιραν; Βλέπεις που στάζει αίμα;
– Βλέπω, Άγγελε του Θεού.
– Ε, μ’ αυτή τη μάχαιρα σκοτώνω, παίρνω τα κεφάλια εκείνων που κρίνουν τον πλησίον τους. Κι επειδή εσύ δεν έκρινες, δεν κατέκρινες τους όντως αμαρτωλούς – όχι κατά φαντασίαν και εικασίαν αμαρτωλούς, αλλά ιδίοις οφθαλμοίς βλέπων αυτούς αμαρτάνοντας – αλλά κατέκρινες τον εαυτόν σου περισσότερον, δια τούτο το όνομά σου έχει γραφεί εις την βίβλον της αιωνίου ζωής.
Επιτυχία αρίστη. Στην αιώνιο ζωή γράφτηκε το όνομά του, γιατί δεν έκρινε τους αμαρτωλούς, δεν κατέκρινε την αμαρτία του αδελφού του. Θα κατέκρινε, εάν δεν είχε νήψη, εάν δεν επαγρυπνούσε νοερά προς φρούρησιν της ψυχής του. Βλέπετε μία προσοχή πόσο καλό εγέννησε; Και τι ζημία θα υφίστατο, εάν απροσεκτούσε στη σκέψη και την άφηνε να δουλέψει μέσα του! Μα η λογική του έλεγε ότι όντως αμαρτάνουν, τους έβλεπε. Παρά ταύτα όμως, αν και η λογική τον έπειθε ότι έτσι το πράγμα εγίνετο, υπερίσχυσε ο ορθός λογισμός και έτσι εγλύτωσε το ναυάγιο της ψυχής του.
Όλα τα πάθη έχουν τις δικές τους εικόνες, τις δικές τους φαντασίες και τις δικές τους ηδονές. Ο φόνος έχει άλλη εικόνα και άλλη ηδονή, η γαστριμαργία άλλη και τόσα άλλα αμαρτωλά πάθη άλλες. Όλες οι ηδονές αυτές είναι δηλητήρια διαφορετικά που φέρνουν τον θάνατο της ψυχής. Θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι, αν θέλουμε να καθαρίσουμε το «έσωθεν» του ποτηρίου, το εσωτερικόν της ψυχής, την καρδιά μας, το κέντρον αυτό του ανθρώπου, θα πρέπει να αγωνισθούμε να κρατήσουμε την προσοχή. Να προσέχουμε όσο γίνεται περισσότερο, δηλαδή να επαγρυπνούμε και να είμεθα πάντα με τη σκανδάλη στο χέρι. Με την πρώτη εμφάνιση του εχθρού, να πυροβολούμε. Μόλις μάς έρχεται ένας κακός λογισμός, αμέσως ανατροπή.
Έρχεται μία εικόνα βρώμικη, αμέσως να την καταστρέφουμε. Να μην την αφήνουμε να γίνεται εντονώτερη στα χρώματα και στην παράσταση, γιατί έτσι θα έλθουμε σε άμεση δυσκολία. Όταν χτυπάται το κακό στη ρίζα, είναι αδύνατο να φυτρώσει και να αυξηθεί. Όταν αυτός ο αγώνας γίνεται με επιμέλεια, θα καθαρίσουμε την ψυχή μας και έτσι θα βρεθούμε καθαροί και με παρρησία μπροστά στον Θεό.
πηγη agioritikovima.gr
