Αλλο νόημα και ενδιαφέρον αποκτά πλέον η αποστολή του Ελληνα ΥΠΕΞ, Ν.Κοτζιά, στην Τουρκία και η επερχόμενη κάθοδος του Ρ.Τ.Ερντογάν στην Αθήνα καθώς όπως αποκαλύπτεται με την κίνηση της η Κυπριακή Δημοκρατία να προχωρήσει στην κατάθεση συντεταγμένων για καθορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) για τη βόρεια περιοχή της σημαίνει ότι κάνει, αυτομάτως, και μονομερή οριοθέτηση με την Ελλάδα!
Ο λόγος είναι πολύ απλός. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ της Κύπρου, για να είναι σωστή, θα περιλαμβάνει και την πλήρη επήρεια των ελληνικών νησιών Καστελόριζου και Στρογγύλης αποκαλύπτει ο καθηγητής Θ.Καρυώτης σε άρθρο του.
Βάσει αυτής της ενέργειας, η Τουρκία δεν θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο, αλλά ακόμα πιο σημαντικό, η Κύπρος θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα, πράγμα που σημαίνει ότι η Κύπρος οριοθέτησε την ΑΟΖ της με την Ελλάδα!
Εύχομαι η κυβέρνηση της Κύπρου, τονίζει ο καθηγητής, να έχει πλήρη επίγνωση της απόφασής της. Η ιστορική αυτή απόφαση είναι αδιανόητο να έχει ληφθεί χωρίς γνώση της Ελληνικής κυβέρνησης και χωρίς την συγκατάθεσή της.
Η ενέργεια της Κυπριακής κυβέρνησης βασίστηκε στην πληροφόρηση ότι η Τουρκική κυβέρνηση θα επιχειρήσει να αρχίσει την εξερεύνηση για υδρογονάνθρακες στην ΑΟΖ της Κύπρου στο βόρειο τμήμα του νησιού, όπου η Τουρκία έχει κάνει μια παράνομη οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με το ψευδοκράτος.
Η Κυπριακή κυβέρνηση με την μονομερή αυτή οριοθέτηση προσπαθεί να εξουδετερώσει την παράνομη τουρκική χειρονομία.
Ταυτόχρονα, η κίνηση αυτή ήταν αναμενόμενη καθώς όπως αποκάλυψε το ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, ξεκινούν οι εργασίες διασύνδεσης με ηλεκτρικό ρεύμα Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδος-ΕΕ. Το υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο μήκους 1.520 χιλιομέτρων με χωρητικότητα 2.000 μεγαβάτ θα μπορεί να λαμβάνει και να μεταδίδει ηλεκτρική ενέργεια. Ισραήλ-Κύπρος και Ελλάδα θέλουν να τελειώσει οριστικά το θέμα των ΑΟΖ στην περιοχή.
Πρακτικά αυτό σήμανε ότι εμπράκτως ασκούμε δικαιώματα ΑΟΖ στην Α.Μεσόγειο δημιουργώντας τετελεσμένο και ενώνοντας τις ΑΟΖ Ελλάδος-Κύπρου.
Για το λόγο αυτό, η Τουρκία προχωρά σε πρόβα πολέμου με χρήση πραγματικών πυρών νότια της Κύπρου σε απόσταση μόλις 14 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Αγίας Νάπας παράλληλα με τον άξονα των ακτών Αγία Νάπα – Ξυλοφάγου – Κάβο Γκρέκο!
Ηδη, 14 νμ ανοικτά του Κάβο Γκρέκο και εντός των Οικοπέδων 2 και 3 της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κυπριακής Δημοκρατίας κατέπλευσαν δύο φρεγάτες και μια πυραυλάκατος του τουρκικού Στόλου για διεξαγωγή παράνομης στρατιωτικής άσκησης με χρήση πραγματικών πυρών.
Θα ήταν ενδιαφέρον να γνωρίζαμε εάν ενημερώθηκε η Κυβέρνηση Τραμπ και η Ευρωπαϊκή Ένωση για αυτή την μονομερή οριοθέτηση και, επιπλέον, ποια στάση θα τηρούσε ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος.
Η ιστορία της Κυπριακής ΑΟΖ ξεκίνησε το 2004, όταν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, με 4 τανκς και δύο ελικόπτερα, ανακήρυξε την ΑΟΖ της Δημοκρατίας της Κύπρου.
Αποτέλεσε μεγάλη ντροπή για την Ελλάδα που οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ (Σημίτης και Παπανδρέου) και της Νέας Δημοκρατίας (Καραμανλής και Μπακογιάννη) προσπάθησαν να σταματήσουν τον Τάσσο Παπαδόπουλο να ανακηρύξει ΑΟΖ φοβούμενοι αντίδραση της Τουρκίας.
Ο "Σουλτάνος" απλώς αναφώνησε ότι δεν αναγνωρίζει την ανακήρυξη της Κυπριακής ΑΟΖ και τώρα χτυπάει το κεφάλι του στην ημισέληνο. Από την εποχή της ανακήρυξης της κυπριακής ΑΟΖ, όλες οι κυπριακές κυβερνήσεις ζήτησαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις να γίνει η οριοθέτηση των ΑΟΖ των δύο κρατών.
Επί 13 χρόνια η Ελλάδα δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για να συμβεί αυτό, αιχμάλωτη του φοβικού συνδρόμου που μας κατέχει για πολλές δεκαετίες.
Είναι γνωστή η αδικαιολόγητη αντίδραση της Ντόρας Μπακογιάννη όταν έμαθε ότι ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος θα ανακήρυσσε ΑΟΖ και θυμωμένη του είπε ότι κάτι τέτοιο θα έφερνε σε πόλεμο την Ελλάδα με την Τουρκία.
Είναι πράγματι αδιανόητο ότι από τότε όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις πίστευαν ότι η Κυπριακή ΑΟΖ δημιουργεί προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με αποτέλεσμα κανείς Έλληνας πρωθυπουργός από τον Σημίτη μέχρι τον Τσίπρα να μην τολμήσει να ανακηρύξει την ελληνική ΑΟΖ.
Σήμερα η Κύπρος έφερε προ τετελεσμένου γεγονότος την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.
Τι προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας για την Οριοθέτηση ΑΟΖ
Κατ’ αρχάς, το UNCLOS δεν προβλέπει οριοθέτηση ΑΟΖ πριν την ανακήρυξή της. Όπως έχει γραφτεί, από ειδικούς στο Δίκαιο της Θάλασσας:
«Η δικαιοδοσία στην ΑΟΖ μπορεί μόνο να εξασκηθεί με τον όρο ότι έχει προηγουμένως δημιουργηθεί με βάση τους νόμους του παράκτιου κράτους. Αυτός ο όρος, αναφορικά με τη δημιουργία της, είναι απολύτως αναγκαίος. Χωρίς αυτόν, το παράκτιο κράτος δεν διαθέτει ΑΟΖ (διαθέτει βέβαια πάντα υφαλοκρηπίδα)».
Στην πραγματικότητα ήταν μια ερμηνεία του άρθρου 77 του UNCLOS, με την οποία μπορούσε κάποιος να συμπεράνει ότι, για να υφίσταται και να διαθέτει κυριαρχικά δικαιώματα, μια ΑΟΖ πρέπει πρώτα να έχει δημιουργηθεί.
Έτσι, υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ορίων: Γραμμή μέσης απόστασης, Θύλακες (Enclaving), Κάθετες Γραμμές, Παράλληλες και Μεσημβρινές, Φυσικά Όρια, Ιστορικά και De facto Όρια ή άλλες μεθόδους.
Ιστορικά, μια από τις ευνοούμενες μεθόδους οριοθέτησης, ιδιαίτερα όταν οι ακτές είναι αντίθετες μεταξύ τους, είναι η μεσαία γραμμή (equidistance).
Η σημασία των θαλάσσιων ορίων στις τρέχουσες διεθνείς σχέσεις έχει αυξηθεί με την επέκταση των εθνικών ορίων της θαλάσσιας δικαιοδοσίας τα τελευταία 50 ή 60 χρόνια.
Ένα στρέμμα της θάλασσας μπορεί να αξίζει περισσότερο από ένα στρέμμα άγονης γης, ειδικά εάν υπάρχει πετρέλαιο ή αέριο στο υπέδαφος ή στο βυθό της θάλασσας.
Συνεπώς, η χάραξη των συνόρων αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό καθήκον για τα παράκτια κράτη και σχετικά λίγες από αυτές έχουν ένα πλήρες σύνολο θαλάσσιων ορίων.
Σήμερα έχουν συμφωνηθεί 180 όρια, τα οποία είναι πολύ λιγότερα από τα 400 όρια που ενδεχομένως υπάρχουν, σύμφωνα με τους γεωγράφους.
Οι λόγοι είναι ότι οι χώρες τείνουν να μην θεωρούν προτεραιότητα την οριοθέτηση, ελλείψει περιστατικών ή φυσικών πόρων.
Επιπλέον, οι αναπτυσσόμενες χώρες συχνά δεν έχουν άμεση πρόσβαση στις απαιτούμενες τεχνικές συμβουλές από τους υδρογράφους. Ορισμένα από αυτά έχουν ωστόσο διαπραγματευτεί σύνορα π.χ. λόγω της ενθάρρυνσης από τη βιομηχανία πετρελαίου.
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και το δώρο του Βενιζέλου
H ελληνική πλευρά έχει αντιληφθεί ότι το UNCLOS για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή απέναντι, δεν την ευνοεί απόλυτα.
Γιατί ενώ στη Σύμβαση της Γενεύης η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ορίζεται με τη μέθοδο της μέσης γραμμής και της ίσης απόστασης, στο UNCLOS III, το άρθρο 83, που αναφέρεται σε τέτοιου είδους περιπτώσεις οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, και το άρθρο 74, που αναφέρεται στην οριοθέτηση ΑΟΖ, δεν ορίζουν μέθοδο οριοθέτησης. Πιο συγκεκριμένα οι δύο πρώτες παράγραφοι του άρθρου 74 αναφέρουν τα ακόλουθα:
H οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ κρατών με απέναντι ή παρακείμενες ακτές θα πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρεται στο άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, για την επίτευξη μιας δίκαιης λύσης.
Αν δεν μπορεί να επιτευχθεί σε ένα λογικό χρονικό πλαίσιο συμφωνία, τα ενδιαφερόμενα κράτη θα προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο Μέρος XV (της Σύμβασης).
Σύμφωνα με το άρθρο 287 του UNCLOS, όταν τα κράτη είναι συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης, είναι ελεύθερα να επιλέξουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα μέσα για τη διευθέτηση διαφορών σχετικά με την ερμηνεία ή την εφαρμογή της Σύμβασης:
α) Το Διεθνές Δικαστήριο Δικαίου Θάλασσας με έδρα το Αμβούργο
β) Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
γ) Διαιτητικό Δικαστήριο που συγκροτείται σύμφωνα με το Παράρτημα VII της UNCLOS.
δ) Ειδικό διαιτητικό δικαστήριο που συγκροτείται σύμφωνα με το Παράρτημα VIII της UNCLOS για μία ή περισσότερες από τις συγκεκριμένες κατηγορίες διαφορών.
Επιπλέον, το άρθρο 296 της UNCLOS ορίζει ότι κάθε απόφαση που εκδίδεται από αρμόδιο δικαστήριο είναι οριστική και τηρείται από όλα τα μέρη της διαφοράς.
Η Τουρκία έχει τρεις τρόπους να αντιδράσει στην μονομερή οριοθέτηση της Κύπρου.
Να παραβιάσει την ΑΟΖ της Κύπρου στο βόρειο τμήμα της αρχίζοντας εξόρυξη με παρέμβαση μεγάλης ναυτικής παρουσίας, να απευθυνθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή να μη κάνει τίποτα.
Ο πρώτος τρόπος είναι και ο πιο πιθανός.
Οι χώρες που έλαβαν μέρος στη Διάσκεψη προσπάθησαν να διατυπώσουν κάποια φόρμουλα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την οριοθέτηση των διαφόρων θαλάσσιων ζωνών των παράκτιων κρατών.
Δυστυχώς δεν τα κατάφεραν και στα άρθρα της Σύμβασης απλώς αποφεύχθηκε να αποτυπωθεί μια ξεκάθαρη θέση ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες τάσεις, δηλαδή αυτής της «μέσης γραμμής» ή ίσης απόστασης (equidistance) και αυτής της «ευθυδικίας» (equity).
Πάντως η πλειοψηφία των αποφάσεων, τα τελευταία τριάντα χρόνια, έχουν βασιστεί στην αρχή της ίσης απόστασης και η μειοψηφία των αποφάσεων έχουν βασιστεί στην αρχή της ευθυδικίας. Σε μερικές περιπτώσεις ορισμένα κράτη δέχονται και τις δύο αρχές, ανάλογα με τα συμφέροντα που έχουν σε διαφορετικές θαλάσσιες ζώνες.
Για παράδειγμα, βλέπουμε τις ΗΠΑ να υποστηρίζουν την αρχή της ευθυδικίας στη διαφορά τους με τον Καναδά στον κόλπο του Μέιν, ενώ αντίθετα χρησιμοποίησαν την αρχή της μέσης γραμμής στη συμφωνία τους με το Μεξικό. Εδώ βέβαια πρέπει να αναφέρουμε κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, ότι το Ισραήλ είναι το μοναδικό κράτος που έχει οριοθετήσει ΑΟΖ χωρίς πρώτα να την ανακηρύξει.
Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε εδώ τη θέση της Ελλάδας σχετικά με την προσφυγή στα διεθνή δικαστήρια κάτι που είναι χρήσιμο και για την Κύπρο. Λίγες ημέρες πριν λήξει η θητεία του σαν Υπουργός Εξωτερικών, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, γνωρίζοντας τις δυσκολίες που θα αντιμετώπιζε η νέα κυβέρνηση, έκανε ένα μεγάλο δώρο στους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.
Στις 14 Ιανουαρίου 2015, η Ελλάδα κατέθεσε μια δήλωση στα Ηνωμένα Έθνη που συμπληρώνει τη δήλωση που είχε κάνει το 1994 σχετικά με την αποδοχή της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Με την νέα δήλωση, η Ελλάδα εξαιρεί από την δικαιοδοσία της Χάγης τρεις κατηγορίες διαφορών.
Οποιαδήποτε διαφορά σχετικά με στρατιωτικές δραστηριότητες και μέτρα που λαμβάνονται από την Ελληνική Δημοκρατία για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, για σκοπούς εθνικής άμυνας, καθώς και για την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας.
Οποιαδήποτε διαφορά σχετικά με τα σύνορα της Ελλάδας ή εδαφικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών για το εύρος και τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναερίου χώρου.
Οποιαδήποτε διαφορά την οποίαν ένα άλλο κράτος μπορεί στο μέλλον να αποδεχθεί μονομερώς την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου με σκοπό να προσφύγει κατά της Ελλάδας σε σχέση με μια συγκεκριμένη διαφορά ή το κράτος αυτό αμέσως μετά την δήλωση αποδοχής της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας της Χάγης ή σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους από την κατάθεση της δήλωσης αυτής, προσφύγει κατά της χώρας μας μονομερώς.
Αυτή ήταν μια ιδιοφυής κίνηση του Βενιζέλου γιατί δίνεται η δυνατότητα στην Ελλάδα να αξιολογήσει τη δήλωση του άλλου κράτους και να αποφασίσει εάν επιθυμεί την επίλυση της διαφοράς από την Χάγη.
Έτσι εάν η Τουρκία προσφύγει μονομερώς στη Χάγη και η Ελλάδα κρίνει ότι θίγονται θέματα εθνικού συμφέροντος, η Ελλάδα μπορεί να αποσύρει τη δική της δήλωση μέσα σε 12 μήνες.
Ταυτόχρονα, μια ημέρα αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου 2015, η Ελλάδα κατέθεσε άλλη μια δήλωση στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, στο πλαίσιο της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας, με την οποίαν εξαιρεί το Διεθνές Δικαστήριο Δίκαιου Θάλασσας, που εδρεύει στο Αμβούργο, από την επίλυση των διαφορών που έχουν σχέση με την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
Το άρθρο 298 της Σύμβασης δίνει το δικαίωμα εξαίρεσης για τέτοιου είδος διαφορές και υπάρχουν κράτη της ΕΕ όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Γαλλία που έχουν ήδη κάνει χρήση αυτού του άρθρου.
