Συνέντευξη στον Μάνο Χατζηγιάννη-Μέρος Α΄
"Σε σχέση με την Αίγυπτο ανησυχώ μήπως ξημερώσουμε μια μέρα με ένα τουρκοαιγυπτιακό μνημόνιο, ανάλογο του τουρκολιβυκού" αναφέρει μεταξύ άλλων στο πρώτο μέρος της αποκλειστικής του συνέντευξης στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, ο καθηγητής διεθνών σχέσεων κ. Γιάννης Βαληνάκης, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών.
Για τις συμφωνίες της Αθήνας με Παρίσι και Ουάσινγκτον σχολιάζει πως "τέτοιου είδους συμφωνίες δεν τις καμαρώνεις κορνιζαρισμένες στον τοίχο. Τις μετατρέπεις άμεσα σε μοχλούς προώθησης των σχεδίων σου" και αναρωτιέται θέτοντας μια σειρά εύλογων ερωτημάτων πώς συνάδουν η αγορά υπερσύγχρονων εξοπλιστικών με την πολιτική, η οποία ακολουθείται με διάφορες πρόσφατες αφορμές.
Στη συνέχεια δηλώνει προβληματισμένος για τις υπόλοιπες συμφωνίες της χώρας μας τονίζοντας: "Ποιος πραγματικός σύμμαχος μοιράζεται πρώτα την ίδια εκτίμηση απειλής, χαριεντίζεται λίγο αργότερα με τον αντίπαλό σου και σε διαβεβαιώνει στη συνέχεια ότι σε στηρίζει αλλά τηρώντας …ίσες αποστάσεις;"
Δίνει μια διαφορετική διάσταση σχετικά με την ελληνοαμερικανική συμφωνία θυμίζοντας πως διέκοψαν οι Αμερικανοί τις επισκέψεις στην Ρόδο: "Η αμερικανική παρουσία στη Ρόδο και το Αν.Αιγαίο στέλνει χρήσιμα στρατηγικά μηνύματα, ενώ στην Αλεξανδρούπολη πολύ έμμεσα και ερεθίζει επιπλέον τη Μόσχα".
Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου πως "η ουκρανική κρίση χρειάζεται πολλή προσοχή και φοβάμαι ότι ήδη αξιοποιείται από τους φίλους της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον".
Και τέλος για τον Ερντογάν και το μέλλον του είναι απόλυτος: "Θεωρώ ότι μόνο νεκρός ή με ελικόπτερο θα εγκαταλείψει το παλάτι του"
Ακολουθεί το πρώτο μέρος της συνέντευξης:
-Κύριε καθηγητά, τώρα που έχει καταλαγιάσει ο κονιορτός από τις συμφωνίες του φθινοπώρου με Γαλλία και ΗΠΑ τι αξιολόγηση μπορούμε να κάνουμε με τα μέχρι στιγμής δεδομένα σε συνάρτηση με την έλευση των γαλλικών Rafale και την συμφωνία για τις Belharra από την μια, αλλά και την αμερικανική “κρυάδα” με τον East Med από την άλλη; Είναι η Ελλάδα κερδισμένη από αυτές τις δύο συμφωνίες;
Όταν υπογράφηκαν οι συμφωνίες αυτές, τις χαρακτήρισα ιδιαίτερα σημαντικές. Επέμεινα και επιμένω όμως σε μια προυπόθεση: ότι θα τις αξιοποιήσουμε ως εφαλτήρια για πολύ περισσότερα, ειδικά τη γαλλική. Τέτοιου είδους συμφωνίες δεν τις καμαρώνεις κορνιζαρισμένες στον τοίχο. Τις μετατρέπεις άμεσα σε μοχλούς προώθησης των σχεδίων σου. Το ίδιο ισχύει και για το άλλο σκέλος της αποτροπής: τα πανάκριβα μεν, αλλά game changer γαλλικά οπλικά συστήματα που αγοράζουμε.
Χάρηκα όσο λίγοι την συμβολική ανάρτηση του Νίκου Δένδια με τον Κύπριο ομόλογό του να ατενίζουν μαζί τα Ραφάλ στον αττικό ουρανό. Αυτό είναι και το κλειδί: τα αγοράσαμε, λέγεται επίσημα, για την προστασία της ΑΟΖ μας και για τους νέους ρόλους μας στην Αν.Μεσόγειο και την Κύπρο. Ορθότατα. Αλλά πώς «δένουν» οι φιλόδοξοι αυτοί στόχοι με την επίσημη αποκήρυξη από ελληνικής πλευράς του Χάρτη της Σεβίλλης όπου απεικονίζεται η ελληνική ΑΟΖ των 500.000 τετρ.χλμ. σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας;
Πώς «δένουν» με το ότι αφήσαμε χωρίς κυρώσεις το Ορούτς Ρέις να αλωνίσει στην επίμαχη περιοχή βάσει της μινιμαλιστικής γραμμής των 6 ν.μ. ;
Πώς δένουν με το ότι εγκαταλείψαμε τα φιλικά ερευνητικά σκάφη (L’Atalante, Nautical Geo) στο έλεος των τουρκικών φρεγατών που τα εκδίωξαν ενώ ερευνούσαν την υποθαλάσσια όδευση του EastMed;
Μακάρι βέβαια τα υπερσύγχρονα νέα συστήματα και η ανάλογη αποφασιστικότητα να φέρουν τη νέα στρατηγική που θα χτίσει μια πραγματικά αξιόπιστη αποτροπή αλλά και μια ισχυρότατη άμυνα αν η πρώτη αποτύχει.
-Συμφωνίες όμως έχουμε κάνει και άλλες, οικονομικές, ενεργειακές ή στρατιωτικές, όπως αυτές με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και χώρες του Κόλπου; Θεωρείτε πως η προσέγγιση του Ερντογάν με χώρες όπως τα ΗΑΕ και εσχάτως ακόμη και το Ισραήλ, που λογίζονται ως δικοί μας σύμμαχοι, είναι ευκαιριακή ή θα πρέπει να ανησυχούμε για αλλαγή ισορροπιών;
Εδώ και χρόνια χαρακτήρισα τις συμμαχίες αυτές εύθραυστες. Συχνές συναντήσεις, πολλά λόγια αλλά λίγα χειροπιαστά αποτελέσματα. Ασφαλώς ήταν αξιοποιήσιμες αφετηρίες για πρακτικές συμπράξεις με βάση ένα συνεκτικό σχέδιο. Αν αποτελούσε τέτοιο ο EastMed, αυτό ήταν θνησιγενές δια γυμνού οφθαλμού από την αρχή και πλέον μάς αποχαιρέτισε.
Δεν γνωρίζω, ειλικρινά, αν ζητήσαμε από τους συμμάχους μας διάφορα και δεν τα πήραμε, αλλά πλέον οι ενδείξεις μεταστροφής των περισσοτέρων «φωνάζουν». Ποιος πραγματικός σύμμαχος μοιράζεται πρώτα την ίδια εκτίμηση απειλής, χαριεντίζεται λίγο αργότερα με τον αντίπαλό σου και σε διαβεβαιώνει στη συνέχεια ότι σε στηρίζει αλλά τηρώντας …ίσες αποστάσεις; Οι περισσότεροι από τους «συμμάχους» αυτούς ήταν εξαρχής ύποπτοι παρασπονδίας και εδώ και καιρό αλληθωρίζουν προς το βορρά. Υποψιάζομαι ότι μάς χρησιμοποιούν σ’ένα βαθμό για να εξασφαλίσουν ανταλλάγματα από την Άγκυρα. Κι όταν το ανατολίτικο παρασκηνιακό παζάρι ολοκληρωθεί, θα αντιστραφούν οι ρόλοι σε βάρος μας. Ειδικά σε σχέση με την Αίγυπτο ανησυχώ μήπως ξημερώσουμε μια μέρα με ένα τουρκοαιγυπτιακό μνημόνιο, ανάλογο του τουρκολιβυκού. Για να αποτραπούν οι ανατροπές χρειάζονται προληπτικές πρωτοβουλίες. Χθες…
-Μετά από την συμφωνία με τις ΗΠΑ πως κρίνετε την πολυποίκιλη κι ενισχυμένη αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα; Ιδίως μετά και τις συχνές ρωσικές προειδοποιήσεις προς την χώρα μας .Μπορεί η πατρίδα μας να βρεθεί στην μέση του νέου "Ψυχρού Πολέμου";
Η συμφωνία με τις ΗΠΑ ήταν φυσικά χρήσιμη, έστω κι αν θα μπορούσε να είναι καλύτερη, αφού λίγα μάς προσθέτει απέναντι στην Τουρκία. Αλλά δεν πρέπει να τρέφουμε ψευδαισθήσεις παίρνοντας επιπλέον και τοις μετρητοίς τα όσα λένε οι Αμερικανοί σύμμαχοί μας. Η παγκόσμια μονοκρατορία τους βαδίζει —δυστυχώς θα έλεγα για χώρες με επιθετικούς γείτονες —τα λοίσθια και η αμερικανική κοινωνία κλίνει ξανά προς τον απομονωτισμό.
Το γενικότερο πρόβλημα των δυτικών κοινωνιών είναι ότι απέναντι στις απειλές άσκησης βίας από αποφασιστικούς και επιθετικούς αντιπάλους, πελαγοδρομούν πλέον, ψελλίζοντας απλώς θεωρητικές διαβεβαιώσεις.
Για να δώσω ένα παράδειγμα αξιοποίησης της Συμφωνίας, οι ΗΠΑ έχουν διακόψει τις παραδοσιακές επισκέψεις του 6ου Στόλου στη Ρόδο. Θυμάμαι πόσο είχα «ζαλίσει» το 2009 ως υφυπουργός Εξωτερικών τον υποψήφιο Πρόεδρο ΜακΚέην ο οποίος επισκεπτόταν επικεφαλής ομάδας Γερουσιαστών τη Ρόδο, που φεύγοντας επαναλάμβανε “I got it; Ships, ships, ships!”. Η αμερικανική παρουσία στη Ρόδο και το Αν.Αιγαίο στέλνει χρήσιμα στρατηγικά μηνύματα, ενώ στην Αλεξανδρούπολη πολύ έμμεσα και ερεθίζει επιπλέον τη Μόσχα.
Τέλος, η ουκρανική κρίση χρειάζεται πολλή προσοχή και φοβάμαι ότι ήδη αξιοποιείται από τους φίλους της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον προκειμένου να ενισχύσουν την αναπτυσσόμενη τάση για «επιστροφή του ασώτου» παραμερίζοντας κυρώσεις και ψυχρότητες της πρώτης περιόδου Μπάιντεν. Το ερώτημα είναι τι θα θυσιαστεί εν είδει «μόσχου του σιτευτού»…
-Αυτό το προβληματικό καθεστώς Ερντογάν, που όλο πέφτει κι όλο στην θέση του βρίσκεται τι...προσδόκιμο ζωής εκτιμάτε πως έχει;
Το ότι το καθεστώς Ερντογάν πιέζεται εσωτερικά είναι γεγονός. Δεν βλέπω όμως συνολ ική οικονομική κατάρρευση της χώρας. Ο Ερντογάν έχει αποδείξει ότι είναι απίστευτα ευέλικτος και αδίστακτος απέναντι σε θεσμούς, εκλογικούς και άλλους νόμους και πιέσεις.
Θα μετέλθει κάθε θεμιτού αλλά και αθέμιτου μέσου για να ζήσει την αποθέωση κατά την εκατονταετία της Λοζάνης το 2023: θα απαγορεύσει κόμματα, θα διασπάσει την αντιπολίτευση (η επιλογή του ανθυποψηφίου του για την προεδρία δεν θα είναι όσο εύκολη θεωρείται), θα στείλει τους αντιπάλους του στη φυλακή κλπ. Θεωρώ ότι μόνο νεκρός ή με ελικόπτερο θα εγκαταλείψει το παλάτι του. Συνεπώς —πλην βιολογικών παραμέτρων— ας μην βιαζόμαστε θεωρώντας επικείμενη τη διαδοχή του.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν έπρεπε να διασφαλίσουμε χθες —όταν ήταν διεθνώς απομονωμένος στην εξαλλοσύνη του— αυτά που δεν θα υπάρχουν πια στο τραπέζι όταν θα εκλείψει.
Αύριο ακολουθεί το δεύτερο και τελευταίο μέρος της συνέντευξης
