Η ηρωική μάχη που έμεινε για πάντα στην ιστορία εκτυλίχθηκε την 25η Μαρτίου 1826 στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου…
Η 25η Μαρτίου θα μπορούσε να είναι μια πραγματικά ιστορική μέρα αν μας άρεσε λίγο παραπάνω η αυτοθυσία, το θάρρος και τα πιο βαθιά πράγματα και όχι το πανηγύρι. Γιατί σαν κι εκείνη τη μέρα, 25η του Μαρτιού ήταν, αλλά το 1826, έλαβε χώρα στα ελληνικά χώματα μια από τις κορυφαίες μάχες στα παγκόσμια χρονικά. Εκατόν τριανταένας Έλληνες τα έβαλαν με στρατό 6.000 Τουρκοαιγυπτίων και ανάγκασαν τους μισούς που επέζησαν σε άτακτη φυγή. Ναι! 131 εναντίον 6.000.
Αναφέρομαι ασφαλώς στην ανυπέρβλητη μάχη της Κλείσοβας, μιας μικρής νησίδας πλάι το Μεσολόγγι, βουτηγμένη μες τη λιμνοθάλασσά του, που αν είχε τη λάμψη της παρουσίας παραγόντων και βαρύγδουπων ονομάτων, τώρα θα γινόταν κάθε χρόνο… της Κλείσοβας. Αλλά δυστυχώς εκεί ένας Κίτσος Τζαβέλλας κι άλλοι 130 μισοάγνωστοι βρέθηκαν.
Η μάχη της Κλείσοβας, Α.Σακκαλής, Πινακοθήκη Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολόγγιου
Μα ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ είχαν φάει πολλές φορές τα μούτρα τους με το Μεσολόγγι. Δεν τους έβγαινε με τίποτα αυτή η ιστορία, να κατακτηθεί αυτή η παράξενη άκρια γης και θάλασσας στα δυτικά της Ελλάδας. Είχαν γονατίσει κόσμο και ντουνιά, είχαν επωφεληθεί από τις διχόνοιες και τα αλληλοκαρφώματα των Ελλήνων, αλλά εκείνο το ρημαδι το Μεσολόγγι τους είχε καθίσει στο στομάχι. Ο πόλεμος έγερνα υπέρ τους. Όμως η γης του Μεσολογγίου καθόταν και καμάρωνε λεύτερη ακόμα.
Ο Κιουταχής κατάλαβε ότι τις πόρτες του Μεσολογγίου θα τις ανοίξει με έναν μόνο τρόπο: με την πείνα. “Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει” έγραφε ο μέγιστος Δ. Σολωμός στο τεράστιο “Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” τους. Και για να το καταφέρει αυτό ο αντίπαλος, έπρεπε να αποκλείσει την τροφοδοσία της πόλης. Και για να το κάνει αυτό, έπρεπε να κυριεύσει τις κυριότερες θέσεις που υπερασπίζανε τη λιμνοθάλασσα. Με τα πολλά λοιπόν, κατέλαβε, δίχως ιδιαίτερες δυσκολίες, το Βασιλάδι, τον Πόρο και το Ανατολικό και ήθελε και την Κλείσοβα για να ισχυροποιήσει και στα ανατολικά τη θέση του και να ελέγχει απόλυτα τη λιμνοθάλασσα. Έφτιαξε λοιπόν νέα καράβια, χωρίς καρίνα, για να πλησιάσει την Κλείσοβα. Αλλά οι Έλληνες που την είχαν πατήσει στο Βασιλάδι, είχαν τώρα προνοήσει. Είχαν οχυρώσει την εκκλησιά της Αγίας Τριάδας που βρισκόταν στην Κλείσοβα. Και περίμεναν…
Στις 24 Μαρτίου, ο Ιμπραήμ συγκέντρωσε στη λίμνη του Μεσολογγίου 5 μεγάλες βάρκες και 93 λαντζόνια με 2.500 άντρες. Οι υπερασπιστές της Κλείσοβας ξαγρύπνησαν να τους παρατηρούν, μη ξέροντας τι πραγματικά σκοπεύουν να κάνουν. Το αντιλαμβάνεστε; 131 άντρες είδαν απέναντί τους κάπου 2.500 στρατό κι αντί να το βάλουν στα πόδια, έμειναν εκεί να τους παρατηρούν και να τους περιμένουν. Έμειναν εκεί να υπερασπιστούν το μέρος τους. Το σκηνικό μοιάζει κάτι παραπάνω από κινηματογραφικό. Απορώ γιατί δεν έχει γίνει ακόμα ταινία.
Ξημερώνει 25 Μαρτίου (1826). Ώρα 4-5 το πρωί. Ο στολίσκος των Τουρκοαιγυπτίων προχωρά προς την Κλείσοβα. Εκατοντάδες ήταν ακόμα διασκορπισμένοι στα διπλανά νησάκια και άλλοι περπατούσαν μέσα στη λιμνοθάλασσα για να βοηθήσουν την επίθεση των πλοιαρίων. Πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο. Αρχίζει ένας εκκωφαντικός κανονιοβολισμός της Κλείσοβας.
Ο Κίτσος Τζαβέλλας είναι εκεί. Παραμένει όχι απλά γενναίος και ψύχραιμος, αλλά εκνευριστικά σκεπτόμενος. Καθοδηγεί τους πάντες, τους υποδεικνύει τα καλύτερα πόστα για άμυνα. Και κυρίως… είχε διατάξει να ανοίξουν πυρ μόνο όταν ο εχθρός θα φτάσει στους πασάλους!
Ορίστε; Τι είναι αυτό πάλι; Ο ναι! Οι πολιορκημένοι είχαν μπήξει στη θάλασσα, γύρω από την Κλείσοβα, εκατοντάδες ξύλινους πασάλους. Κάθε εχθρική βάρκα που πλησιάζε, έπεφτε ανυποψιάστη πάνω στους πασάλους και σκάλωνε.
Οι επιτιθέμενοι προχωρούν ανεμπόδιστοι. Σχεδόν αγγίζουν τις οχυρώσεις των Ελλήνων. Ξαφνικά, οι Έλληνες ανοίγουν πυρ, πυρ εξ’ επαφής! Πέφτουν νεκροί δεκάδες. Από τους απέναντι ασφαλώς.
Γίνονται τέσσερις αλλεπάλληλες επιθέσεις! Τέσσερις! Και αποκρούονται όλες! Στις 12 το μεσημέρι, κάπου 7 ώρες μάχης μετά, τρομοκρατημένοι οι Τουρκοαιγύπτιοι από τις εκατοντάδες απώλειες, αποφασίζουν να απομακρυνθούν από την Κλείσοβα. Μετρούν πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ο Ιμπραήμ επιμένει. Δίνει διαταγή να επιτεθούν 2.500 άντρες του από τον τακτικό στρατό του και μπαίνει επικεφαλής τους. Η υποδοχή που του επιφυλάσσει ο Τζαβέλλας και οι άντρες του είναι το ίδιο σθεναρή. Σημαδεύουν τους αξιωματικούς του εχθρού. Αυτές οι απώλειες πονάνε πολύ το κοπάδι. Τρέπονται ξανά σε φυγή. Και όταν επιτίθενται ξανά, τα ίδια και χειρότερα. Συνολικά έγιναν έξι επιθέσεις! Όλες στο βρόντο! Όλες στο θάνατο!
Οι 131 Έλληνες θριαμβεύουν. Εχουν μόλις 24 (!) νεκρούς ενώ ο εχθρός έχει κάπου 3.000 νεκρούς (άλλοι τους υπολογίζουν στους 2.500 κι άλλοι στους 3.500) από τους περίπου 6.000 που συνολικά επιτέθηκαν! Κάθε υπερασπιστής της Κλείσοβας, δηλαδή, σκότωσε κατά μέσο όρο κάπου 23 αντιπάλους. Εφτά βάρκες με χίλια εξακόσια τουφέκια λάφυρα γέμισαν οι Έλληνες πολεμιστές. Σε μια συγκλονιστική μάχη που κράτησε 13 ολόκληρες ώρες, κατόρθωσαν να κερδίσουν στρατό είκοσι (!!!) φορές μεγαλύτερό τους.
Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου (La Grèce sur les ruines de Missolonghi), Ευγένιος Ντελακρουά, Μουσείο Τέχνης του Μπορντό
Η Κλείσοβα και η Αγία Τριάδα έγιναν εκείνο το πρωί το σύμβολο του “θράσους” και του ηρωισμού. Πανθομολογείται πως αν οι Μεσολογγίτες είχαν αποφασίσει εκείνη την ημέρα να εγκαταλείψουν τα τείχη της πόλης, θα είχαν κάνει περίπατο και θα είχαν σωθεί ΟΛΟΙ καθώς δε θα έβρισκαν σοβαρή αντίσταση από τους ελλιπείς αντιπάλους που είχαν στραφεί στην Κλείσοβα. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ποιος μπορεί να πει για λογαριασμό άλλων τι έπρεπε να γίνει, προκρίθηκε η λύση να μην εγκαταλείψουν οι Μεσολογγίτες για κανέναν λόγο την αγαπημένη τους πόλη. Δεκαπέντε μέρες μετά, ξημέρωμα 10ης Απριλίου, Κυριακής των Βαϊων, θα ζούσαν όλοι την τραγωδία της Εξόδου του Μεσολογγίου. Το χώμα θα βαφόταν κόκκινο και θα ξέβραζε αίμα μέρες μετά, αυτή τη φορά από αίμα Ελλήνων και άλλων υπερασπιστών της γης του Μεσολογγίου.
Η μάχη της Κλείσοβας παραμένει ίσως το κορυφαίο παράδειγμα σε παγκόσμιο επίπεδο νίκης του Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ. Μια μάχη όπου εκείνοι που στάθηκαν εκεί, δε δοξάστηκαν όσο θα έπρεπε. Ίσως γιατί έχουμε την τάση να αποθεώνουμε μόνο εκκωφαντικούς θανάτους (Θερμοπύλες, Έξοδος Μεσολογγίου) και πολυθρύλητες παρουσίες αλλά όχι τόσο εκκωφαντικές θελήσεις για ζωή..
25 Μαρτίου 1826. Μην το ξεχνάτε. Όχι γιατί Έλληνες νίκησαν Τούρκους. Αλλά γιατί λεβέντες στάθηκαν στα ίσα μπρος στο θάνατο. Και αντιμίλησαν στη μοίρα που τους είχε τάξει το χαμό τους εκεί και τότε.
Πηγές
Φαμπρ, Αύγουστος, Η ιστορία της πολιορκίας του Μεσολογγίου, εκδόσεις Πολύπλευρο 1983, 2η έκδοση 1999. Μετάφραση της Ακακίας Κορδόση από το πρωτότυπο Histoire d siege de Missolonghi που γράφτηκε μόλις 3 μήνες μετά την έξοδο και εκδόθηκε το 1827
Θ.Δ. Πολιτόπουλος, Η Έξοδος του Μεσολογγίου. Εκδοτική Άλφα, 2004
Κωνστ. Π. Πετρόπουλος, Σκηνές εθνικού μεγαλείου από τις πολιορκίες και την έξοδο του Μεσολογγίου, Αθήνα 1971
Στην κεντρική φώτο του άρθρου είναι έργο της λαϊκής μας ζωγράφου Ιωάννας Ξέρα
