Ο Ερντογάν έχει αναπτύξει εξόχως καλές σχέσεις με την Σομαλία. Το κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει ή όχι την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην περίπτωση που η Ελλάδα και Τουρκία προσφύγουν από κοινού στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για το ζήτημα αυτό μένει να το δούμε.
Η Ελλάδα αναφορικά με τις «ελληνοτουρκικές διαφορές», που δεν είναι τίποτε άλλο από αμφισβήτηση κυριαρχικών μας δικαιωμάτων από την Τουρκία, όπως η ελληνικότητα των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων και το δικαίωμα τους στην νόμιμη αυτοάμυνα και εξοπλισμό τους, το εύρος των χωρικών υδάτων (ΧΥ), του Εθνικού εναερίου χώρου (ΕΕΧ), του FIR Αθηνών και της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), έχει δύο απαντήσεις.
- Πρώτον αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά με την Τουρκία τη χάραξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ
- Δεύτερον σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των δύο χωρών αναφορικά με το εύρος των παραπάνω θαλάσσιων ζωνών, η Ελλάδα αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την επίλυση της διαφοράς βάσει του Διεθνούς δικαίου
Ουσιαστικά η Ελλάδα δεσμεύεται ότι για την χάραξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ θα αποδεχθεί την όποια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Η Τουρκία μέχρι στιγμής, βάσει της προκλητικότατης συμπεριφοράς της σε βάρος τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου, δεν φαίνεται να επιθυμεί κάτι τέτοιο.
Σύνθεση-δομή του Διεθνούς Δικαστηρίου
Το Διεθνές Δικαστήριο συγκροτείται από 15 δικαστές που εκλέγονται για 9 έτη από το Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Κάθε 3 έτη ανανεώνεται το 1/3 των δικαστών. Οι δικαστές εκλέγονται για 9 έτη με βάση τα προσόντα τους και όχι την εθνικότητά τους, αποκλειόμενης μόνο της περίπτωσης εκλογής δύο δικαστών της ίδιας εθνικότητας.
Επίσης δεν επιτρέπεται σ΄ αυτούς κατά τη θητεία τους να ασκούν παράλληλα άλλη επαγγελματική δραστηριότητα. Γεγονός πάντως είναι ότι καταβάλλεται προσπάθεια ώστε ν΄ αντιπροσωπεύονται στο Δικαστήριο αυτό τα κυριότερα νομικά συστήματα του κόσμου.
Για να εισέλθει ένα θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο πρέπει όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη να συμφωνούν για την παραπομπή της διαφοράς τους σ’ αυτό. Οι εκδιδόμενες αποφάσεις λαμβάνονται μυστικά και κατά πλειοψηφία και είναι υποχρεωτικές, ενώ αντίθετα οι γνωμοδοτήσεις δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα.
Όλες οι χώρες που φέρονται να έχουν συνυπογράψει το καταστατικό του Δικαστηρίου μπορούν να παραπέμψουν σ΄ αυτό οποιαδήποτε υπόθεση. Μπορούν επίσης και να προσφύγουν και Χώρες που δεν έχουν προσυπογράψει το καταστατικό σύμφωνα πάντα με τους όρους που καθορίζει το Συμβούλιο Ασφαλείας.
Ο Πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου
α. Γενικά στοιχεία
Ο Abdulqawi Ahmed Yusuf ο οποίος είναι Σομαλός δικηγόρος και δικαστής είναι ο νυν Πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου.Γεννήθηκε στη βορειοανατολική πόλη Eyl, Puntland και είναι κάτοχος διπλώματος Juris Doctor του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σομαλίας. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στο διεθνές δίκαιο από το Μεταπτυχιακό Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών της Γενεύης.
Πριν από το διδακτορικό του, ο Yusuf ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο διεθνές δίκαιο στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας στην Ιταλία.Μιλάει άπταιστα στα Σομαλικά, Αραβικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά.
β. Επαγγελματική σταδιοδρομία
Οι προηγούμενες θέσεις του Yusuf ήταν:
-Νομικός Σύμβουλος και Διευθυντής του Γραφείου Διεθνών Προτύπων και Νομικών Υποθέσεων για την UNESCO από τον Μάρτιο του 2001 έως τον Ιανουάριο του 2009
-Νομικός Σύμβουλος (1994-1998) και Βοηθός Γενικό Διευθυντή για τις Αφρικανικές Υποθέσεις και στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών , Βιέννη (1998–2001),
Εκπρόσωπος και επικεφαλής του γραφείου της Νέας Υόρκης στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (UNCTAD) (1992-1994)
-Επικεφαλής της υπηρεσίας νομικών πολιτικών της UNCTAD (1987-1992),
-Λέκτορας νόμος στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σομαλίας (1974–1981) και στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης (1981–1983)
-Σομαλός εκπρόσωπος στην Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1975–1980).
Έχει επίσης διατελέσει καθηγητής και λέκτορας σε πολλά πανεπιστήμια και ινστιτούτα στην Ελβετία, την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Γαλλία.
Ο Γιουσούφ εξελέγη στο Institut de droit international το 1999 και είναι σήμερα μέλος. Είναι ο ιδρυτής και γενικός συντάκτης του αφρικανικού ετήσιου βιβλίου διεθνούς δικαίου.
Ο Yusuf είναι επίσης ένας από τους ιδρυτές του Αφρικανικού Ιδρύματος Διεθνούς Δικαίου, καθώς και πρόεδρος της Εκτελεστικής του Επιτροπής.
Επιπλέον, ο Γιουσούφ έχει συντάξει πολλά βιβλία και πολλά άρθρα σχετικά με διάφορες πτυχές του διεθνούς δικαίου, καθώς και άρθρα σε εφημερίδες για τις τρέχουσες βορειοανατολικές Αφρικανικές και Σομαλικές υποθέσεις.
Είναι μέλος της συντακτικής συμβουλευτικής επιτροπής του Ασιατικού Ετήσιου Βιβλίου Διεθνούς Δικαίου και μέλος του Ινστιτούτου Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων Θεσσαλονίκης.
Στο παρελθόν διετέλεσε δικαστής ad hoc στο Διεθνές Δικαστήριο.
Στις 6 Φεβρουαρίου 2009, διορίστηκε δικαστής στο Διεθνές Δικαστήριο.
Στις 6 Φεβρουαρίου 2015, εξελέγη αντιπρόεδρος του δικαστηρίου.
Το 2011, ο Yusuf θα κερδίσει αργότερα μια θέση στο συμβουλευτικό συμβούλιο του Ινστιτούτου Χάγης για την Παγκόσμια Δικαιοσύνη.
Στις 6 Φεβρουαρίου 2018, ο Yusuf διορίστηκε Πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου. Έγινε ο τρίτος Αφρικανός που κατείχε τον τίτλο μετά τη Νιγηρία Taslim Olawale Elias (1982-1985) και την Αλγερία Mohamed Bedjaoui (1994-1997).
Εξαγγελία Erdogan τον Ιανουάριο 2020 για επικείμενες υποθαλάσσιες τουρκικές έρευνες για πετρέλαιο-φυσικό αέριο στη Σομαλία
Η σχετικά πρόσφατη εξαγγελία από τον Erdogan της έναρξης τουρκικών ερευνών για υποθαλάσσιους υδρογονάνθρακες στα ανοιχτά της Σομαλίας, έπειτα από πρόκληση της σομαλικής κυβέρνησης, αποτελεί το απότοκο μακροχρόνιου σχεδιασμού και αποκαλύπτει ότι η Άγκυρα έχει φιλοδοξίες ακόμη πιο τολμηρές από αυτές που καταδεικνύει η εμπλοκή της στη Λιβύη.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την εν πολλοίς αναρχούμενη Σομαλία συστηματοποιήθηκαν από το 2011, όταν την αφρικανική χώρα επισκέφθηκε ο Ταγίπ Ερντογάν, κομίζοντας ανθρωπιστική βοήθεια εν μέσω επισιτιστικής κρίσης.
Οι δοκιμασίες της Σομαλίας τροφοδοτούσαν συχνά την ηχηρή ρητορική του Ερντογάν, ως παράδειγμα της αδιαφορίας της Δύσης για τα δεινά των περιφερειακών μουσουλμανικών χωρών. Σε αντιπαράθεση, η Τουρκία, απαλλαγμένη από την επιφυλακτικότητα που επέβαλε στις δυτικές χώρες η κατάσταση ασφαλείας στη Σομαλία (αλλά και το ερώτημα της διαφάνειας) βρέθηκε σύντομα να εμβαθύνει την ανθρωπιστική της δράση και εν συνεχεία και την αναπτυξιακή της εμπλοκή - με το αζημίωτο.
Η Τουρκία ήταν μία από τις πρώτες που απέκτησε διπλωματικές σχέσεις με τη Σομαλία, μετά τον εκεί εμφύλιο πόλεμο, ήταν η πρώτη που αποκατέστησε αεροπορική σύνδεση με το Μογκαντίσου, ενώ τουρκικές εταιρείες έφθασαν να διαχειρίζονται τόσο το αεροδρόμιο, όσο και το λιμάνι της σομαλικής πρωτεύουσας.
Το στρατιωτικό αποτύπωμα ήρθε αβίαστα, καθώς τουρκική αποστολή έχει αναλάβει την εκπαίδευση του στρατού της Σομαλίας.
Σε αυτό το πλαίσιο οι κοινές υποθαλάσσιες έρευνες δεν αποτελούν έκπληξη. Άλλωστε, τον περασμένο Οκτώβριο ο αρμόδιος Σομαλός υπουργός Αμπντιραίντ Μοχάμεντ Άχμεντ ανακοίνωσε το άνοιγμα διαγωνιστικής διαδικασίας για την αξιοποίηση 15 θαλασσίων οικοπέδων από ξένες εταιρείες.
Είναι σε εξέλιξη ανοιχτή διαμάχη της Σομαλίας με την Κένυα για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες τους, η οποία εκκρεμεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η Τουρκία επίσης έχει εγκαταστήσει στρατιωτική δύναμη στο Κατάρ, για την προστασία του Εμιράτου από τους γείτονες και ανταγωνιστές του, έχει νοικιάσει νησίδα του Σουδάν στην Ερυθρά Θάλασσα για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης και διεισδύει ολοένα και περισσότερο στη Σομαλία.
Ακόμη και αν τα σχέδια εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων δεν ευοδοθούν, ο έλεγχος μιας από τις κρισιμότερες θαλάσσιες οδούς του πλανήτη έχει αυτοτελή αξία και οι ανταγωνισμοί για αυτόν προορίζονται (όπως συνέβη και με την τουρκική εμπλοκή στη Λιβύη) να ενταθούν.
Διαπιστώσεις ως προς την αντιμετώπιση των νησιών από τα Διεθνή Δικαστήρια Χάγης και Αμβούργου και εξαγωγή συμπερασμάτων για το Καστελόριζο
Διαπιστώσεις ως προς την αντιμετώπιση των νησιών από τα διεθνή Δικαστήρια Παρατηρώντας τη διεθνή νομολογία ως προς την αντιμετώπιση των νησιών κατά τις οριοθετήσεις θαλάσσιων συνόρων, διαπιστώνεται ότι δεν εφαρμόζεται κάποιος γενικός κανόνας.
Ενώ στα νησιά αναγνωρίζονται πλήρη δικαιώματα κατά την οριοθέτηση της χωρικής θάλασσας, δεν συμβαίνει πάντοτε το ίδιο κατά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Α.Ο.Ζ. Σε κάποιες περιπτώσεις αναγνωρίζονται πλήρη δικαιώματα, σε κάποιες άλλες μερικά δικαιώματα και κάποιες φορές δεν αναγνωρίζονται στα νησιά δικαιώματα εκμετάλλευσης της Α.Ο.Ζ. Οι αποφάσεις των διεθνών δικαστηρίων θα μπορούσαν να χωριστούν στις εξής κατηγορίες:
α. Όταν το νησί βρίσκεται πλησιέστερα στο κράτος που ανήκει, δηλαδή στη «σωστή» πλευρά σε σχέση με την προσωρινή μέση γραμμή (η οποία έχει χαραχτεί χωρίς το συνυπολογισμό του), συνήθως του αναγνωρίζονται δικαιώματα κατά το ήμισυ με αποτέλεσμα τη μετατόπιση της προσωρινής γραμμής προς όφελος του παράκτιου κράτους, στο οποίο ανήκει το νησί.
β. Όταν το νησί βρίσκεται πλησιέστερα στο γειτονικό κράτος, δηλαδή στη «λάθος» πλευρά σε σχέση με τη προσωρινή μέση γραμμή, τότε εφαρμόζονται διάφοροι τρόποι απόδοσης θαλάσσιων ζωνών. Κατά κανόνα, στα νησιά αυτά αποδίδεται αυτοτελές τμήμα υφαλοκρηπίδας και Α.Ο.Ζ., συνυπολογίζοντας παράγοντες όπως το μέγεθος του νησιού, τον πληθυσμό του και την οικονομική του δραστηριότητα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το κατά πόσο το νησί αυτό αποτελεί κομμάτι μία συστάδας νησιών, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, όπου τα αυτοτελή τμήματα των θαλάσσιων ζωνών τους ενώνονται μεταξύ τους αλλά και με τις θαλάσσιες ζώνες της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, δημιουργώντας μία ενιαία περιοχή.
Σε αντίθετες περιπτώσεις, έχουν εκδοθεί αποφάσεις Δικαστηρίων όπου τα νησιά αυτά έχουν αγνοηθεί κατά την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και τους έχουν αποδοθεί δικαιώματα μόνο σε χωρική θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση, αλλάζει ο τρόπος προσέγγισης της διαφοράς των κρατών και συνυπολογίζονται όλοι οι παράγοντες που καθορίζουν την τελική απόφαση του Δικαστηρίου· γεγονός που καθιστά αδύνατο τον καθορισμό συγκεκριμένων κανόνων.
Τα διεθνή Δικαστήρια τόσο της Χάγης όσο και του Αμβούργου έχουν αναπτύξει μία συγκεκριμένη μεθοδολογία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Τα στάδια που ακολουθούν είναι τα εξής:
α. Αρχικά το Δικαστήριο εξετάζει αν υπάρχει παλαιότερη συμφωνία μεταξύ των δύο μερών, που να αφορά την υπό οριοθέτηση περιοχή και ελέγχει την ισχύ της, προκειμένου να τη λάβει υπόψη κατά την οριοθέτηση.
β. Στη συνέχεια καθορίζει τις σχετικές ακτές με βάση τις οποίες θα πραγματοποιηθεί η οριοθέτηση και επιλέγει τα σημεία για τη χάραξη μίας προσωρινής μέσης γραμμής/γραμμής ίσης απόστασης.
γ. Προχωρά στη χάραξη της προσωρινής γραμμής ίσης απόστασης, εκτός αν σχετικές ή ειδικές περιστάσεις δικαιολογούν τη χρήση διαφορετικής μεθόδου.
δ. Μετά τη χάραξη της προσωρινής μέσης γραμμής, ή κάποιας άλλης γραμμής, το Δικαστήριο εξετάζει αν η γραμμή αυτή δίνει δίκαιο αποτέλεσμα στα δύο κράτη. Λαμβάνονται υπόψη οι σχετικές ή ειδικές περιστάσεις που θα δικαιολογούσαν την τροποποίηση της εν λόγω γραμμής, ώστε η οριοθέτηση να είναι δίκαιη.
ε. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το Δικαστήριο πραγματοποιεί εκ των υστέρων έλεγχο αναλογικότητας προκειμένου να επαληθεύσει ότι η οριοθέτηση είναι ισοδύναμη και δίκαιη.
στ. Τέλος, το Δικαστήριο καθορίζει τα ακραία σημεία έναρξης και λήξης της οριοθέτησης, προκειμένου να μην καταπατηθούν δικαιώματα τρίτων κρατών.
Απολογισμός
Εν συντομία παραθέτουμε τα παρακάτω αρνητικά για την Ελλάδα σε περίπτωση που προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης:
α. Ο νύν Πρόεδρος του Δικαστηρίου είναι Σομαλός και η Τουρκία έχει άριστες οικονομικέ σχέσεις με τη Σομαλία, έχει στρατιωτική βάση στην εν λόγω χώρα και εκπαιδεύει τον Σομαλικό στρατό.
β. Η σχετικά πρόσφατη εξαγγελία από τον Erdogan της έναρξης τουρκικών ερευνών για υποθαλάσσιους υδρογονάνθρακες στα ανοιχτά της Σομαλίας, έπειτα από πρόκληση της σομαλικής κυβέρνησης, αποτελεί το απότοκο μακροχρόνιου σχεδιασμού.
γ. Είναι σε εξέλιξη ανοιχτή διαμάχη της Σομαλίας με την Κένυα για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες τους, η οποία εκκρεμεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
δ. Τέλος αναφορικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στην θαλάσσια περιοχή του Καστελορίζου, θυμίζουμε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις Διεθνών Δικαστηρίων όπου:
Όταν το νησί βρίσκεται πλησιέστερα στο γειτονικό κράτος, δηλαδή στη «λάθος» πλευρά σε σχέση με τη προσωρινή μέση γραμμή, τότε εφαρμόζονται διάφοροι τρόποι απόδοσης θαλάσσιων ζωνών. Κατά κανόνα, στα νησιά αυτά αποδίδεται αυτοτελές τμήμα υφαλοκρηπίδας και Α.Ο.Ζ., συνυπολογίζοντας παράγοντες όπως το μέγεθος του νησιού, τον πληθυσμό του και την οικονομική του δραστηριότητα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το κατά πόσο το νησί αυτό αποτελεί κομμάτι μία συστάδας νησιών, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, όπου τα αυτοτελή τμήματα των θαλάσσιων ζωνών τους ενώνονται μεταξύ τους αλλά και με τις θαλάσσιες ζώνες της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, δημιουργώντας μία ενιαία περιοχή.
Σε αντίθετες περιπτώσεις, έχουν εκδοθεί αποφάσεις Δικαστηρίων όπου τα νησιά αυτά έχουν αγνοηθεί κατά την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και τους έχουν αποδοθεί δικαιώματα μόνο σε χωρική θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση, αλλάζει ο τρόπος προσέγγισης της διαφοράς των κρατών και συνυπολογίζονται όλοι οι παράγοντες που καθορίζουν την τελική απόφαση του Δικαστηρίου· γεγονός που καθιστά αδύνατο τον καθορισμό συγκεκριμένων κανόνων.
Μετά τα παραπάνω πιστεύετε ότι η προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών θα έχει ευνοϊκή κατάληξη για τη χώρα μας;
