Είδα προχθές ένα παράξενο όνειρο, που μακάρι να μου βγει σε καλό. Είχα επιστρέψει, λέει, απ' την αρχαία Αγορά της Αθήνας - στα χρόνια της άνθισης και της δόξας της - μα στα αυτιά μου βούιζαν ανεξήγητα οι κουβέντες των τωρινών της κατοίκων, φορτισμένες από την ένταση των πολιτικών αψιμαχιών λόγω των ιδεολογικών διαφορών τους, που επεκτείνονταν και σε άλλα ζητήματα...
Πρέπει να ήμουν μάλλον σε παράξενη διάθεση, γιατί μου ήρθε - Κύριος οίδε πώς - η φαεινή ιδέα να καλέσω σε δείπνο τους παλιούς και καινούργιους φίλους μου σ' ένα είδος συμπόσιου, όπως εκείνα τα αρχαία του Αγάθωνα του Αθηναίου και των Δειπνοσοφιστών ή τα Ρωμαϊκά.
Τα συμπόσια που δίνονταν στις επαύλεις της Όστιας και της Πομπηίας, όπου - αν εξαιρέσει κανείς τα αισθητικά χαρακτηριστικά τους - αναδεικνύονταν έξοχα τα πνευματικά, όπως στα χρόνια των προπατόρων μας διανοητών (του Πλάτωνα και του Πλωτίνου), που τόλμησαν να μιλήσουν για μέθεξη του πνεύματος και του θείου με τον αισθητικό κόσμο, την ιδέα, και, μέσω αυτής, με το αγαθό.
Η πρόσκλησή μου βρήκε, αναπάντεχα, θερμότατη ανταπόκριση κι έτσι, επτά μέρες μετά, ένα Σάββατο βράδυ με αστροφεγγιά, βρεθήκαμε να καθόμαστε όλοι μαζί στην μεγάλη βεράντα του σπιτιού μου, που είχε θέα στη θάλασσα - υπό το φως της Σελήνης και των λαμπτήρων του Edison - και να αμπελοφιλοσοφούμε για τα τρέχοντα ζητήματα - εξαιρουμένων των... πεισιθάνατων του covid 19, των αρνητικών Οικονομικών επιπτώσεών του και των κακών ελληνοτουρκικών σχέσεων - ανταλλάσσοντας τα 'αιρετικά' και μη σχόλιά μας με τους ομοϊδεάτες, τους ιδεολογικούς μας αντιπάλους, τους μυημένους και τους αμύητους στην πολιτική μας ζωή.
Το ευτύχημα ήταν πως το ώριμο της ηλικίας πολλών εξ αυτών και ο ακέραιος χαρακτήρας τους, που ήταν απαλλαγμένος από τον φθόνο και την υποκρισία του κόσμου, έδωσε την ευκαιρία σε όλους μας να βγούμε αληθινά κερδισμένοι, έστω κι αν κάποιες αδιόρατες αδεξιότητες μερικών έριχναν λάδι στη φωτιά των ιδεολογικών συγκρούσεων και διαφοροποιήσεων από μεμονωμένα άτομα, που δεν άντεχαν την κατηφορική ροή των πραγμάτων και εξέφραζαν ακραία αντίθετες απόψεις στον αντίλογό τους προς όλους.
Τα βασικά θέματα προς συζήτηση είχαν να κάνουν με τη συγκριτική θεώρηση της κομμουνιστικής με την χριστιανική επανάσταση, με τον έρωτα και την αθεΐα. Ο Μάρκελλος, παλιός κομμουνιστής, παρέμενε δογματικός όπως πάντα υποστηρίζοντας πως πραγματική Αριστερά είναι μόνο ο κομμουνισμός.
Ο κομμουνισμός που - με απαρχή τον Οκτώβρη του '17 στη Σοβιετική Ένωση - ''έδωσε λόγο, φωνή και υπόσταση στους ταπεινούς και καταφρονεμένους της τσαρικής Ρωσίας ξεσηκώνοντάς τους σε λαϊκή εξέγερση, με συνθήματα καταπέλτες, που άφησαν τη σφραγίδα τους στην ιστορική συνέχεια των εργατικών και άλλων λαϊκών κινημάτων''.
Ο Ευτύχης, που τον παρακολουθούσε τόση ώρα εκνευρισμένος, δεν κρατήθηκε και τον διέκοψε με ιερή αγανάκτηση.
- Οι μπολσεβίκοι του '17 ξεσήκωσαν σε επανάσταση τη φτωχολογιά στην πατρίδα τους όχι από αγάπη γι' αυτήν, αλλά στο όνομα του μίσους που είχαν για τους Τσάρους, τους οποίους και εξόντωσαν βίαια. Πότε θα καταλάβεις, φίλε μου, ότι ο κομμουνισμός ξεπεράστηκε απ' την ιστορία γιατί, αντί να υψώσει ηθικά τους πιστούς του, τους χαμήλωσε, τους υποτίμησε, έβγαλε από μέσα τους τον κακό εαυτό τους και τους έκανε φθονερούς και μνησίκακους;
- Έχει δίκιο ο Ευτύχης, μπήκε στη μέση με παλλόμενη φωνή η Ειρήνη. Η κομμουνιστική Επανάσταση πήρε στο λαιμό της τον ρωσικό λαό, γιατί του έμαθε το μίσος και την εκδίκηση, την ώρα που ο χριστιανισμός μιλούσε στον κόσμο για την αγάπη και τη θυσία... Αν θέλεις να βεβαιωθείς γι' αυτά που σου λέω, ψάξε να βρεις στα μαρτυρολόγια τον λόγο των μαρτύρων και των πρώτων πιστών της χριστιανικής εκκλησίας. ‟
” Θα δεις ότι είναι φτωχός και κατώτερος σε ρητορική από τον λόγο των αρχαίων Ελλήνων, αλλά εκπέμπει τον ευαγγελισμό ενός πνεύματος άλλου, που είναι μακριά απ' τα εγκόσμια και πέρα από τα σύνορα του ορθού λόγου με την αρχαία σημασία του. Είναι ο λόγος της απόλυτης αλήθειας και της απόλυτης θυσίας, ο λόγος του συναισθήματος και του ' Ἂνω σχῶμεν τάς καρδίας'...
- Δεν ξέρω τι λέτε εσείς, ύψωσε τη φωνή του ο Μάρκελλος, αλλά ο κομμουνισμός έδωσε βροντερό παρόν στην Ελλάδα των μνημονίων, όπου όλες οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις - συμπεριλαμβανομένης κι αυτής του ΣΥΡΙΖΑ που μας ντρόπιασε - εξαφάνισαν κάθε ίχνος κοινωνικής δικαιοσύνης και έσπρωξαν τον λαό στην μετανάστευση, για να επιβιώσει.
- Μα τι λες τώρα, καημένε..., παρενέβη αγανακτισμένος ο Φίλιππος. Καπιταλιστές οι Αριστεροί που μας κυβέρνησαν μια τετραετία εθνομηδενιστικά και μας οδήγησαν στις Πρέσπες και την αθεΐα;
- Ουδετεροθρησκεία την είπε ο ''άθεος'' την απάρνηση της θρησκείας μας..., λες και δεν ξέρουμε πως αυτό ισοδυναμεί με αφαίρεση θρησκευτικών συμβόλων...,μουρμούρισε περιφρονητικά η Ειρήνη και συνέχισε με λυγισμένη φωνή προσπαθώντας να κρύψει την οργή της. Κι ύστερα, με το πρόσχημα αυτό, θα ερχόταν σίγουρα η βίαιη μεταφύτευση του αθεϊστικού γαλλικού συστήματος του λαϊκού κράτους...
- Οι άνθρωποι που μας κυβέρνησαν στο πρόσφατο παρελθόν, όπως κι οι τωρινοί που τους μοιάζουν στις περί το μεταναστευτικό εμπνεύσεις και τις αλχημείες της Εξωτερικής πολιτικής τους οδηγούν τους Έλληνες αργά αλλά σταθερά σε εξανδραποδισμό, σε εξαφάνιση του... είδους τους!.., συμπέρανε αγανακτισμένος ο Φίλιππος. Κι ύστερα σου λένε Αριστεροί - Δεξιοί και πράσινα άλογα...
- Εμείς είμαστε πραγματικοί κομμουνιστές, όχι μασκαράδες αποκριάτικοι..., είπε με υποτιμητικό ύφος ο Μάρκελλος. Δεν έχει καμιά σχέση μ' εμάς ο ΣΥΡΙΖΑ, για να τον βαφτίζεις ''Αριστερά''. Η προσφορά του ΚΚΕ δεν μπορεί να ξεχαστεί από τον λαό, παρά την πλύση εγκεφάλου που του γίνεται απ' όλες τις κυβερνήσεις στον τόπο μας...
- Σίγουρα δε θεωρείς προσφορά τις αποφάσεις σας τον Σεπτέμβρη του 1924 για την 'ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία'. Ούτε εκείνην της 5ης Ολομέλειας του 1949..., σχολίασε αιχμηρά ο Πάνος.
- Γιατί με πας μονίμως στα αρνητικά και δε θυμάσαι τα θετικά που έκανε το κόμμα μας; ρώτησε συνοφρυωμένος ο Μάρκελλος.
- Αν εννοείς τη συνεισφορά του στην οικονομική και ιστορική επιστήμη, ναι, τότε συμφωνώ, παραδέχτηκε ο Πάνος.
Άντε να του αναγνωρίσουμε και το ότι συνέβαλε στην επιτάχυνση της δικαιότερης σύνθεσης της κοινωνίας, αλλά από 'κει κι ύστερα δεν μπορείς να μην τον κατηγορήσεις για τα χειρότερα που έχουν να κάνουν στον Εμφύλιο και για όλα τα παραπάνω...
- Πάλι στα παραπάνω; Εκεί κολλήσαμε; Έκανε αγανακτισμένος ο Μάρκελλος.
- Ααα, αν θέλεις απ' τα άλλα, έχω να σου θυμίσω την επαναστατική βία που άσκησε η πολιτική βαρβαρότητα των Ρώσων συντρόφων σου, με την οποία επέβαλαν την κοινωνική δικαιοσύνη..., είπε αναμμένος ο Πάνος ανακλαδίζοντας τα πόδια του που είχαν μουδιάσει απ' την πολύωρη ακινησία.
- Εεε, ας μην υπερβάλουμε. Λίγο ακόμα και θα πεις πως ο κομμουνισμός κι ο χριστιανισμός σήμερα έχουν την ίδια θανάσιμη σχέση που είχαν στα ρωμαϊκά χρόνια η ειδωλολατρία κι ο Χριστιανισμός..., είπε ειρωνικά ο Αλέξανδρος, ο νεότερος όλων, που παρακολουθούσε αμίλητος τόση ώρα τη συζήτηση.
- Όχι, όχι, δεν είπα κάτι τέτοιο ποτέ ούτε το υπαινίχθηκα, με παρεξήγησες..., διαμαρτυρήθηκε ο Πάνος. Εξάλλου εκείνος ήταν ένας αγώνας μεταξύ υλικών και ηθικών δυνάμεων, ενώ στην περίπτωση Χριστιανισμού - κομμουνισμού ήταν αγώνας αρχών για τους πρώτους και για τους δεύτερους ταξικός και επιθετικός...
- Ο αγώνας των πρώτων χριστιανών ήταν αγώνας εσωτερικός. Ο Χριστιανισμός δεν αναγνώριζε αντιπάλους, δε φυλαγόταν, είπε ήσυχα η Ειρήνη κουνώντας το κεφάλι με νόημα. Αυτός ο αγώνας έκρινε τελικά όλον τον πλουτισμό του ανθρώπου από τότε ως τις επόμενες γενιές... Η πορεία του Χριστιανισμού κι όχι του Κομμουνισμού βυθίζεται στο μέλλον, γιατί είναι η θρησκεία της αλήθειας και της αγάπης, της θυσίας και της συγχώρεσης...
Η Ειρήνη έκανε μια μικρή παύση, σαν να ήθελε να ξεκουραστεί, κι ύστερα συνέχισε για να ολοκληρώσει.
- Στο δόγμα του χριστιανισμού ο Θεός ενώνει τον Λόγο με την Αγάπη, το έλλογο με το άλογο. Την πληρότητα που ζητά στην επανάσταση ένας κομμουνιστής μπορεί να την βρει στην κιβωτό της αγάπης του χριστιανικού λόγου και όχι στις μαρξιστικές ιδεοληψίες...
- Καλά όλα αυτά, αλλά ο Έρωτας; Δεν τον λογαριάζετε καν; Δεν έχει καμιά θέση αυτός στην κουβέντα σας; ρώτησα χαμογελώντας, κουρασμένη απ' το πήγαινε - έλα με τα ορεκτικά και τα αναψυκτικά που ζητούσαν οι καλεσμένοι.
- Ο έρωτας, αγαπητή Κρινιώ, είναι η απόλυτη ευδαιμονία που ξεκινάει από μυστικό βίωμα της λογικής, για να ενωθεί στη συνέχεια με τις δυνάμεις της ψυχής και του σώματος σ' ένα ψυχοφυσικό πάντρεμα που απαρτίζει την προσωπικότητά μας, είπε με έξαρση ο Ισίδωρος (ο γιατρός της παρέας) χαμογελώντας με νόημα.
- Μα και τον Θεό δεν τον εννοούμε μονάχα, τον αισθανόμαστε με τις εσωτερικές και εξωτερικές μας αισθήσεις..., είπε σαν πειραγμένη η Ειρήνη απ' την τολμηρή ανάλυση του γιατρού.
- Τι λες τώρα; την αποπήρε εκείνος. Ο έρωτας είναι άλλο πράγμα. Είναι γήινος, σε συνεπαίρνει, σε μαγεύει, σε ανασταίνει!.., είπε μ' έναν μικρό αναστεναγμό ο Ισίδωρος, σαν να τον βίωνε τη στιγμή που μιλούσε. Είναι η απόλυτη ευδαιμονία και ταύτιση της ενόρασης της ψυχής με τα ορμέφυτα του σώματος!.. Μια ανεξήγητη συρροή των ψυχικών μας δυνάμεων, αισθήσεων και παραισθήσεων, που συνεπαίρνει το σώμα και το κάνει να ανθίζει ανεξάρτητα απ' την ηλικία του!..
- Ε, τώρα, τα παραλές νομίζω..., είπε ο Μάρκελλος πνιγμένος στα γέλια.
- Αχ. τι ωραίο ήταν αυτό που είπες, Ισίδωρε!.., έκανε δίπλα του η Ελπινίκη με τα μάτια της καρφωμένα στην αστροφεγγιά.
- Ο έρωτας όμως συνοδεύεται απ' την αμαρτία στον Χριστιανισμό, έτσι δεν είναι; ρώτησε ο Στέφανος που καθόταν απέναντί της.
- Παα! Τι είναι αυτά που λες, νεαρέ; τον αποπήρε η Ελπινίκη με μάτια που μάλωναν. Δεν εννοείς, ασφαλώς, τον συζυγικό έρωτα, που είναι ευλογημένος απ' τον Κύριο!..
- Και η αμαρτία δε βάζει φραγή στον αγνό έρωτα; Δεν τον εκπορνεύει τελείως; ρώτησε η Χρύσα που ήρθε και κάθισε καθυστερημένη, αφού χαιρέτησε την ομήγυρη βιαστικά.
- Εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς..., κάγχασε προκλητικά ο Ισίδωρος. Και πρώτα πρώτα να ξεκαθαρίσω, Ελπινίκη, ότι κάθε έρωτας - νόμιμος ή μη - είναι ευλογημένος!. Όσο για την αμαρτία στον έρωτα, αυτή είναι το αλατοπίπερο της ζωής. Για κάποιους άλλους, όπως εσύ κι η Ειρήνη, η αμαρτία ταυτίζεται με την άρνηση του ηθικού νόμου, άρα είναι προσβολή της ελευθερίας μέσα σου, της παρεμπόδισής της να υπάρξει και να σε οδηγήσει στο δρόμο του Θεού. Τα λέω καλά, βρε Ειρήνη, με τα τόσα φροντιστήρια που μας έκανες; ρώτησε γελαστά ο γιατρός τη συνάδελφό μου στο σχολείο.
- Ο Ρώσος συγγραφέας Λέων Τολστόι, στο 'Πόλεμος και Ειρήνη', περιγράφει πολύ ζωντανά τη χριστιανική αγάπη, μπήκα στην μέση εγώ με λυγισμένη φωνή. 'Η αγάπη', λέει ο ''αναρχικός χριστιανός'', 'είναι Θεός και θάνατος για μένα που είμαι ένα μόριο αυτής της αγάπης. Η αγάπη σημαίνει επιστροφή στον μεγάλο Πάνα, στην πηγή την αιώνια!... Η κοσμική ωστόσο αγάπη (ο έρωτας) είναι άρρηκτα δεμένη με την σεξουαλική έλξη και τον ίμερο, τον πόθο, που κάνει το ζευγάρι των ερωτευμένων να σμίγει 'εις σάρκαν μίαν', φωτισμένο απ' την παραδεισένια φωτεινότητα της αγάπης του...’
- Αχ, τι ωραία το είπες, Κρινάκι... Τι ρομαντικά!.., αναστέναξε η Χρύσα, που ονειρευόταν ακόμα τον πρίγκηπα του παραμυθιού, να 'ρθει να την πάρει με το άσπρο άλογο...
- Μοιάζει με ένωση της σταγόνας με τον ωκεανό, της κάθε ψυχής με το Σύμπαν..., μονολόγησε η Ειρήνη χαζεύοντας το λειψό φεγγάρι στον ουρανό και την κεντημένη ποδιά με τ' αστέρια.
- Καλά..., καλά... Όλα αυτά τα ρομαντικά τα ακούω βερεσέ, κάγχασε ο γιατρός ανυπόφορα. Ό,τι και να λέτε εσείς, αν δεν ικανοποιείται κι η σάρκα, δεν είναι ισορροπημένος ο άνθρωπος...
- Μα δε διαφοροποιούνται αυτά έτσι κι αλλιώς, στη Λογοτεχνία τουλάχιστον, είπα με αινιγματικό χαμόγελο. Η ποίηση του χριστιανισμού βαδίζει παράλληλα με τον καθαρό ερωτισμό, αν θυμηθούμε τη σχέση του Δάντη με την Βεατρίκη ή τον Φάουστ με την Μαργαρίτα, όπου 'το αισθησιακό μετουσιώνεται, όσο υψώνεται, σε μια μυστική σύνδεση προς το απόλυτο'.
Κάτι ανάλογο έλεγε κι ο Πλάτωνας στον ορισμό του έρωτα: 'ο πόθος της ψυχής προς το αιώνιο αρχέτυπό της' (προς το μυστικό της καλούπι, δηλαδή, που την περιμένει να σμίξουν οριστικά στον πνευματικό κόσμο, μετά την απόσπασή της από το σώμα)...
- Άντε πες τα αυτά σε κανέναν άθεο Συριζαίο, να σε περιγελάσει μέσα στην άγνοια ή την ημιμάθειά του..., κάγχασε ο Αλέξανδρος. Αυτοί δεν κατέχουν από λεπτότητες και ευαισθησίες, ούτε από Πλάτωνες κι ερωτευμένες πλατωνικά ψυχές. Μόνο στον Στάλιν ορκίζονται και πιστεύουν...
- Ο Στάλιν δε δήλωνε 'παραστρατημένος χριστιανός'; Ρώτησε ο Θεόφιλος, που μπήκε ανόρεχτα στη συζήτηση, γιατί ήταν πολύ κουρασμένος.
- Έτσι δήλωνε, αλλά έκανε μαζικά τα εγκλήματα, γιατί πίστευε πως θα βελτιώσει τον κόσμο εξαλείφοντας τη θρησκεία του..., είπε πικρά η Χρυσάνθη, που δεν είχε μιλήσει καθόλου όλη αυτήν την ώρα.
- Εγώ ξέρω ότι ο Στάλιν κι ο Τσαουσέσκου, όταν ήταν μικροί, πήγαιναν με την μάνα τους στην εκκλησία..., παρατήρησε σκεφτική η Ειρήνη. Τι μεσολάβησε ύστερα και γίναν από πρόβατα λύκοι ο Θεός κι η ψυχή τους το ξέρει...
- Χα, χα, χα!.., γέλασε ειρωνικά ο γιατρός. Και οι άθεοι Κινέζοι, οι Κορεάτες, οι Καμποτζιανοί, και λοιποί θεοφοβούμενοι στην εκκλησία πήγαιναν τα άγουρα χρόνια τους... Τι αφελείς που είστε εσείς οι γυναίκες κυρίως και τα δέχεστε αναντίρρητα όλα... Δεν καταλαβαίνετε ότι μερικοί άνθρωποι έχουν στο αίμα τους την αθεΐα, ακόμα κι αν δηλώνουν καλοί Χριστιανοί και σταυροκοπιούνται στην εκκλησία;
- Ε, σε μια μηλιά φορτωμένη γερά μήλα, όλο και θα υπάρχουν κάποια σκουλήκιασμένα, που δεν τα παίρνει είδηση κανείς, παρά μόνο όταν τα τρώει..., μονολόγησε η Χρύσα μελαγχολικά.
- Η αθεΐα είναι μια παθογένεια της παρηκμασμένης κοινωνίας μας είπε ο γιατρός αφηρημένα...
- Είναι παράξενο αλλά οι περισσότεροι άθεοι μεγάλωσαν από γονείς που είναι πιστοί...
- Ίσως γιατί ήξεραν απ' τα μικρά τους ακόμα χρόνια ότι κάποια στιγμή ο Θεός θα τους συγχωρέσει, γιατί 'ο Θεός αγάπη εστί'..., μουρμούρισε μ' ένα χασμουρητό η Χρυσάνθη.
- Εγώ πάλι πιστεύω πως η αθεΐα είναι μόδα, είπα με σιγουριά εγώ. Είναι μόδα που οφείλεται στην έλλειψη ανάλογης παιδείας. Γι' αυτό και αυξάνονται και πληθύνονται οι άθεοι μαθητές στα σχολεία...
- Σ' αυτό φταίνε, βέβαια - πέρα απ' το κράτος, που είχε κηρύξει επί ΣΥΡΙΖΑ σωστό διωγμό κατά της Ορθοδοξίας και των εθνικών και θρησκευτικών συμβόλων - και οι διδάσκοντες το μάθημα καθηγητές, οι θεολόγοι, κάποιοι απ' τους οποίους είναι ακατάλληλοι και φανατικοί και εμπλέκονται σε παραχριστιανικές οργανώσεις..., είπε ήσυχα ο Αλέξανδρος.
- Για ποιους λες, Αλεκάκη; ρώτησα σουφρώνοντας τα χείλη μου, όπως κάθε φορά που ένιωθα εκνευρισμένη. Γι' αυτούς που διαδηλώνουν κατά καιρούς με πλακάτ 'Αμαρτωλοί θα πάτε στην Κόλαση' ή για εκείνους που κάνουν υστερικές αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, όπου καλούν τους πιστούς να τους ακολουθήσουν, γιατί 'ήγγικεν γαρ η Βασιλεία των Ουρανών'; Μα αυτοί είναι μικρή μειοψηφία, καημένε, που λειτουργεί και κινείται κατά τα πρότυπα των Ζηλωτών. Δε χαρακτηρίζει το πολυάριθμο υγιές Σώμα της εκκλησίας μας..., παρατήρησα καταπίνοντας με θόρυβο το νερό, φανερά ενοχλημένη.
- Έλα, έλα, Κρινάκι μου, που είσαι έτοιμη να βγάλεις αγκάθια..., με πείραξε χαριεντιζόμενος ο γιατρός. Δε σου θίξαμε την πατρίδα και τη θρησκεία σου, μη φοβάσαι. Για να ξέρεις όμως, έσκυψε και μου είπε στ' αυτί ενώ σηκωνόταν, 'εδώ είναι ο Παράδεισος κι η Κόλαση είναι εδώ', όπως λέει και το τραγούδι....
Και με τα λόγια αυτά σηκώθηκε αναστενάζοντας απ' τα πολλά που έφαγε και ήπιε, γνέφοντας και τους άλλους να σηκωθούν, γιατί ήρθε η ώρα - πριν φύγουν -να σηκώσουν τα ποτήρια τους στην υγειά της οικοδέσποινας που διοργάνωσε το 'συμπόσιο', δηλαδή στην υγειά μου...
Τους ξεπροβόδισα μέχρι τον δρόμο, τους φίλησα σταυρωτά. Ένιωσα το αγκάλιασμά τους και τους το ανταπέδωσα.
Ήτανε όλοι τους σε ευθυμία, χωρίς να είναι ευτυχώς μεθυσμένοι. Μέχρι να μπουν στ' αυτοκίνητά τους για να φύγουν δεν άκουγα τίποτε άλλο παρά μικρές κραυγές ξεγνοιασιάς, τραγούδια, γέλια και ξεφωνητά, που έδειχναν πως έφευγαν ξαλαφρωμένοι.
Ήμουν σίγουρη πως ο καθένας απ' αυτούς θα σκεφτόταν και θα πίστευε αυτό που ήθελε απ' όλα όσα άκουσε να συζητάμε. Σε πείσμα της τυποποίησης, που ήταν αποτέλεσμα της πολύχρονης κρίσης που μας άφησε όλους πολυτραυματισμένους, θα είναι σε θέση να φτιάξει τον δικό του Παράδεισο γεμάτο από μικρές, καθημερινές ευτυχίες.
Σήκωσα τα μάτια μου στον ουρανό. Πάνω απ' το κεφάλι μου λαμποκοπούσαν μυριάδες αστέρια, που μου έστελναν από ψηλά την τρυφερή λάμψη τους για καληνύχτα... Πετάρισα τα βλέφαρά μου κάνοντας νόημα ότι κατάλαβα και γύρισα με φωτισμένο χαμόγελο να ανέβω στο σπίτι...
