Κι επειδή τα πνευματικά οφέλη από τη νηστεία είναι μεγάλα, επόμενο είναι ο διάβολος να φέρνει στο δρόμο μας εμπόδια και προφάσεις για να μας αποτρέψει. Κι αν δεν τα καταφέρει θα προσπαθήσει να καταστρέψει την προσπάθειά μας είτε με την τυποποίηση της νηστείας, είτε με την υπερηφάνεια, κατά το παράδειγμα του Φαρισαίου. Αναφέρουμε μερικά εμπόδια και προφάσεις, ή ενστάσεις και απορίες πάνω στο θέμα της νηστείας.
α) Πολλοί επικαλούνται την «ανθρώπινη αδυναμία». «Η νηστεία είναι δύσκολη», διατείνονται. Και παραιτούνται από κάθε προσπάθεια. Λησμονούν όμως πως η χριστιανική ζωή είναι ένας συνεχής και αδιάκοπος αγώνας.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Χριστός τονίζει πως για να μπει κανείς στη βασιλεία του Θεού απαιτείται «βία». «Η βασιλεία τού Θεού βιάζεται και οι βιασταί αρπάζουσιν αυτήν». Και αυτό ισχύει όχι μόνον για τη νηστεία, αλλά και για όλες τις άλλες «ανθρώπινες αδυναμίες», όπως θέλουμε να αποκαλούμε τα πάθη και τις αμαρτίες μας, σα μία προσπάθεια να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα και να κατασιγάσουμε (μάταια όμως) τη συνείδησή μας.
Η χριστιανική ζωή είναι «κόπος», καθώς τονίζουν οι πατέρες. Αγώνας σκληρός, με βία, «και μή θελούσης της καρδιάς». Γι’ αυτό και όπως υπογραμμίζει ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος, «ουδείς ανήλθεν εις τον ουρανόν μετά ανέσεως». Το πνεύμα της εποχής μας με τις απίστευτες ανέσεις που μας προσφέρει, στέκεται στους αντίποδες της ασκητικής ζωής που προτείνει η εκκλησία. Η νηστεία θεωρείται άχρηστη, ίσως και ανόητη. Γι’ αυτό και απαιτείται από το σημερινό χριστιανό περισσότερη εγρήγορση και αγωνιστική διάθεση.
β) «Η νηστεία δεν είναι τίποτα. Άλλα ζητάει ο Θεός, καθαρή καρδία κ.λπ.». Είναι μία εύκολη και φτηνή δικαιολογία. Προέρχεται από ανθρώπους που βλέπουν την πίστη και την χριστιανική ζωή εντελώς επιφανειακά και αποσπασματικά.
Κόβουν το Ευαγγέλιο στα μέτρα τους και το προσαρμόζουν στις δικές τους αντιλήψεις. Αναρωτιέται όμως κανείς, αν οι άνθρωποι αυτοί γνωρίζουν τόσο καλά το θέλημα του Θεού, περισσότερο και από τους αγίους που μίλησαν για τη νηστεία, ή αν διαθέτουν τόσο «καθαρή καρδιά» και δεν έχουν ανάγκη της νηστείας!
γ) «Έχω βαρύ επάγγελμα» ή «είμαι άρρωστος δεν επιτρέπεται να νηστεύω». Ως ένα σημείο είναι εύλογες ενστάσεις, αλλά τις περισσότερες φορές είναι όμορφες δικαιολογίες. Πολλές φορές οι αρρώστειες είναι ψευτοαρρώστειες και μεγαλοποιούνται.
Η εκκλησία αυτές τις περιπτώσεις, όταν δεν είναι προφάσεις εν αμαρτίαις, τις βλέπει με συμπάθεια και οικονομία. Άλλωστε, όπως τονίσαμε, η νηστεία δεν είναι «σωματοκτόνος», αλλά «παθοκτόνος».
Δεν θα ήταν όμως καθόλου ανεπίκαιρο να σημειώσουμε ότι η ιατρική επιστήμη σήμερα υπογραμμίζει την αξία της νηστείας στην διατήρηση της υγείας. Οι πιο βασικές αιτίες ορισμένων ασθενειών που οδηγούν στην αναπηρία ή στο θάνατο (π.χ. καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνος κ.λπ.) προέρχονται από το ότι οι «πολιτισμένοι» λαοί των πλουσίων χωρών δεν τρώνε για να συντηρηθούν, αλλά μέχρι πλήρους κορεσμού. Κινδυνεύουν από την υπερκατανάλωση ζωικών τροφών.
Δηλαδή, από την απόρριψη της νηστείας. Δεν είναι τυχαίο που οι πλέον σοβαροί επιστήμονές στέκονται σήμερα με θαυμασμό στη σοφία των αγίων Πατέρων, που μίλησαν για τη νηστεία και θέσπισαν τις περιόδους νηστείας. Έλεγε ένας διάσημος Αμερικανός γιατρός: «Η καλύτερη αγωγή κατά της χοληστερίνης και κατά συνέπεια των καρδιαγγειακών παθήσεων, είναι η ακριβής τήρηση της νηστείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας!»
Αλλά και πάλι οι άνθρωποι σήμερα δέχονται μέν τις σοβαρές αυτές επισημάνσεις των επιστημόνων, απορρίπτουν όμως τη νηστεία της εκκλησίας, για να μην χαρακτηριστούν οπισθοδρομικοί ή συντηρητικοί και την αντικαθιστούν με τη «δίαιτα» ή τα «κέντρα αδυνατίσματος».
Παρ’ όλ’ αυτά και πάλι θα πρέπει να το ξανατονίσουμε ότι η νηστεία δεν μπορεί να ταυτίζεται με την νεομοδίτικη δίαιτα «που κάνει καλό στην υγεία». Είναι κυρίως στάδιο πνευματικού αγώνα.
