Η πρώτη γυναίκα διακόνισσα στην ορθόδοξη εκκλησία χειροτονήθηκε τη Μεγάλη Πέμπτη, στη Ζιμπάμπουε. Η Μεγάλη Πέμπτη, η ημέρα που επέλεξε ο μητροπολίτης Σεραφείμ για το ιστορικό αυτό γεγονός, είναι διότι η Θεία Λειτουργία που τελέστηκε την ημέρα αυτή εορτάζει τον θεσμό της Θείας Ευχαριστίας.
Πρόκειται για την Angelic Molen από το Χαράρε της Ζιμπάμπουε που χειροτονήθηκε διακόνισσα στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής από τον Μητροπολίτη Ζιμπάμπουε κ. Σεραφείμ.
Η τελετή πραγματοποιήθηκε στην Ενορία Ιεραποστολής Αγίου Νεκταρίου στο Γουότερ Φολ. Πρόκειται για ιστορικό γεγονός, καθώς πρόκειται για την πρώτη γυναίκα διακόνισσα στην ορθόδοξη εκκλησία τη σύγχρονη εποχή, γεγονός που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Αλεξανδρινής Συνόδου και του Πατριάρχη Αφρικής Θεοδώρου.
Η χειροτονία της διακόνισσας Αγγελικής, όπως είναι το ορθόδοξο όνομα της γυναίκας, ολοκληρώθηκε με τη βυζαντινή ιεροτελεστία και ήταν το επιστέγασμα των προσπαθειών σε όλο τον κόσμο για την ανανέωση του αρχαίου τάγματος των διακονισσών στην ορθόδοξη εκκλησία και συγκεκριμένα για τις τοπικές ανάγκες των ενοριών της Αφρικής.
Η διακόνισσα Αγγελική είναι μέλος της ορθόδοξης κοινότητας της Ενορίας Ιεραποστολής Αγίου Νεκταρίου. Επί χρόνια, έχει εργαστεί για την ορθόδοξη νεολαία της Ζιμπάμπουε, οικοδομώντας ένα θεμέλιο ποιμαντικής φροντίδας στην κοινότητά της, όπως αναφέρει η τοπική εκκλησία. Η ίδια έχει οργανώσει εκκλησιαστικό σχολείο, ομάδες για μητέρες και συναντήσεις νέων. Αυτή την περίοδο σπουδάζει στο πανεπιστήμιο Γεωγραφία και Περιβαλλοντικές Σπουδές.
Όταν ρωτήθηκε για τον ρόλο της διακόνισσας Αγγελικής και των μελλοντικών διακόνων στην Αφρική, ο Μητροπολίτης Σεραφείμ είπε ότι θα έχει λειτουργικές και ποιμαντικές αρμοδιότητες. Είπε: «Θα κάνει αυτό που κάνει ο διάκονος στη Λειτουργία και σε όλα τα μυστήρια στις Ορθόδοξες ακολουθίες μας». Τα συγκεκριμένα καθήκοντά της θα αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες των ενοριών στη Ζιμπάμπουε.
Ο μητροπολίτης Σεραφείμ έγραψε: «Ένα από τα σημαντικότερα πεδία εργασίας της διακόνου ήταν η άσκηση των έργων αγάπης. Ήταν οι άγγελοι του ελέους και οι επισκέπτριες αδερφές των ασθενών, των πενθούντων και των φτωχών γυναικών, που τους μετέδιδαν τα δώρα της χριστιανικής αγάπης. Οι διακόνισσες επισκέφθηκαν τους φυλακισμένους χριστιανούς, προσφέροντάς τους ό,τι μπορούσαν».
Σημείωσε επίσης, ότι το έργο των διακονισσών σήμερα δεν θα ήταν πανομοιότυπο με αυτό που ασκούνταν στους βυζαντινούς χρόνους. Λέει ωστόσο, ότι «πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι γυναίκες μπορούν να προσφέρουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία ένα σπουδαίο ιεραποστολικό έργο» και ανέδειξε το ιεραποστολικό, κατηχητικό και διδακτικό τους έργο.
Η ίδια δήλωσε σχετικά: «Η Γη είναι ένα ιερό δώρο από τον Θεό. Πρέπει να το προστατεύσουμε και να ζούμε σε αρμονία με τα φυτά, τα ζώα και κάθε ζωντανό ον». Η διακόνισσα Αγγελική έχει λάβει ειδική εκπαίδευση στην οικολογία και στο μέλλον θα επιβλέπει οικολογικές πρωτοβουλίες για το δίκτυο των ενοριών στη Ζιμπάμπουε.
Όταν ρωτήθηκε πώς ένιωθε για τη χειροτονία της, η διακόνισσα Αγγελική είπε: «Στην αρχή ήμουν νευρική που πήγαινα στο ιερό, αλλά όταν ο μητροπολίτης Σεραφείμ με ευλόγησε να μπω στο ιερό ως μέρος της προετοιμασίας μου, αυτά τα συναισθήματα εξαφανίστηκαν και ένιωσα άνετα. Είμαι έτοιμη». Θετική ήταν η αντίδραση και από την κοινότητά της, καθώς, όπως υποστηρίζει η ίδια, η ενορία της, ο Άγιος Νεκτάριος, την στηρίζει πραγματικά.
Η χειροτονία της διακόνισσας Αγγελικής στη Ζιμπάμπουε ήταν η εκπλήρωση της ομόφωνης απόφασης της Ιεράς Πατριαρχικής Συνόδου του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας το 2016 να ακολουθήσει την Αποστολική Παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας για ανανέωση του αρχαίου θεσμού της διακονίας των γυναικών για ποιμαντικούς λόγους.
Η απόφαση της Συνόδου βασίστηκε εν μέρει στη Διαβούλευση της Ρόδου καθώς και στη διαβεβαίωση της Συνόδου του 2016 για την ικανότητα της τοπικής Εκκλησίας να διακονεί τις τοπικές ποιμαντικές ανάγκες. Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην Αφρική ένιωσε την ανάγκη να αναβιώσει αυτό τη γυναικεία διακονία για να εξυπηρετήσει τις καθημερινές ποιμαντικές ανάγκες των Ορθοδόξων Χριστιανών στην Αφρική. Έτσι, η χειροτονία της διακόνισσας Αγγελικής σηματοδοτεί ένα σημαντικό γεγονός στον σύγχρονο κόσμο.
Το 2017, έγιναν τα πρώτα βήματα για την ανανέωση του τάγματος των διακονισσών στην Αφρική, όταν ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρος Β', χειροτόνησε μοναχές πέντε γυναίκες στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Υπάρχει διάκριση στις τάξεις των κληρικών στην ορθόδοξη εκκλησία μεταξύ «μικρών τάξεων» που είναι καθαγιασμένες θέσεις και «μεγάλων τάξεων» που είναι χειροτονημένες θέσεις, άμεσα συνδεδεμένες με τη μυστηριακή ζωή της εκκλησίας.
Μπορούν οι γυναίκες να υπηρετούν ως διάκονοι στην εκκλησία;
Οι Γραφές δεν είναι τελείως σαφείς σχετικά με το αν μια γυναίκα μπορεί να υπηρετεί ως διάκονος. Η δήλωση πως «οι διάκονοι πρέπει να είναι σεμνοί» (Α΄ Τιμόθεον 3:8) και το χαρακτηριστικό «άνδρες μιας γυναίκας» (Α΄ Τιμόθεον 3:12) φαίνεται ν’ αποκλείει τις γυναίκες από του να υπηρετούν ως διάκονοι.
Το Ρωμαίους 16:1 αναφέρεται στη Φοίβη με την ίδια λέξη που χρησιμοποιεί ο Παύλος στην Α΄ Τιμόθεον 3:12. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν είναι σαφές αν ο Παύλος λέει πως η Φοίβη είναι διάκονος ή απλά μια υπηρέτρια. Στην αρχέγονη εκκλησία, οι γυναίκες-υπηρέτριες φρόντιζαν τους πιστούς που ήταν άρρωστοι, τους φτωχούς, τους ξένους και τους φυλακισμένους.
Οι ηγέτες καθοδηγούσαν τις γυναίκες και τα παιδιά (Τίτον 2:3-5). Ίσως η Φοίβη να μην είχε την επίσημη θέση «διακόνου» αλλά ο Παύλος την θεώρησε άξια εμπιστοσύνης πως θα σταθεί άκρως υπεύθυνη να παραδώσει την επιστολή του στην εκκλησία της Ρώμης (Ρωμαίους 16:1-2). Αναμφίβολα, θεώρησε πως δεν είναι κατώτερη ή λιγότερο ικανή αλλά έμπιστη, ένα μέλος του σώματος του Χριστού που χαίρει εκτίμησης.
Οι Γραφές δεν υποστηρίζουν αρκετά την ιδέα πως οι γυναίκες υπηρετούσαν ως διακόνισσες αλλά ούτε την απορρίπτουν.
Κάποιες εκκλησίες έχουν καθιερώσει τη θέση της διακόνισσας αλλά οι περισσότερες διαφοροποιούνται κατά κάποιον τρόπο από τη θέση του άνδρα-διακόνου. Αν μια εκκλησία έχει θεσμοθετήσει τη θέση της διακόνισσας, η ηγεσία της εκκλησίας θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι διακόνισσες τελούν σε υποταγή, με βάση τους περιορισμούς που θέτει ο Παύλος στη διακονία των γυναικών σε άλλες περικοπές (όπως Α΄ Τιμόθεον 2:11-12), όπως ακριβώς όλη η ηγεσία πρέπει να υποτάσσεται στη δομή της εξουσίας της εκκλησίας και απολύτως στην υπέρτατη εξουσία του Ιησού Χριστού.
Οι Διάκονοι του Πρώτου Αιώνα
Κατά τη διάρκεια των πρώτων χιλίων ετών Χριστιανισμού, οι γυναίκες διακόνισσες ήταν σύνηθες φαινόμενο, με τα καθήκοντά τους να βασίζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες των κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας στις γυναικείες βαφτίσεις, της μεταφοράς της Θείας Ευχαριστίας στους κατοίκους και στη φροντίδα των ασθενών, στην εκπαίδευση, στη διοικητική εργασία και σε άλλες διακονίες κυρίως επικεντρωμένες στις γυναίκες. Από το 1855 έχουν γίνει πολυάριθμες εκκλήσεις για αναβίωση του θεσμού, με στόχο την ανοικοδόμηση της Εκκλησίας.
Στη διάνοια πολλών έρχεται αμέσως η εικόνα ενός ιερωμένου, άντρα ή γυναίκας, που προΐσταται σε ένα εκκλησίασμα με σκοπό την απόδοση λατρείας. Εντούτοις, η Γραφή χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη με ευρύτερη έννοια. Παραδείγματος χάρη, ο απόστολος Παύλος αποκάλεσε κάποια Χριστιανή, τη Φοίβη, «αδελφή μας, που είναι διάκονος της εκκλησίας η οποία βρίσκεται στις Κεγχρεές».
