Του Μάνου Χατζηγιάννη
Σε αντίθεση με τις επιδερμικές-άραγε και στοχευμένες;- “αναλύσεις”, που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας και σύμφωνα με τις οποίες δήθεν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος αποδέχεται το σχίσμα στην Ουκρανική Εκκλησία προκαλώντας την οργή των Ρώσων, τα πράγματα έχουν κάπως διαφορετικά....
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης χαρακτήρισε τη σύγκρουση στην Donbass ως έναν «αδελφοκτόνο πόλεμο» και προσευχήθηκε για ειρήνη στην Ουκρανία σε μήνυμά του σε δημοσιογράφους της Ουκρανίας.
"Στέλνουμε την ευλογία, την αγάπη και την ανησυχία μας για κάθε Ουκρανό, χωρίς καμία εξαίρεση, προσευχόμαστε για την ενότητα του ουκρανικού λαού, προσευχόμαστε για την ειρήνη στην Ουκρανία και ελπίζουμε ότι ο αδελφοκτόνος πόλεμος θα σταματήσει", δήλωσε σύμφωνα με το μήνυμα που δημοσιεύτηκε από την επίσημη ιστοσελίδα του Οικ. Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.
Στην πατριαρχική δήλωση δεν περιέχεται ούτε μία λέξη για «ρωσική επιθετικότητα» ή «ξένη κατοχή» της χώρας!
Σχολιάζοντας το μήνυμα του πατριάρχη Βαρθολομαίου, έμπειροι Ρώσοι αναλυτές τόσο των εκκλησιαστικών θεμάτων όσω και των γεωπολιτικών, εκτιμούν ότι η δήλωσή του είναι επίσης "ένα μήνυμα προς το Πατριαρχείο Μόσχας ότι η Κωνσταντινούπολη θέλει να ξεκινήσει διάλογο και να βελτιώσει τις διμερείς σχέσεις".
"Το ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι έτοιμος να συμβιβαστεί και να παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες του", αναρωτιούνται οι ίδιοι αναλυτές μιλώντας στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ...
Αυτό έχει να κάνει με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή το Φανάρι. Μια κατάσταση, η οποία τείνει να πείσει και τον πιο φανατικό υποστηρικτή του πως έχει επέλθει περιθωριοποίησή του.
Η θέση του Οικ. Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης στην Τουρκία με δεδομένη την φιλο-ισλαμική δεξιά πολιτική του Ερντογάν είναι πολύ δύσκολη. Το περιστατικό στις 21 Ιουνίου του τρέχοντος έτους με την ανάγνωση του Κορανίου στην Αγία Σοφία και την μετάδοση της τελετής από την κρατική τηλεόραση επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά το γεγονός ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο βασικό κανονικό έδαφος του δεν έχει ουσιαστικά πολιτικό βάρος.
Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και η κατάσταση της γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η οποία σαφώς και επηρεάζει και το Φανάρι.
Συνάμα συγκλίνουσες απόψεις εκτιμούν πως το τελευταίο διάστημα το Φανάρι έχει απωλέσει τον “προστάτη” του, τον οποίο έβρισκε στο πρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών. Η θέση του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για την ανάγνωση του Κορανίου στην Αγία Σοφία ήταν ανάμεικτη. Από τη μία πλευρά, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει την ιδιότητα του μουσείου του ναού και από την άλλη αποστασιοποιήθηκε από την ιδέα της αδυναμίας μετατροπής του καθεδρικού ναού σε τζαμί, επισημαίνοντας την ιδιαίτερη σημασία της Αγίας Σόφιας και για άλλες θρησκείες.
Στο Φανάρι, ίσως ήρθε η ώρα να συνειδητοποιήσουν ότι το Οικ. Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης βρίσκεται πλέον στο περιθώριο της διεθνούς πολιτικής σκηνής. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να υποτεθεί ότι η αντίδραση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου είναι μια ένδειξη της επιθυμίας του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να ανοίξει ένα διάλογο και να επιτύχει τη βελτίωση των διμερών σχέσεων με τη Μόσχα.
Μια σημαντική λεπτομέρεια
Πριν από περίπου ένα χρόνο πάντως αίσθηση προκάλεσαν οι διαβεβαιώσεις του Οικουμενικού Πατριάρχου πως αναγνωρίζει μονάχα την υπαγόμενη στο Πατριαρχείο Μόσχας Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας ως κανονική, αλλά πριν αλέκτωρ φωνήσαι, το Φανάρι ξεκίνησε να επεξεργάζεται το αίτημα Ουκρανών βουλευτών για απόδοση αυτοκεφαλίας στην ουκρανική Εκκλησία-άραγε στους σχισματικούς;
Στην πορεία των μηνών αυτών ο Οικουμενικός Πατριάρχης είχε συχνές επαφές με Ουκρανούς πολιτικούς που πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Και δώ έγκειται η μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια. Οι πληροφορίες που φτάνουν από το Κίεβο είναι πως μια πιθανή αυτοκέφαλη ουκρανική εκκλησία θα είναι τόσο εξαρτημένη από την πολιτεία, που το Φανάρι θα αδυνατεί να παίξει τον ρόλο που θα ήθελε. Αν περάσουν μια σειρά από νόμοι που έχουν τεθεί επί τάπητος στην Ουκρανία τότε η Εκκλησία θα είναι υπό αυστηρό έλεγχο των κρατικών δομών...
Αυτό ενδεχομένως να έχει δημιουργήσει δεύτερες σκέψεις στους Φαναριώτες....
Χάσμα βαθύ
Πάντως αν όλα αυτά αποτελούν ένα πρώτο βήμα εξομάλυνσης των σχέσεων Φαναρίου-Μόσχας θα φανεί... Το μόνο βέβαιο είναι πως χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά γιατί το χάσμα είναι βαθύ. Η Σύνοδος της Κρήτης το περασμένο καλοκαίρι αποτέλεσε την κορωνίδα της υπόκωφης αλλά συνάμα εκκωφαντικής σύγκρουσης Φαναρίου-Μόσχας. Μιας σύγκρουσης που καλά κρατεί επί χρόνια και επανέρχεται στο προσκήνιο με διάφορες αφορμές.
Μετά, λοιπόν, τα διαδραματιζόμενα στην Κρήτη, με την απουσία της Ρωσικής Εκκλησίας και κατά την άποψη πολλών εκκλησιαστικών παραγόντων των “δορυφόρων” της, η κόντρα Φαναρίου-Μόσχας είχε περάσει απλώς σε άλλο επίπεδο. Η Μόσχα μη ανεχόμενη την πρωτοκαθεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχη δεν έβλεπε με καλό μάτι τις πολλές και πολυποίκιλες επαφές του κ. Βαρθολομαίου με τον νεωτεριστή Πάπα Φραγκίσκο με την ιδιότητα του πρώτου-έστω και θεωρητικά- της Ορθοδοξίας.
Επομένως, με απαρχή τη συνάντηση της Αβάνας μεταξύ του Ρώσου Πατριάρχη και του ποντίφικα, ξεκίνησε μια στενότερη σχέση της Μόσχας με το Βατικανό, παρά τα σοβαρά θέματα που τους χωρίζουν, όπως η ουνία. Μια σχέση, η οποία ετράφη συστηματικά καθόλη τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς με συχνότατες επισκέψεις του Νο 2 του ρωσικού πατριαρχείου Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα στο Βατικανό.
Όσο δηλαδή ο κ. Βαρθολομαίος εμφανιζόταν ως πρώτος της Ορθοδοξίας που συνδιαλέγεται-και όχι μόνο- με τον Πάπα, τόσο και η Μόσχα προχωρούσε σε μια σύσφιξη σχέσεων με τους Ρ/καθολικούς, αναγνωρίζοντας Αγίους της με συνοδικές αποφάσεις και άλλα τινά.
Βέβαια είναι σαφές πως αυτός ο άκρατος ανταγωνισμός μεταξύ Βαρθολομαίου και Κύριλλου για το ποιος θα είναι πιο αγαπητός στον Πάπα, μόνο την Ορθοδοξία δεν εξυπηρετεί.
Στο βωμό της μη αποδοχής της υπεροχής του κ. Βαρθολομαίου ανάμεσα στις Ορθόδοξες εκκλησίες οι Ρώσοι κάνουν διάφορες κινήσεις οι οποίες δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες.
Και όταν μιλάμε για μη αποδοχή της υπεροχής να υπενθυμίσουμε πως αυτή δεν είναι θεωρητική, αλλά έμπρακτη με συνοδική απόφαση της ρωσικής εκκλησίας από το 2013. Για “υπεροχή της τιμής , όχι της εξουσίας” έκανε λόγο στα συμπεράσματά της η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας που συνεδρίασε στις 25-26 Δεκεμβρίου του 2013 και ανέφερε επίσης για τον Οικουμενικό Πατριάρχη πως είναι “πρώτος μεταξύ ίσων των Προκαθημένων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών”...
Από αυτήν την θέση ξεκινά η αντιπαράθεση και κλιμακωτά βαθαίνει το ρήγμα στις σχέσεις Φαναρίου και Μόσχας.
Νεώτερη αφορμή αποτέλεσε η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου στο πλευρό του Πάπα Φραγκίσκου στην Αίγυπτο.
Ιδιαίτερα επικριτικός εμφανίστηκε τότε ο ρωσικός τύπος για τη συνάντηση των δύο εκκλησιαστικών ταγών και του Μεγάλου Μουφτή στην Αίγυπτο χαρακτηρίζοντάς την «οικουμενικού χαρακτήρα». Δείγμα της ενόχλησης του ρωσικού πατριαρχείου.
Σαν να μην έφτανε αυτό το Πάσχα είχαμε μια κίνηση εξίσου σοβαρή σε εκκλησιαστικό επίπεδο που όμως πέρασε στα ψιλά...
Το Άγιο Φως παραδόθηκε με την υποστήριξη του ρωσικού ιδρύματος Αγίου Ανδρέα για πρώτη φορά φέτος και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Άγιο Φως πήγε στις ΗΠΑ μετά από πρωτοβουλία των ενοριτών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Διασποράς.
Αυτό κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι δεδομένου πως ένα από τα κείμενα της Συνόδου της Κρήτης αφορούσε συγκεκριμένα την Ορθόδοξο Διασπορά! Και στο κείμενο αυτό αναφέρεται: “Διεπιστώθη ωσαύτως ότι κατά την παρούσαν φάσιν δεν είναι εφικτή δι’ ιστορικούς και ποιμαντικούς λόγους η άμεσος μετάβασις εις την αυστηρώς κανονικήν τάξιν της Εκκλησίας ως προς το ζήτημα τούτο, τουτέστιν εις την ύπαρξιν ενός μόνου Επισκόπου εις τον αυτόν τόπον.
Όθεν, αποφασίζεται όπως διατηρηθούν αι θεσμοθετηθείσαι υπό της Δ’ Προσυνοδικής Πανορθόδοξου Διασκέψεως αι Επισκοπικαί Συνελεύσεις, άχρις ου επιστή ο καιρός, κατόπιν ωριμάνσεως των συνθηκών, προς εφαρμογήν της κανονικής ακριβείας.”
Προκειμένου, επομένως, να υπερπηδήσουν οι δύο πλευρές όλα τα προαναφερόμενα εμπόδια χρειάζεται κάτι παραπάνω από καλή θέληση...
Σε κάθε περίπτωση το σήριαλ έχει κι άλλα επεισόδια....
