της Γιώτας Χουλιάρα
Πρόκειται για μια παραγωγή του Ινστιτούτου Άγιος Μάξιμος ο Γραικός και της εταιρείας Green Olive Films, η οποία παρουσιάζει για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση τη ζωή του Αγίου Παϊσίου, ενός σύγχρονου Αγίου της Ελληνικής Εκκλησίας. Η ιστορία ξεδιπλώνεται από τη στιγμή της γέννησης του Αγίου, τον Ιούλιο του 1924, στα Φάρασα της Καππαδοκίας, και ολοκληρώνεται με την απόφασή του να μονάσει, σύμφωνα με το planbemag.gr.
Από το πρώτο κιόλας επεισόδιο, η σειρά συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού, σαρώνοντας στα νούμερα της τηλεθέασης, με τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να την αποθεώνουν. Το hashtag #AgiosPaisios βρέθηκε στις πρώτες θέσεις των trends του Twitter, με μηνύματα αγάπης και ενθουσιασμού για την πλοκή της σειράς, αλλά κυρίως για την καθηλωτική ερμηνεία του Νικήτα Τσακίρογλου.
Ενδεχομένως, στους παλαιότερους να ξύπνησαν μνήμες από την περίοδο 1975-1976, όταν στην ελληνική τηλεόραση είχε προβληθεί η δραματική τηλεοπτική σειρά «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», η οποία ήταν βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι η συγκεκριμένη σειρά των 50 επεισοδίων, σε σκηνοθεσία του σπουδαίου Βασίλη Γεωργιάδη, είχε συγκλονίσει το τηλεοπτικό κοινό, σημειώνοντας υψηλή τηλεθέαση για τα δεδομένα εκείνης της εποχής.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
«Άγιος Παΐσιος–Από τα Φάρασα στον Ουρανό»: Μια σειρά φαινόμενο στην ελληνική τηλεόραση
Αν και το 1976 μοιάζει να είναι έτη φωτός μακριά από τη σημερνή εποχή, καθώς οι τηλεοπτικές παραγωγές έχουν αποκτήσει ενδιάμεσα μια πιο ανάλαφρη ματιά, το κοινό, εν έτει 2022, υποδέχθηκε την τηλεοπτική σειρά για τον Άγιο Παΐσιο με τον ίδιο και, σε πολλές περιπτώσεις, μεγαλύτερο ενθουσιασμό. Σε αυτό συντέλεσε η χρήση του Διαδικτύου, η οποία και ισχυροποίησε την αποδοχή της σειράς, αποτελώντας ταυτόχρονα και το κυριότερο μέσο διαφήμισής της.
Η επιστροφή στην παράδοση
Η σειρά με τη ζωή του Αγίου Παϊσίου δεν εμφανίστηκε ξαφνικά στο τηλεοπτικό τοπίο, ούτε επρόκειτο για τη μόνη παραγωγή με θρησκευτικό περιεχόμενο. Είχε προηγηθεί η κινηματογραφική παραγωγή «Man of God» (Ο Άνθρωπος του Θεού), σε σενάριο και σκηνοθεσία της Γέλενα Πόποβιτς, με πρωταγωνιστή τον Άρη Σερβετάλη. Η ταινία, η οποία δεν έλαχε και της καλύτερης υποδοχής από τους κριτικούς κινηματογράφου, παρουσίαζε τη ζωή και το έργο του Αγίου Νεκταρίου της Αίγινας. Η εξιστόρηση ξεκινάει από την Αλεξάνδρεια το 1890, όπου ο Άγιος Νεκτάριος δέχεται τον σεβασμό του λαού, αλλά όχι των κληρικών, που ουσιαστικά τον εξορίζουν για να μην γίνει ο επόμενος πατριάρχης, χαρακτηρίζοντάς τον «φανατικό». Ακολουθεί το μοναχικό ταξίδι στην Ελλάδα που τον φέρνει από την Αθήνα στην Εύβοια, και από εκεί στην Αίγινα, όπου θα χτίσει ένα μοναστήρι και θα ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του.
Η ταινία πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 25 Απριλίου 2021, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας, όπου απέσπασε το βραβείο κοινού. Στη χώρα μας διανεμήθηκε στους κινηματογράφους στις 26 Αυγούστου 2021, πραγματοποιώντας άνοιγμα τετραημέρου στην πρώτη θέση με 62.305 εισιτήρια, παρά τις αρνητικές κριτικές που έλαβε.
Οι ερμηνείες του πρωταγωνιστή Άρη Σερβετάλη και των Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη, Χρήστου Λούλη και Μίκι Ρουρκ τράβηξαν σαν μαγνήτης το κοινό, σινεφίλ και μη, αποδεικνύοντας πως δεν αρκούν μόνο οι κριτικοί για να καθοριστεί μια επιτυχία. Το «Man of God» είναι ίσως από τις λίγες ελληνικές παραγωγές με τόση μεγάλη απήχηση στους κινηματογράφους τα τελευταία χρόνια. Ειδικά αυτές τις δύσκολες εποχές για τον κινηματογράφο…
Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί ξαφνικά το κινηματογραφικό και τηλεοπτικό κοινό έδειξε τόσο έντονο ενδιαφέρον για δυο θρησκευτικές παραγωγές, τις οποίες δεν είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη. Η απάντηση είναι πιο πολύπλοκη από όσο ενδεχομένως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, και σίγουρα δεν έχει να κάνει ούτε με έντονη θρησκοληψία, ούτε με επιστροφή σε «μεσαιωνικές» τακτικές και πρακτικές, ούτε με… «αποβλάκωση του κοινού», όπως έχει ακουστεί από κάποιους.
Αν παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά το τηλεοπτικό και κινηματογραφικό πεδίο, θα διαπιστώσουμε πως η αρχή για ανάλογες ελληνικές παραγωγές με στοιχεία παράδοσης έγινε πριν από δύο περίπου χρόνια, με τη δραματική σειρά «Το κόκκινο Ποτάμι». Ήταν Κυριακή 6 Οκτωβρίου του 2019, όταν ο τηλεοπτικός σταθμός Open TV, σημειώνοντας τηλεθέαση 29,8% στο γενικό σύνολο και 31,6% στο νεανικό κοινό, παρουσίαζε σε σκηνοθεσία Μανούσου Μανουσάκη το ομώνυμο ιστορικό μυθιστόρημα του Χάρη Τσιρκινίδη, το οποίο αφορά σε πραγματικά γεγονότα γύρω από την γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Μέσα από 32 επεισόδια και με τις ερμηνείες καταξιωμένων ηθοποιών όπως ο Κωνσταντίνος Καζάκος, η Τάνια Τρύπη, ο Τάκης Βαμβακίδης, η Τατιάνα Παπαμόσχου και ο Στέφανος Κυριακίδης, ξεδιπλώθηκαν τα βάσανα και οι κακουχίες των Ελλήνων του Πόντου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κωστής Σαββιδάκης: Ο Άγιος Παΐσιος και το θαύμα με τον Σταυρό που του κόλλησε στην πλάτη
Καθώς το τηλεοπτικό κοινό τα τελευταία χρόνια δείχνει να έχει γυρίσει την πλάτη σε παραγωγές τύπου reality, «Το Κόκκινο Ποτάμι» δεν δυσκολεύτηκε να κερδίσει την προτίμησή του, σπέρνοντας παράλληλα τον σπόρο της παράδοσης. Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει να καθορίσουμε εδώ τη σημασία του όρου: Λέγοντας «παράδοση», εννοούμε τις πληροφορίες που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Με άλλα λόγια, τα ήθη, τα έθιμα, τα θρησκευτικά «πιστεύω», οι ιστορίες, η μουσική, ακόμα και η τοπική ενδυμασία και τα εδέσματα ενός τόπου. Όλα αυτά, τα προηγούμενα χρόνια της ευφορίας, είχαν καταχωνιαστεί στο μπαούλο των αναμνήσεων, μαζί με τις δαντέλες της γιαγιάς. Αυτό το μπαούλο, όμως, κάποια στιγμή ανοίγει. Αρκεί ένα γεγονός, για να νιώσουμε την έλλειψη πραγμάτων και καταστάσεων που, μέχρι πρότινος, θεωρούσαμε δεδομένα.
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, η οποία έδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο ότι το «American Dream» των χολιγουντιανών ταινιών δεν υφίσταται, αλλά και η πανδημία, η οποία άλλαξε άρδην την καθημερινότητα, ήταν τα κύρια ερεθίσματα για να ανοίξει αυτό το μπαούλο της παράδοσης. Και ο στόχος δεν ήταν για να γίνουν βήματα πίσω, αλλά να υπάρξει έμπνευση και δύναμη για ένα βήμα μπροστά. Σε όλες τις εποχές, στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας τους, οι λαοί αντλούσαν δύναμη από την παράδοση των προγόνων τους, ώστε να αναπτερώσουν το ηθικό τους. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το ελληνικό κοινό, το οποίο, κουρασμένο από το άνυδρο τηλεοπτικό και κινηματογραφικό τοπίο των τελευταίων ετών, αγκάλιασε παραγωγές όπως οι παραπάνω.
Ένας επιπλέον λόγος ήταν και οι εξαιρετικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών. Σύμφωνα με τον σημαντικό κριτικό κινηματογράφου, Παναγιώτη Τιμογιαννάκη, ο Άρης Σερβετάλης στον «Άνθρωπο του Θεού», «δεν παίζει τον Αγιο Νεκτάριο, έχει γίνει ο Άγιος Νεκτάριος, ο Ασκητισμός, η Πίστη κι η Ταλαιπωρία, ο Ηθοποιός μιλά με την ηρεμία του Αγίου και προβάλει με τα εκφραστικά πλάνα, με την έκφραση καρτερίας κι ηρεμίας αυτό που ο ήρωας συναισθάνεται και πρεσβεύει».
Στη δε τηλεοπτική σειρά του Αγίου Παϊσίου, το κοινό εντυπωσιάστηκε από τον μέγα δάσκαλο της υποκριτικής και ηθοποιό Νικήτα Τσακίρογλου, ο οποίος, μετά από περίπου είκοσι χρόνια, επιστρέφει στη μικρή οθόνη και, σε ηλικία 84 ετών, σφραγίζει τη σπουδαία καριέρα του με ένα ρόλο που θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη μας. Ο παπα-Αρσένιος, από τη μια, θυμίζει βιβλική φιγούρα που θα ζήλευε ακόμη και ο Τσάρλτον Ίστον στις χολιγουντιανές «Δέκα Εντολές» και, από την άλλη, είναι τόσο κοντά μας, όσο ο παπα-Φώτης από το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Καζαντζάκη.
Η θρησκεία στον κινηματογράφο και την τηλεόραση
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Άγιος Παΐσιος: Και να δεις η Παναγία μετά!…
Η θρησκεία έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον χώρο της έβδομης Τέχνης. Από τις «Δέκα Εντολές» (1956), μέχρι τον οσκαρικό «Μπεν Χουρ» (1959), τον επαναστατικό «Ιησού από τη Ναζαρέτ» (1977) και τα «Πάθη του Χριστού» (2004), οι θρησκευτικές παραγωγές αποτελούν κομμάτι του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, δημιουργώντας πάντοτε φανατικούς θαυμαστές, αλλά και πολλούς επικριτές. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι το 2004, τη χρονιά που ο Μελ Γκίμπσον τόλμησε να κυκλοφορήσει τα «Πάθη του Χριστού», ένα αμιγώς θρησκευτικό δράμα στην αραμαϊκή, η ταινία «Μπεν Χουρ» χαρακτηρίστηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική», και εντάχθηκε στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των ΗΠΑ.
Αν και η τηλεοπτική παράδοση θέλει αυτού του είδους τις ταινίες να τις παρακολουθούμε τη Μεγάλη Εβδομάδα, οι θρησκευτικές ταινίες, έστω και σε επίπεδο ντοκιμαντέρ, κάνουν συχνά την εμφάνισή τους στη μεγάλη οθόνη. Πιο πρόσφατες παραγωγές ήταν η γαλλική παραγωγή του 2011 «Saint Bernadette of Lourdes» με τα θαύματα της Αγίας Λούρδης, αλλά και οι αμερικανικές παραγωγές του 2018 «Paul, Apostle of Christ», με πρωταγωνιστή για δεύτερη φορά σε θρησκευτικό δράμα τον Τζίμι Καβίζελ, ο οποίος είχε υποδυθεί τον Ιησού στην ταινία του Γκίμπσον, και το «Mary Magdalene», όπου τον Ιησού υποδύεται ο οσκαρικός «Τζόκερ», Χοακίν Φίνιξ.
Διαβάζοντας με προσοχή κριτικές για τις εν λόγω παραγωγές σε διεθνή sites, διαπιστώνει κανείς ότι οι θρησκευτικοί χαρακτήρες αντιμετωπίζονται με σεβασμό, χωρίς να λοιδορείται η όλη παραγωγή, ούτε να θεωρείται αντικείμενο θρησκευτικής προπαγάνδας.
Εξάλλου, με το θρησκευτικό στοιχείο δεν ασχολούνται μόνο οι θρησκευτικές ταινίες. Με το θέμα έχουν ασχοληθεί και… κωμωδίες, όπως οι «Θεός για μια εβδομάδα» του 2003, με πρωταγωνιστή τον Τζιμ Κάρεϊ, και «Νώε για μια εβδομάδα», με τον Στιβ Καρέλ. Και στις δυο ταινίες, ο Μόργκαν Φρίμαν αναλαμβάνει τον ρόλο του Θεού.
Ωστόσο, στις ελληνικές παραγωγές, το συγκινησιακό στοιχείο παραμένει κυρίαρχο, δίνοντας παράλληλα στο κοινό την ευκαιρία να απολαύσει κορυφαίες ερμηνείες. Όπως ακριβώς και στο απόσπασμα με την αφήγηση από τη γιαγιά (μοναδική η Σμαράγδα Σμυρναίου) μιας αλληγορικής ιστορίας που περιγράφει τον ελληνικό ξεριζωμό:
Κάποτε, σ’ ένα υπέροχο δέντρο, κατοικούσαν τα πουλιά, χαρούμενα κι ευτυχισμένα. Ώσπου, κάποιοι ξυλοκόποι άρχισαν να καταφτάνουν, έτοιμοι να το ξεριζώσουν. Όλα τα πουλιά τρόμαξαν και κίνησαν να φύγουν, εκτός από τον κορυδαλλό που, από το πιο ψηλό κλαδί, ετοιμάστηκε να πολεμήσει για το σπίτι του, μόνο και μόνο για ν’ αντιληφθεί ότι πολεμούσε μονάχος του. Όλα τα άλλα πουλιά είχαν ήδη φύγει… «Κι ο κορυδαλλός τι απέγινε;», ρωτάει το εγγόνι τη γιαγιά. «Λένε ότι παραμένει ακόμα εκεί, να θρηνεί και να περιμένει να ξαναφυτρώσει το δέντρο…».
