Ο Τούρκος αναλυτής Χαλίλ Καραβελί βρέθηκε στην Αθήνα για να παρουσιάσει το βιβλίο του «Τουρκία: Μοντέλο Αυταρχικού Κράτους», που κυκλοφορεί µε το «Εθνος της Κυριακής». Στο περιθώριο της παρουσίασης µίλησε για τη σύγχρονη Τουρκία και τον Ερντογάν, που είναι µεν αυταρχικός, αλλά όχι τόσο ισχυρός όσο πολλοί θεωρούν.
Ο Χαλίλ Καραβελί
Ο αυταρχισµός του Ερντογάν είναι προφανής. Πόσο ισχυρός είναι όµως στην πραγµατικότητα ο Τούρκος πρόεδρος στο εσωτερικό;
Στην πραγµατικότητα ο Ερντογάν δεν είναι τόσο ισχυρός. Η εξουσία του αποτελεί ψευδαίσθηση. Ο Ερντογάν δεν ήταν ποτέ ο φιλελεύθερος δηµοκράτης που κάποιοι πίστευαν παλαιότερα και σήµερα δεν είναι ο πανίσχυρος «σουλτάνος» που πολλοί φοβούνται. Στην περίπτωσή του περάσαµε από τη µία υπερβολή στην άλλη. Μόλις πριν από τρία χρόνια, το καλοκαίρι του 2016, έφτασε κοντά όχι µόνο στο να ανατραπεί αλλά και στο να δολοφονηθεί. Κανένα µεµονωµένο άτοµο δεν µπορεί να ασκήσει την εξουσία χωρίς να βασίζεται σε οµάδες πιστών ακολούθων στις ένοπλες δυνάµεις, στην πολιτική σκηνή και στην κρατική γραφειοκρατία.
Ο Ερντογάν έχει καταφέρει να αποκτήσει τέτοιες «δεξαµενές» ακολούθων;
Οχι. Ο Ερντογάν έχει πιστούς ψηφοφόρους. ∆εν έχει όµως πιστούς σε εκείνους τους κύκλους που πραγµατικά ελέγχουν τους κρατικούς µηχανισµούς. Οταν ήρθε στην εξουσία, για να µπορέσει να εδραιωθεί βασίστηκε στους γκιουλενιστές που είχαν ήδη διεισδύσει στην κρατική γραφειοκρατία, την αστυνοµία και το δικαστικό σώµα. Εν συνεχεία, ωστόσο, όταν οι γκιουλενιστές στράφηκαν εναντίον του, εκείνος άρχισε να αναζητεί νέους συµµάχους στις τάξεις της πιο παραδοσιακής τουρκικής εθνικιστικής ∆εξιάς, που αποτελεί άλλωστε και την ισχυρότερη δύναµη διαχρονικά στην Τουρκία. Τότε ήταν που άρχισε να απελευθερώνει και πολλούς από τους στρατιωτικούς που είχαν καταδικαστεί παλαιότερα στο πλαίσιο των υποθέσεων «Εργκενεκόν» και «Βαριοπούλα».
Πολλοί από τους εν λόγω στρατιωτικούς θεωρούνταν όµως κεµαλιστές. Σωστά;
Υπάρχει µια σύγχυση µε τον όρο «κεµαλιστής» στην Τουρκία. Οταν µιλάµε για κεµαλιστές µέσα στον κρατικό µηχανισµό, στη γραφειοκρατία και στο στράτευµα, συνήθως µιλάµε για δεξιούς εθνικιστές. Ο Ερντογάν πλέον εξαρτάται πολιτικά σε σηµαντικό βαθµό από το Κόµµα Εθνικιστικής ∆ράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Το προεδρικό σύστηµα σήµερα στην Τουρκία δεν ήταν πρωτοβουλία του Ερντογάν, αλλά του Μπαχτσελί. Στην Τουρκία ποτέ δεν υπήρξαν άλλωστε, ούτε υπάρχουν «ερντογανιστές».
Οι ισλαµιστές θα µπορούσαν υπό µία έννοια να θεωρηθούν «ερντογανιστές»;
Οι συντηρητικοί ισλαµιστές που αποτελούσαν µέρος των κρατικών µηχανισµών στην Τουρκία ήταν παραδοσιακά κοντά στον Φετουλάχ Γκιουλέν. Οι ισλαµιστές που στηρίζουν τον Ερντογάν προέρχονται κυρίως από τις κατώτερες τάξεις, οι οποίες όµως δεν έχουν τα απαιτούµενα προσόντα για να λάβουν κοµβικές θέσεις στην κρατική γραφειοκρατία.
Ποιος κινεί τα νήµατα λοιπόν σήµερα στην Τουρκία, αν όχι ο Ερντογάν;
Οι παραδοσιακοί δεξιοί εθνικιστές είναι εκείνοι που στην πραγµατικότητα κυβερνούν. Ορατοί αντιπρόσωποί τους είναι ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί και ο υπουργός Αµυνας Χουλούσι Ακάρ. Ο Ακάρ είναι ένας από τους πιο ισχυρούς άνδρες του καθεστώτος. Ο Ερντογάν έχει εξουσία κυρίως πάνω στην τουρκική οικονοµία, η οποία όµως ακολουθεί καθοδική πορεία. ∆εν είναι ανίσχυρος, αλλά δεν είναι και τόσο ισχυρός όσο εκτιµούν πολλοί. Οσοι θεωρούν ότι ο Ερντογάν ελέγχει τον Ακάρ, δεν ξέρουν πώς λειτουργούν οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις.
Το βιβλίο που αναφέρεται στο «αυταρχικό μοντέλο» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία έχει γραφτεί από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Χαλίλ Καραβελί, διευθυντή της επιθεώρησης Turkey Analyst και τακτικό αρθρογράφο του περιοδικού Foreign Affairs.
