Σε εξαθλιωμένη κατάσταση βρίσκεται η τουρκική κοινωνία μετά από την χαριστική βολή του Τραμπ την Παρασκευή και το οικονομικό χάος που επικρατεί. Οι τιμές των τροφίμων έχουν φτάσει στα ύψη, τα βενζινάδικα δεν εξυπηρετούν πελάτες και όλα αυτά την στιγμή που ο Τραμπ ετοιμάζεται να ανακοινώσει νέα μέτρα.
Οι Τούρκοι ζουν σήμερα τριτοκοσμικές καταστάσεις και όλα λόγω του διπλωματικού-οικονομικού πολέμου με τις ΗΠΑ και λόγω του Σουλτάνου που ολοένα και κλιμακώνει την κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Σε κατάσταση πανικού βρίσκονται οι πολίτες της Τουρκίας καθώς η χώρα τους βυθίζεται σε μια οικονομική άβυσσο και το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο.
Το οικονομικό θαύμα του Ταγίπ Ερντογάν, πάνω στο οποίο έχτισε την παντοκρατορία του, καταρρέει, και η Τουρκία μοιάζει πλέον γίγαντας με πήλινα πόδια. Τι κι αν ο Σουλτάνος προσπαθεί να δείξει άτρωτος. Τι κι αν διατυμπανίζει ότι τον πόλεμο αυτό θα τον κερδίσει.
Η εικόνα του υποργού Οικονομικών της Τουρκίας, και γαμπρού του Σουλτάνου, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, να ιδρώνει και να ξεϊδρώνει, κατά την παρουσίαση του νέου οικονομικού μοντέλου της χώρας, μιλά από μόνη της.
Ο διπλασιασμός των δασμών που επέβαλε προχθές, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στις τουρκικές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, ήταν η χαριστική βολή. Το τουρκικό νόμισμα από την αρχή της χρονιάς έχασε σχεδόν το μισό της αξίας του έναντι του δολαρίου, ενώ την Παρασκευή με ιλιγγιώδη ταχύτητα κατέρρευσε έως και 20%.
Σε σημείο που τα πρατήρια βενζίνης σταμάτησαν να εξυπηρετούν τους πελάτες τους καθώς η αξία της λίρας άλλαζε ραγδαία. Μάταιες αποδείχθηκαν και οι προσπάθειες του Υπουργού Εμπορίου να αντιστρέψει την κατάσταση.
Όπως ανέφερε κάτοικος της περιοχής οι άνθρωποι που έρχονται στο κατάστημα τους φεύγουν με άδεια χέρια και κανείς δεν κουβαλά τσάντα. Ενώ ένας άλλος είπε πως το ψυγείο τους είναι άδειο πήγε να ρωτήσει την τιμή για τις μελιτζάνες και είναι μεταξύ 2,5 - 3 τουρκικών λιρών.
Ξένοι αναλυτές υποδεικνύουν ότι η οικονομική κρίση απαιτεί άμεσο χειρισμό από την κυβέρνηση, που δείχνει ωστόσο απρόθυμη να ακολουθήσει τις συστάσεις για αύξηση των επιτοκίων και χαλιναγώγηση του πληθωρισμού που άγγιξε το 16%.
Για τον Ταγίπ Ερντογάν τα επιτόκια παραμένουν ο πατέρας και η μητέρα όλων των κακών. Οι ειδικοί προειδοποιούν για πλήρη νομισματική κρίση και τονίζουν ότι η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή από την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η Παρασκευή προκάλεσε σοκ και στις διεθνείς αγορές, με τα κύρια ευρωπαϊκά χρηματιστήρια να κλείνουν στο κόκκινο και τους αναλυτές να ανησυχούν για συστημικό κίνδυνο.
Σύμφωνα με αναλυτές «Αυτό διευρύνει και βαθαίνει το πρόβλημα που πολλές αναδυόμενες χώρες έχουν και αυτό είναι πρόβλημα όχι μόνο για τις επιχειρήσεις που έχουν χρέος σε δολάρια, αλλά και για τις τράπεζες που τους δάνεισαν χρήματα. Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες είναι εκτεθειμένες και αυτό δεν προκαλεί πρόβλημα μόνο στις τράπεζες, αφού υπάρχει και ο αυξημένος κίνδυνος του αντισυμβαλλόμενου.»
Καθοριστικής σημασίας θεωρείται η Δευτέρα, οπότε και θα ανοίξουν εκ νέου οι αγορές. Ενώ στην Τουρκία, και οι πολίτες τελούν υπό πανικό, ανησυχώντας για το παρόν και το μέλλον τους.
Ανησυχητικά για την Άγκυρα είναι και τα δημοσιεύματα στον αμερικανικό τύπο: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν και άλλα οικονομικά όπλα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν εναντίον της Τουρκίας εάν η κρίση στις διμερείς σχέσεις οξυνθεί», γράφουν οι New York Times.
Να σημειωθεί ότι στην Τουρκία άρχισε και η αμφισβήτηση του Ταγίπ Ερντογάν, του μέχρι πρότινος αδιαμφισβήτητου ηγέτη του σύγχρονου οικονομικού θαύματος.
Την έκκληση του Τούρκου προέδρου προς τους πολίτες να «βγάλουν», τα κρυμμένα κάτω από τα στρώματα, ξένα νομίσματα και να τα μετατρέψουν σε τουρκικές λίρες στηρίζει βενζινοπώλης στην Τουρκία.
Συγκεκριμένα, βενζινάδικο, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή Tire, ζητεί από τους πελάτες του να πληρώνουν με δολάρια και υπόσχεται πως θα τους κάνει δώρο ορισμένα λίτρα βενζίνης. Η πρόταση του ιδιοκτήτη του πρατηρίου, Efdal Gül, είναι ιδιαίτερα δελεαστική για τους πολίτες καθώς για κάθε 300 δολάρια συναλλαγών στο κατάστηματά του τους δωρίζει 30 λίτρα καυσίμων.
Σε δηλώσεις του ο ιδιοκτήτης του πρατηρίου καυσίμων τόνισε: «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια προσπάθεια να βοηθήσουμε την οικονομία μας με το παιχνίδι συναλλαγματικής ισοτιμίας».
Θανάσιμη προειδοποίηση Πολ Κρούγκμαν για την τουρκική οικονομία
Ένα ενδιαφέρον άρθρο υπογράφει ο γνωστός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν στους New York Times, στο οποίο πραγματεύεται την κρίση στην Τουρκία, την οποία παραλληλίζει με εκείνη στην Ινδονησία και άλλες χώρες της Ασίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Στο άρθρο που τιτλοφορείται «Πάρτι όπως το 1998» ο Κρούγκμαν αναφέρεται στο σενάριο περί κρίσεων της Τουρκίας, τονίζοντας:
«Ξεκινάς με μια χώρα, που για οποιοδήποτε λόγο, έγινε η αγαπημένη των ξένων δανειστών και βίωσε μια μεγάλη εισροή ξένων κεφαλαίων για αρκετά χρόνια. Το κρίσιμο είναι πως το χρέος που προκύπτει με τον τρόπο αυτό αποτιμάται σε ξένο νόμισμα, όχι σε εγχώριο. Ωστόσο, σε κάποιο σημείο το πάρτι τελειώνει. Δεν έχει τόση σημασία τι προκαλεί την απότομη διακοπή στον ξένο δανεισμό: μπορεί να είναι γεγονότα στο εσωτερικό, όπως το να τοποθετείς το γαμπρό σου ως υπεύθυνο για την οικονομική πολιτική, μπορεί να είναι μια αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων, μπορεί να είναι μια κρίση σε μια άλλη χώρα που οι δανειστές θεωρούν πως είναι παρόμοια με τη δική σου».
Και συνεχίζει:
«Όποιο και αν είναι το σοκ, το κρίσιμο είναι ότι το ξένο χρέος έχει κάνει την οικονομία ευάλωτη σε ένα σπιράλ θανάτου. Η απώλεια εμπιστοσύνης προκαλεί πτώση στο νόμισμα σου. Αυτό βλάπτει την πραγματική οικονομία και μειώνει περαιτέρω την εμπιστοσύνη, οδηγώντας σε περαιτέρω μείωση του νομίσματός σας. και ούτω καθεξής. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ξένο χρέος εκτινάσσεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η Ινδονησία μπήκε στην οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1990 με ξένο χρέος λιγότερο από 60% του ΑΕΠ, περίπου όσο και της Τουρκία το 2018 . Μέχρι το 1998 η βουτιά της ρουπίας είχε στείλει το χρέος αυτό σχεδόν στο 170% του ΑΕΠ».
O διάσημος οικονομολόγος διερωτάται πως θα τελειώσει μια τέτοια κρίση; Σχολιάζει σχετικά πως εάν δεν υπάρξει μια αποτελεσματική πολιτική απάντηση από την Τουρκία, τότε αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα «βυθιστεί» το νόμισμα της χώρας και το χρέος της «θα εκτοξευτεί» μέχρι να χρεοκοπήσουν όλοι όσοι είναι να χρεοκοπήσουν.
«Σε αυτό σημείο, το αδύναμο νόμισμα της Τουρκίας κινδυνεύει να εκραγεί από τις εξαγωγές και η οικονομία της να αρχίσει να ανακάμπτει βασιζόμενη σε τεράστια εμπορικά πλεονάσματα. (Αυτό μπορεί να εκπλήξει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, οποίος επιβάλει δασμούς στην Τουρκία, τιμωρώντας την για το αδύναμο νόμισμα» τονίζει.
Σχετικά με τον τρόπο που μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση στη Τουρκία σημειώνει ότι, πρέπει να διακοπεί η εκρηκτική άνοδος του λόγου του χρέους με κάποια προσωρινά capital controls και την αποκήρυξη ενός μέρους του χρέους σε ξένο νόμισμα. Eπιπλέον πρέπει να υπάρξουν μέτρα για ένα δημοσιονομικά βιώσιμο καθεστώς της Τουρκίας, μόλις λήξει η κρίση.
Κάτι παρόμοιο έκανε η Μαλαισία το 1998 και η Νότια Κορέα την ίδια εποχή, σημειώνει.
Η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση και είναι άγνωστο το που και πως θα ξεσπάσει. Αναμένονται εξελίξεις που θα καθορίσουν το μέλλον της σαν χώρα...
