Nέες συγκλονιστικές αποκαλύψεις από τον αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή για το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης.
Μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη που αποτελούσαν μέρος του ταφικού μνημείου του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, βρέθηκαν σε τρία μουσεία του εξωτερικού.
Συγκεκριμένα βρέθηκε το πρόπυλο της εισόδου το οποίο αποκαλείται "δίστυλο εν παραστάσι", όπως και άλλα δεκαοκτώ ακόμα μαρμάρινα μέλη από το βάθρο του λέοντα, σε ένα από τα οποία απεικονίζεται ο Μέγας Αλέξανδρος.
Εντύπωση προκάλεσε όμως και μια ακόμη αποκάλυψη του αρχιτέκτονα, και αφορά στην τυπολογία του σπαθιού που κρατάει ο αφηρωισμένος ήρωας που απεικονίζεται στο μαρμάρινο γλυπτό του Λέοντα και το οποίο προσομοιάζει με το σπαθί του Μέγα Αλέξανδρου.
Επιπροσθέτως άφησε να εννοηθεί ότι ο μεγάλος ήρωας εικονίζεται και σε άλλο μαρμάρινο γλυπτό .
Η ανασκαφική ομάδα της κ. Περιστέρη βρήκε και ταύτισε σε τρία μουσεία του εξωτερικού - στον Λούβρο, στην Κωνσταντινούπολη και στο Γκετί στις ΗΠΑ - 11 τμήματα μαρμάρινων γλυπτών, τα οποία στην αρχαιότητα ανήκαν σε κατασκευές που υπήρχαν πάνω στον λόφο Καστά και συνδέονται με το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης.
Το ταφικό μνημείο με πολυετή λατρευτική χρήση «έχει τυπικά χαρακτηριστικά λατρευτικού χώρου της εποχής του τέλους του 4ου π.Χ. αιώνα». Επίσης παρατηρεί ότι υπάρχουν συγκεκριμένα παραδείγματα στη Μικρά Ασία και στη Μέση Ανατολή, αλλά στο μνημείο του Τύμβου Καστά είναι κυρίαρχος ο μακεδονικός χαρακτήρας.
Είναι ενδεικτικό ότι στη μαρμάρινη ανάγλυφο ζωφόρο στη βάση του βάθρου επί του οποίου ήταν ο λέοντας αποτυπώνεται παράσταση χαρακτηριστική μακεδονικής εικονογραφίας με μακεδόνες στρατιώτες, σάρισες, ασπίδες, μακεδονικό κράνος, δέντρο με φίδι τυλιγμένο γύρω του.
Κομμάτια αναπαριστούν νεκρική πομπή, ενώ έχει βρεθεί τμήμα μαρμάρου με πόδια αλόγου σε κίνηση.
Επιχειρούνται επίσης ταυτίσεις και αποδόσεις σε κομμάτια που παραπέμπουν σε υψηλόβαθμο Μακεδόνα, ο οποίος στο ένα χέρι κρατά φιάλη αναμένοντας σπονδή και στο άλλο χέρι ανεστραμμένο ξίφος, του οποίου η θήκη (ο κολεός) έχει μανιταρόσχημη απόληξη και η λαβή του είναι κυρτή -αυτά, σύμφωνα με ειδικούς, αποτελούν ισχυρά στοιχεία χρονολόγησης.
Τεραστίου μεγέθους με γλυπτές συνθέσεις και πλούσιο εναέτιο διάκοσμο ήταν και η εξωτερική πρόσοψη του ταφικού μνημείου όπως αποκαλύπτει ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής στον Τύμβο Καστά Μιχάλης Λεφαντζής.
Σύμφωνα με το "Βήμα της Κυριακής" πρόκειται για το περίφημο δίστυλο εν παραστάσι, μπροστά από τις Σφίγγες και τα σκαλοπάτια της εισόδου του τάφου, το οποίο έφτανε ως τον περίβολο, ήταν σε κοινή θέα και αποτελούσε μεγαλοπρεπή κατασκευή όσο λειτουργούσε το ταφικό μνημείο ως ηρώο.
Παράλληλα, ύστερα από έρευνα της ανασκαφικής ομάδας καταδεικνύεται ότι μάρμαρα που ανήκουν στο μνημειακό σύνολο του Τύμβου Καστά της Αμφίπολης έχουν μεταφερθεί, από τον 19ο αιώνα, σε αρχαιολογικές συλλογές στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από την Ευρώπη ως την Αμερική.
Οι ανασκαφείς βρήκαν και ταύτισαν σε τρία μουσεία του εξωτερικού -Λούβρο, Κωνσταντινούπολης και Γκετί- 11 τμήματα μαρμάρινων γλυπτών, τα οποία στην αρχαιότητα ανήκαν σε κατασκευές που υπήρχαν πάνω στον λόφο Καστά και συνδέονται με το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης!
Το ηρώον και οι επεμβάσεις
Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία εντός του ταφικού μνημείου αλλά και τα νέα δεδομένα αποτυπώνουν, σύμφωνα με τον κ. Λεφαντζή, την εικόνα της αρχικής χρήσης του λατρευτικού χώρου ως ηρώου προς τιμήν ενός υψηλά ιστάμενου αξιωματούχου της Μακεδονίας και ως χρηστηρίου, σχεδιασμένου να λειτουργείται από μια σημαντική ιέρεια, διαθέτοντας δευτερογενείς τελετουργικές ταφές με σκοπό τη χρησμοδοσία.
Όλα συνηγορούν ότι μετά τη ρίψη του σώματος της 60χρονης γυναίκας στην κιβωτιόσχημη θήκη έγινε επίχωση και σφράγιση του νεκρικού θαλάμου με τη μαρμάρινη θύρα. Οι λατρευτικές δραστηριότητες του χώρου με την κιβωτιόσχημη θήκη μεταφέρθηκαν πιο μπροστά στους προηγούμενους θαλάμους. Και είναι φανερές οι οικοδομικές επεμβάσεις που έγιναν.
Παράλληλα, όπως επισημαίναι ο κ. Λεφαντζης η γραπτή ζωφόρος, στην οποία πρωταγωνιστούν δελφικοί τρίποδες ανάμεσα στις άλλες σκηνές, είναι η σημαντικότερη μαρτυρία αυτής της ιστορικής επέμβασης υποδηλώνοντας και την αρχική χρήση του λατρευτικού αυτού χώρου ως ηρώου και χρηστηρίου.
Ταυτόχρονα δεν θεωρείται τυχαίο πως υπάρχουν κοινά θέματα (νεκρόδειπνο, ιεροθέσιο κλπ) οι παραστάσεις που είναι αποτυπωμένες στην ανάγλυφη ζωφόρο του βάθρου του λέοντα, ψηλά στον Τύμβο, στα μαρμάρινα τμήματα του διστύλου εν παραστάσει (εξωτερική πρόσοψη του τάφου) και στη ζωραφισμένη ζώνη (θριγγός/γραπτή ζωφόρος) εντός του τρίτου χώρου του τάφου.
Δέος στους υστεροκλασικούς
Τι έχει προκύψει από τη μελέτη των στοιχείων και την έρευνα που οδήγησε σε ταυτίσεις και αποδόσεις θραυσμάτων και τμημάτων αρχιτεκτονικών μελών και μαρμάρινων γλυπτών; Εντυπωσιακά είναι τα δεδομένα για το εξωτερικό κέλυφος του πρώτου χώρου του τάφου (με τις Σφίγγες και τη μνημειώδη σκάλα).
Καλυπτόταν από δίριχτη στέγη στους αρχαίους χρόνους και είχε μαρμάρινη πρόσοψη δίστυλη εν παραστάσι, η οποία εδραζόταν στη στέψη του περιβόλου και είχε μαρμάρινο περιθύρωμα.
Η πρόσοψη είχε πλάτος έξι μέτρων και ύψος που έφτανε τα εννέα μέτρα, δηλαδή ήταν υψηλότερη κατά ένα μέτρο από την κορυφή της καμάρας του τάφου.
Η αρχιτεκτονική μελέτη έδειξε ότι η κυριότητα του περιβόλου δεν δημιουργούσε πρόβλημα και η πρόσοψη φαινόταν ευθεία, προκαλώντας δέος στο βλέμμα του ανθρώπου της εποχής, στα υστεροκλασικά χρόνια.
Μάρμαρα σε Μουσεία του Εξωτερικού
Ο κ. Λεφαντζής ιδικός στις ταυτίσεις και στέλεχος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Μνημείων του Υπ,. Πολιτισμού σε συνεργασία με τον αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης Αντόνιο Κορσο, υπό την επίβλεψη της αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη, εντόπισε και ταύτισε 17 αρχιτεκτονικά μέλη και μαρμάρινα γλυπτά από το δίστυλο εν παραστάσι. Τα περισσότερα βρέθηκαν διάσπαρτα νότια του τάφου του Τμβου της Αμφίπολης.
Κάποια είχαν εντοπιστεί σε ελληνικά μουσεία. Μάλιστα πέντε εξ αυτών εντοπίστηκαν στο Λούβρο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης, όπου βρίσκονται εδώ και δύο αιώνες.
Δύο ακόμη γλυπτά βρέθηκαν στο Μουσείο Γκετί, (τα οποία είχαν πουληθεί από ιδιώτη).
