«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΠΙΘΑ, Φ.241, Σεπτ. Οκτωβριο 1961
Τοῦ Μητροπολιτου Φλωρίνης π. Αὐγουστινου Καντιώτου
Η ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΥ
«Ἰδὼν τοὺς ὄχλους εὐσπλαχνίσθη περὶ αὐτῶν, ὅτι ἦσαν ἐκλελυμένοι καὶ ἐρριμένοι ὠσεὶ πρὸβατα μὴ ἔχοντα ποιμένα» (Ο ΚΥΡΙΟΣ – Ματθ. 9, 36)
«Τὰ πάντα ἰσχύω ἐν τῶ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῶ» (Παῦλος – Φιλιπ. 4, 13)
«Ὁ παπᾶς»
Ὁ «παπᾶς»! Μὲ πόσην περιφρόνησιν προφέρει σήμερον τὴν λέξιν αὐτὴν ὁ πολὺς κόσμος! Τὸν βλέπει μὲ βλέμμα εἰρωνικὸν καὶ ἐμπαικτικόν. Ἐπὶ τῆ ἐμφανίσει κληρικοῦ ἀνάγωγοι καὶ ἀσεβεῖς νέοι, διατὶ ὄχι καὶ ἡλικωμένοι καὶ γέροντες καὶ ἐλεεινὰ ἀκόμη δεσποινάρια καὶ παιδάρια, ἐκτρέπονται εἰς ἀστειολογίας, εἰς βωμολοχίας καὶ αἰσχρὰς ἀκόμη χειρονομίας. Εἰς τὰ λεωφορεῖα, τὰ κατάμεστα κόσμου, οὐδεὶς ἐγείρεται προθύμως διὰ νὰ παραχωρήση θέσιν εἰς κληρικόν, ὀξεῖα δὲ ἀκούεται ἡ φωνὴ τοῦ εἰσπράκτορος˙ «Μία θέση διὰ τὸν παπᾶ». Εἰς τὰ μέγαρα τῆς ἀριστοκρατίας, εἰς τὰ ὁποῖα ὁ ἱερεὺς καλεῖται ἀναγκαστικῶς νὰ τλέση γάμον ἤ βάπτισμα, ἀπομονώνεται εἰς ἰδιαίτερον δωμάτιον, ἕως ὅτου ἔλθη ἡ ὥρα τῆς τελέσεως. Εἶνε, βλέπετε, λίαν ἀποκρουστικὴ ἡ ἐμφάνισις τοῦ ἱερέως ἐν μέσω τῶν ἀριστοκρατικῶν κύκλων. Εἰς τὰ δημόσια γραφεῖα, ἐνῶ τμηματάρχαι καὶ διευθυνταὶ καὶ νομάρχαι καὶ ὑπουργοὶ ἐγείρονται καὶ ὑποκλίνονται ἐνώπιον κυρίων καὶ δεσποινίδων ἰσχυρῶν οἴκων, οἱ κύριοι αὐτοὶ ἀντιθέτως κρατοῦν ἐνώπιών των, ἐπὶ ὥρας ἐνίοτε, ὀρθίους σεβασμίους κληρικούς. Ὑπάρχουν παλαιότερα, ἀλλὰ καὶ νεώτερα παραδείγματα, κατὰ τὰ ὁποῖα οἱ τὴν κρατικὴν ἐξουσίαν διαχειριζόμενοι ἐν Ἑλλάδι μὲ τὸν ἀσεβέστατον τρόπον συμπεριεφέρθησαν πρὸς αὐτὰς τὰς κορυφὰς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας. Ὑπενθυμίζομεν τὴν συμπεριφορὰν τοῦ ἀνεκδιηγήτου ἐκείνου Ἕλληνος ἁρμοστοῦ τῆς Σμύρνης Στεργιάδου πρὸς τὸν ἀείμνηστον ἐπίσκοπον Σμύρνης Χρυσόστομον τὸν ἐθνομάρτυρα. Ὑπενθυμίζομεν ζωηρὸν ἐπεισόδιον τοῦ μακαρία τῆ λήξει γενομένου μητροπολίτου Ἰωαννίνων Σπυρίδωνος Βλάχου, μετὰ ταῦτα ἀρχιεπισκόπου, μετά τινος γενικοῦ διοικητοῦ Ἠπείρου… Πόσα παραδείγματα ἀνοικείου συμπεριφορᾶς λαοῦ καὶ ἀρχόντων πρὸς τὸν κλῆρον δὲν θὰ ἠδυνάμεθα νʼ ἀναφέρωμεν! Τὸ ῥάσον, ὅπου ἐμφανισθῆ, περιφρονεῖται, γίνεται στόχος δυσμενῶν σχολίων, εἰρωνειῶν καὶ ἐμπαιγμῶν. Καὶ εἶνε τόση ἡ πρὸς τὸ ῥάσον περιφρόνησις ὥστε μικρόψυχοί τινες νεώτεροι κληρικοί, μὴ δυνάμενοι νὰ φέρουν τὸν ὀνειδισμὸν αὐτὸν τοῦ Χριστοῦ, ζητοῦν νʼἀποβάλουν τὸ τετιμημένον ῥάσον καὶ νὰ φορέσουν σακάκι καὶ γραβάτα… Ἀλλʼ οἱ τοιοῦτοι εἶνε δειλοὶ στρατιῶται τῆς στρατιᾶς τοῦ Κυρίου!
Ὁ «παπᾶς» περιφρονημένος καὶ ἐξουθενημένος εἰς τὰς ἡμέρας μας. Πότε πρὸς αὐτὸν ἔρριψε τὸ βλέμμα μὲ στοργὴν τὸ Ὀρθόδοξον Βασίλειόν μας, ποὺ ἔχει τὴν ἀξίωσιν εἰς πᾶσαν λειτουργίαν νὰ μνημονεύη τοῦ ὀνόματος τῶν ἀνωτάτων ἀρχόντων του; Ρακένδυτος περιπατεῖ εἰς τὴν ὕπαιθρον. Ὁ κρατικὸς κορβανᾶς ἑκατομμύρια καὶ δισεκατομμύρια δαπανᾶ διʼ ὅλα καὶ διʼ ὅλους καὶ μόνον διὰ τὸν ἱερέα δὲν ἔχει καὶ πρὸς μείζονα αὐτοῦ ἐξουθένωσιν ἐπιμένει νὰ κρατῆ τὴν ἀναγκαστικὴν ἐνοριακὴν εἰσφορὰν ὡς μέσον συντηρήσεως τοῦ ἱερατείου. Ἄχρηστόν τι βάρος θεωρεῖται ὁ ἱερεύς. Πολιτικὸς ἀρχηγός, ἐκ τῶν ἰσχυρῶν τῆς ἡμέρας, εἰς παράκλησιν νεωτέρου ἱεράρχου νὰ ἐνδιαφερθῆ διὰ τὸν ἱερέα τῆς ὑπαίθρου, ἀπήντησεν˙ «Ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔχει ἀνάγκην ἀπὸ παπάδες! Ἔχει ἀνάγκην ἀπὸ γεωπόνους καὶ μηχανικούς». Τὴν ἴδιαν περίπου νοοτροπίαν ἔχουν καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι πολιτικοί μας.
Αἱ θυσίαι τοῦ ὀρθοδόξου κλήρου
Ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ παπάδες! Ὁποία ἄγνοια τῆς ἱστορίας τοῦ Ἔθνους μας, καὶ ὁποία ἀχαριστία! Τοῦρκος ὑπήκοος, φορῶν φέσι καὶ ὁμιλῶν Τουρκιστί, θὰ ἦτο ὁ κύριος αὐτὸς καὶ οἱ ὅμοιοί του, ἐὰν δὲν ὑπῆρχε τὸ ῥάσον τοῦ ὀρθοδόξου κληρικοῦ. Πόσα εἰς αὐτὸ δὲν ὀφείλει ἡ Ἑλλάς! Νὰ μνημονεύσωμεν ἐδῶ τῶν ὑπηρεσιῶν, ποὺ προσέφεραν εἰς τὸν Ἑλληνικὸν λαὸν ὁ κλῆρος; Εἶνε ἀδύνατον. Τόμοι ὁλόκληροι θὰ ἔπρεπε νὰ συγγραφοῦν διὰ νὰ ἐκθέσουν τὰς πρὸς τὸ Ἔθνος ἡμῶν ἀνεκτιμήτους ὑπηρεσίας τοῦ κλήρου. Περιοριζόμεθα ἐδῶ εἰς τὸ νʼ ἀπευθύνωμεν πρὸς τοὺς κυρίους αὐτοὺς τὰ ἐξῆς μόνον ἐρωτήματα: Ὅτε ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία κατέρρευσε καὶ ἡ ἡμισέληνος ὑψώθη ἐν τῆ βασιλίδι τῶν πόλεων καὶ οἱ τὰ πρῶτα φέροντες, συναποκομίζοντες τοὺς ὑλικούς των θησαυρούς, πανικόβλητοι ἀπήρχοντο εἰς τὴν Δύσιν διὰ νὰ διαδώσουν τὸ σαρκίον των, ποῖοι ἔμειναν, παρακαλῶ, πλησίον τοῦ ὑποδούλου Γένους, διὰ νὰ τὸ παρηγορήσουν καὶ νὰ τὸ ἐμψυχώσουν ἐν τῶ καιρῶ τῶν ἀνεκδιηγήτων βασάνων τεσσάρων αἰώνων; Ποῖοι ἐκράτησαν ἄσβεστον τὴν λαμπάδα τῆς πίστεως καὶ τῆς πρὸς τὴν πατρίδα ἀγάπης; Ποῖοι ἐδίδαξαν καὶ διετήρησαν τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν; Οἱ κληρικοί, ἀπαντᾶ ἡ Ἱστορία. Καὶ ὅτε ἐπέστη ἡ ἡμέρα τῆς ἐθνεγερσίας, ποῖοι ἐπρωτοστάτησαν εἰς τὸν ἱερὸν ἀγῶνα καὶ ὕψωσαν τὸ λάβαρον τῆς ἐλευθερίας καὶ συνεκακουχήθησαν μετὰ τοῦ μαχομένου λαοῦ καὶ συνανέμειξαν τὰ αἵματά των μὲ τὰ αἵματα τῶν εὐγενεστέρων τέκνων τῆς Ἑλλάδος˙ Οἱ κληρικοί, ἀπαντᾶ πάλιν ἡ Ἱστορία. Καὶ ὅτε ἐπῆλθεν ἡ Μικρασιατικὴ καταστροφὴ καὶ ὁ ἀνεκδιήγητος ἐκεῖνος ἁρμοστὴς ἔντρομως ἐν καιρῶ νυκτὸς μετὰ τῶν ἄλλων ἔφευγε καὶ ἡ Σμύρνη παρεδίδετο εἰς τὰς φλόγας, ποῖοι παρέμειναν ἐκεῖ, διὰ νὰ προσφέρουν τὴν ὑστάτην θυσίαν ὑπὲρ τοῦ Γένους; Κληρικοὶ καὶ πάλιν, ἀπαντᾶ ἡ Ἱστορία, ὦν κορυφαῖος ὁ ἀείμνηστος Χρυσόστομος. Καὶ ὅτε τὸ Ἔθνος κατὰ τὸν τελευταῖον παγκόσμιον πόλεμον περιῆλθεν εἰς τριπλῆν κατοχὴν καὶ ὑφίστατο τʼ ἀπερίγραπτα μαρτύρια, οἱ δὲ πολιτικοὶ ἡγέται ἐγκαίρως διεπεραιώθησαν εἰς ἀσφαλεῖς χώρας καὶ ἐκεῖ διέτριβον φιλοσοφοῦντες…, ποῖοι, παρακαλῶ, παρέμειναν εἰς τὴν Ἑλλάδα, διὰ νὰ ἄρουν τὸν σταυρὸν τοῦ μαρτυρίου; Οἱ κληρικοὶ καὶ πάλιν, ἀπαντᾶ ἡ νεωτάτη Ἱστορία τοῦ Ἔθνους. 400 περίπου κληρικοὶ προσέφεραν τὴν ζωήν των ὑπὲρ τοῦ Γένους, ποικιλοτρόπως μαρτυρήσαντες. Ὁ ἀριθμὸς τῶν θυσιασθέντων ἐκ τοῦ κλήρου ἀποτελεῖ τὸ μεγαλύτερον ποσοστὸν ἐν συγκρίσει πρὸς τὰ ποσοστὰ θυσιασθέντων ἐξ ἄλλων κλάδων καὶ ἐπαγγελμάτων.
Ὁ κλῆρος εἰς τὸ περιθώριον!
Ὁ Ὀρθόδοξος κλῆρος, ὅστις τόσας ανεκτιμήτους ὑπηρεσίας καὶ ἐκδουλεύσεις ἔχει προσφέρει εἰς τὸν ἑλληνικὸν λαόν, θὰ ἔπρεπε νὰ εἶνε ὑπὲρ πάντα σεβαστός. Θὰ ἔπρεπεν ἡ φωνήν του ὡς ἡ ἁγνοτέρα φωνὴ τῆς Ἑλλάδος νʼ ἀκούεται καὶ νὰ λαμβάνεται σοβαρῶς ὑπʼ ὄψιν ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τῆς πολιτείας ἐν τῆ ῥυθμίσει κανονικῶν, ἠθικῶν καὶ πνευματικῶν θεμάτων, ἀφορώντων εἰς τὴν ζωὴν τοῦ ποιμνίου των, ὅπερ καὶ ἀποτελεῖ τὰ 98% τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος. Θὰ ἔπρεπεν…
Καὶ ὅμως! Εὐθὺς μετὰ τὴν πρώτην ἀπελευθέρωσιν τοὺ Ἔθνους (1830) μία τάσις, ἐξ ἐπιδράσεως κακῶν παραδειγμάτων τῆς Δύσεως, παρετηρήθη, τάσις ἵνα ὡς παράγων παραγκωνισθῆ καὶ τεθῆ εἰς τὸ περιθώριον τῆς κοινωνικῆς καὶ ἐθνικῆς ζωῆς. Πρωταγωνιστὴς αὐτὸς εἰς τοὺς ἐθνικοὺς ἀγῶνας εἶδεν ἑαυτὸν νὰ περιφρονῆται καὶ νὰ περιορίζεται εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τυπικῶν καθηκόντων, νὰ βαπτίζη καὶ νὰ κηδεύη, νὰ κρατῆ τὰ ληξιαρχικὰ βιβλία, καὶ νὰ καταντᾶ ἕνας ταπεινὸς ὑπηρέτης τοῦ Καίσαρος, τελευταῖος τροχὸς τῆς κρατικῆς ἁμάξης, ὑδροφόρος καὶ ξυλοφόρος τῆς αἰσχρᾶς πολιτικῆς. Καὶ μαζὶ μὲ τὸν ἱερέα, οὕτω περιφρονηθέντα καὶ ταπεινωθέντα, ἐτέθη εἰς τὸ περιθώριον καὶ ἡ θρησκεία τοῦ Ναζωραίου. Αὕτη, κατὰ τὴν ἀντίληψιν πολιτικῶν ψυχρῶν καὶ ἀδιαφόρων, οὐκ ὀλίγων δʼ ἐξ αὐτῶν ἀνηκόντων εἰς μασονικὰς στοᾶς, εἶνε χρήσιμος καὶ ἀναγκαῖα διʼ ἀπελευθερωτικοὺς ἀγῶνας ὡς ἐξάπτουσα τὸ μένος τῶν πολεμιστῶν, ἀλλὰ περιττὴ καὶ ἄχρηστος διὰ τὴν θεμελίωσιν καὶ ἀνάπτυξιν τῆς πολιτείας. Ἔξω, λοιπόν, ἀπὸ τὴν ζωὴν τοῦ Ἔθνους τὸ Εὐαγγέλιον. Τὸ πνεῦμα τῶν ἀρχαίων εἰδωλολατρῶν προγόνων ἔπρεπε νʼ ἀναζωογονηθῆ, διὰ νʼ ἀνασυνδεθῆ οὕτω, κατὰ τὴν ἀντίληψιν αὐτῶν τῶν κυρίων, ἡ νεωτέρα Ἑλλὰς μὲ τὴν ἀρχαίαν. Τὸ πνεῦμα κατόπιν τῆς Δύσεως ἔπρεπε νὰ πνεύση καὶ αὐτὸ εἰς τὴν ζωὴν τοὺ Ἔθνους, ἵνα μὴ ἡ Ἑλλὰς θεωρῆται χώρα καθυστερημένη. Καὶ οὕτως οἱ νοσταλγοὶ τοῦ παγανιστικοῦ κόσμου τῆς ἀρχαιότητος μετὰ μωρῶν νεωτεριστῶν, ποὺ «ἐχάζευαν» ἐμπρὸς εἰς κάθε βιτρίναν τοῦ ψευδοπολιτισμοῦ τῆς Δύσεως, διεμόρφωσαν τὴν νέαν ἑλληνικὴν κοινωνίαν, εἰς τὴν ὁποίαν ἡ χριστιανικὴ ζωὴ διαρκῶς ἀποχρωματιζόμενη ἔχανεν ὀλονὲν τὴν λάμψιν της, διὰ νὰ γίνη ὁ λαμπρὸς ἀστὴρ τῆς Ἑλλάδος ὡς ἀστὴρ τῆς Ἀποκαλύψεως σβεννύμενος καὶ πίπτων. Οὕτως, ἵνα διὰ παραδειγμάτων ὁμιλήσωμεν, ἡ Παιδεία, ἡ ὁποία ἐστηρίζετο ἐπὶ ὀρθοδόξων κειμένων, ἐξέκλινε τῆς εὐθείας γραμμῆς. Τὸ Ψαλτήριον καὶ ἡ Ὁκτώηχος ἐξωβελίσθησαν. Ἐκ τῶν ἀναγνωστικῶν τῶν ἑλληνοπαίδων ἐξεβλήθησαν ὑπέροχοι περικοπαὶ τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀντʼ αὐτῶν εἰσήχθησαν οἱ μύθοι, οἱ ὁποῖοι διηγοῦντο τὰς γεννήσεις, τὰς μάχας καὶ τὰ ἄθλα τῶν ψευδοθεῶν τοῦ Ὀλυμπου. Αἱ ὥραι τῶν θρησκευτικῶν περιωρίσθησαν εἰς τὸ ἐλάχιστον. Ἡ πρωϊνὴ προσευχὴ κατήντησε ξηρὸς τύπος. Ἡ σχολικὴ ἑορτὴ τῶν γραμμάτων, ἡ ἑορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἦλθεν ἐποχὴ ποὺ κατηργήθη ὁλοτελῶς. Φιλόλογοι ἐξεθείαζαν τὸ ἀρχαῖον πνεῦμα, φυσικοὶ ἐμυκτήριζον τὰς περὶ Θεοῦ καὶ Δημιουργίας τοῦ κόσμου Γραφικὰς ἰδέας ὡς μύθους. Ὑλισταὶ ἰατροὶ προέτρεπον εἰς ἀκόλαστον ζωὴν τὴν νεότητα καὶ ἐδίδασκον τὴν ἀθεΐαν. Ἡ Κυριακὴ ἐβεβηλώθη μὲ τὰς λαϊκὰς ἀγοράς, μὲ τὰ ἱπποδρόμια, μὲ τὸ βάρβαρον ποδόσφαιρον. Ἡ περὶ γάμου καὶ διαζυγίου νομοθεσία τοῦ Κυρίου κατεπατήθη διʼ ἀντιχριστιανικῶν διατάξεων. Ἀντιθέτως ἐπίσης πρὸς τὴν νομοθεσίαν τοῦ Κυρίου, διὰ μηδαμινὰ ζητήματα ἐπεβλήθη ὁ ὅρκος, ἵνα μὴ μείνη Ἕλλην καθαρὸς ἀπὸ ὅρκου. Ἡ βλασφημία τῶν Θείω ὡς ἐλάχιστόν τι πταῖσμα λογίζεται ἐν τῆ ποινικῆ νομοθεσία. Αὐτὴ ἡ ἐπικεφαλὶς τοῦ Συντάγματος, «Εἰς τὸ ὄνομα τῆς ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος», ἡ ὁποία ὡς φωτεινὸν ἀέτωμα ἐστέγαζε τὸ πολίτευμα τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος, ἦλθεν ἐποχή, ὅτε ἐν μέσω γελώτων καὶ καγχασμῶν τῶν βουλευτῶν κατεβιβάσθη. Ἀλλὰ καὶ τώρα, ποὺ ὑπάρχει, ποῖος σεβασμὸς πρὸς τὸν ἐν Τριάδι Θεόν; Εἰς ἄλλην τριάδα, σατανικὴν τριάδα, πιστεύουν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί. Αἱ συνεδριάσεις τῆς Βουλῆς ἀρχίζουν καὶ τελειώνουν ἄνευ προσευχῆς. Θεατρικὰ ἔργα ἐκθεμελειώνοντα τὴν ἠθικὴν τοῦ Εὐαγγελίου καὶ χλευάζοντα τὸν Ἐσταυρωμένον ἀναβιβάζονται ἐπὶ τῆς σκηνῆς καὶ τιμῶνται διὰ τῆς παρουσίας των ἐν τέλει. Δεδηλωμένοι ἄθεοι καὶ μασόνοι κηδεύονται μετὰ τιμῶν. Τὰ σπήλαια τῆς ἀκολασίας λειτουργοῦν εἰς ἀπόστασιν ὀλίγων βημάτων ἀπὸ τοὺς ναούς. Ὁ ἀλκοολισμὸς ἀλματωδῶς προοδεύει. Τὰ ταβερνεῖα αὐξάνουν καταπληκτικῶς. Τὸ οὔζον καὶ τὰ ἄλλα οἰνοπνευματώδη ποτὰ ὡς πύρινος ποταμὸς κατακαίουν τὰ σπλάχνα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Τὰ τέκνα τῶν ἀλκοολικῶν, ῥέποντα πρὸς τὴν ἀσωτείαν καὶ τὸ ἔγκλημα, ἀποτελοῦν δημόσιον κίνδυνον. Τὸ κάπνισμα ἀνῆλθεν εἰς τοιοῦτον ὕψος καταναλώσεως, ὥστε νὰ σχολιάζεται ὑπὸ καθημερινῶν ἐφημερίδων. Καὶ γυναῖκες καὶ παιδία ἀκόμη καπνίζουν. Ὑπέρμετρος πλοῦτος ἀφʼ ἑνός, συγκεντρούμενος εἰς ὀλίγας οἰκογενείας, καὶ ἀπερίγραπτος πενία ἀφʼ ἑτέρου ἑκατομμυρίων ἀτόμων χαρακτηρίζει τὴν κοινωνικήν μας κατάστασιν. Ὁ Τουρισμὸς ἡ μόνη ἐλπίς! Μετατρέψατε, ὦ Ἕλληνες, τὸν οἶκον τῆς Ἑλλάδος εἰς… διὰ νὰ ἐλκύσητε πελατείαν ἐκ τῶν διεφθαρμένων μεγαλοπόλεων τῆς Εὐρώπης. Καὶ πρὸς τὰς ἀπαιτήσεις τῆς νέας θεότητος τοῦ Τουρισμοῦ συμμορφώνεται ἡ ζωὴ τῆς Ἑλλάδος. Καὶ ἠ διαφθορᾶ προχωρεῖ βαθύτερον! Καζίνα ἤρχισαν νὰ λειτουργοῦν. Κορυφαὶ ὀρέων, ἔνθα φωλεαὶ ἁγίων, μεταβάλλονται εἰς κέντρα ὀργίων. Νησίς, ἡ ὁποία ἔπαιξε σπουδαιότατον ῥόλον κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν Ἐπανάστασιν, διατελοῦσα ἤδη ὑπὸ τὴν ὑψηλὴν προστασίαν τοῦ Τουρισμοῦ, εἰς κέντρον ἀφαντάστου ἀκολασίας μετεβλήθη καὶ ὁ γηραιὸς Μητροπολίτης φρικιῶν ἀπειλεῖ νὰ ἐγκαταλείψη τὴν νῆσον…
Ὁ κλῆρος ἀπαθὴς θεατής;
Ἀρκοῦν, νομίζομεν, τὰ ἀνωτέρω, διὰ νʼ ἀποδείξουν, ὅτι ἡ ζωὴ τοῦ Ἔθνους μας δὲν πορεύεται πλέον τὰς εὐθείας ὁδοὺς τοῦ Κυρίου. Ἐξετροχιάσθη ἐπικινδύνως. Καὶ εἶνε μὲν ἀληθές, ὅτι διὰ τὸν ἐκτροχιασμὸν αὐτὸν ἐκ τῆς Ὀρθοδόξου τροχιᾶς, ἐφʼ ἧς ἐπὶ αἰῶνας ἐκινεῖτο, ἠκούσθησαν ἐν τῶ Ἔθνει ἡμῶν φωναὶ διαμαρτυρίας. Ἱεροκήρυκες ἐξεφώνησαν πυρίνους λόγους, θρησκευτικὰ περιοδικὰ ἐδημοσίευσαν ἄρθρα, στηλιτεύοντα τὸ κακόν, ἐγκύκλιοι τῆς Ἱ. Συνόδου ἐξεδόθησαν καὶ ἀνεγνώσθησαν εἰς ὅλους τοὺς ναούς, χριστιανοὶ κατῆλθον καὶ εἰς πεζοδρομιακὸν ἀκόμη ἀγῶνα. Ἀλλὰ ποῖα τὰ ἀποτελέσματα τῶν ἐνεργειῶν τούτων; Ἐλάχιστα. Διατί; Πολλοὶ οἱ λόγοι. Ἕνας δὲ ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων λόγων, διὰ τὸν ὁποῖον τὸ πολυειδὲς κακὸν ἐξωτερικῶς – ὑπογραμίζομεν τὴν λέξιν – ἔχει λάβει τεραστίας διαστάσεις, εἶνε τὸ ὅτι ὁ πολιτικὸς παράγων, ὅστις θὰ ἠδύνατο διὰ τῆς κρατικῆς ἐξουσίας νὰ περιορίση ἐξωτερικῶς τὸ κακὸν νὰ συντελέση εἰς κάθαρσιν τῆς κοινωνίας, οὐδεμίαν σημασίαν ποτὲ ἔδωκεν εἰς τὰς ἐκκλήσεις καὶ διαμαρτυρίας, ὡς προερχομένας, κατὰ τὴν ἀντίληψιν τῶν κρατοῦντων, ἐξ ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ἐξακολουθοῦν ἐν εἰκοστῶ αἰῶνι νὰ ἔχουν Μεσαιωνικὰς ἀντιλήψεις. Ἔτσι ὀνομάζουν, Μεσαιωνισμόν, τὴν αὐστηρὰν διδασκαλίαν τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Καὶ ὅμως! Διάφορος θὰ ἦτο ἡ κατάστασις εἰς τὸ Ἔθνος μας, ἐὰν ὁ πολιτικὸς παράγων ἐνεπνέετο ἀπὸ τὰ χριστιανικὰ ἰδεώδη καί, συνεπὴς πρὸς τὰς ἀρχάς, εὐθυγράμμιζε τὴν ζωὴν τοῦ Ἔθνους πρὸς τὸν μοναδικὸν κανόνα ἀληθινῆς ζωῆς, τὸ Ευαγγέλιον. Καὶ τὸν πολιτικὸν παράγοντα θὰ ἠδύνατο νὰ έπηρεάση, ὄχι ἀπλῶς νὰ ἐπηρεάση, ἀλλὰ καὶ νὰ κατευθύνη πρὸς εὐαγγελικὰς λύσεις τῶν προβλημάτων τῆς χῶρας μας ὁ Ὀρθόδοξος Ἑλληνικὸς κλῆρος.
Ναί, κύριοι ἀρχηγοὶ πολιτικῶν κομμάτων πάσης φύσεως. Ὁ κλῆρος, τὸν ὁποῖον σεῖς περιφρονεῖτε καὶ θεωρεῖτε ἀμελητέαν δύναμιν, ἐγκλείει ἐν ἑαυτῶ τεραστίαν καὶ ἀκατανίκητον δύναμιν, τὴν δύναμιν τῆς πίστεως. Ἀλλά, θὰ ἐρωτήσητε, κατὰ ποῖον τρόπον θὰ ἠδύνατο ὁ κλῆρος νὰ ἐπηρεάση καὶ νὰ κατευθύνη εὐαγγελικῶς τὴν ζωὴν τοῦ Ἔθνους; Νὰ κατέλθη ὁ ἴδιος εἰς πολιτικοὺς ἀγῶνας; Καὶ εἰς αὐτοὺς τοὺς ἀγῶνας, ἐξ ἐπόψεως πολιτικῶν δικαιωμάτων, οὐδὲν σήμερον ἐμπόδιον ἔχει ὁ κλῆρος. Διότι κατὰ τὸν ἰσχύοντα ἐκλογικὸν νόμον, ὁ κληρικὸς ἔχει τὸ δικαίωμα καὶ τοῦ ἐκλέγειν καὶ τοῦ ἐκλέγεσθαι καὶ συνεπῶς δύναται νὰ ὑποβάλη ὑποψηφιότητα βουλευτοῦ. Καὶ ὑπάρχουν ἐν Ἑλλάδι κληρικοί, οἱ ὁποῖοι, ὑπηρετήσαντες τὸν λαὸν ποικιλοτρόπως, ἐὰν ἔθετον ἀνεξάρτητον ὑποψηφιότητα ὑπὲρ τῶν γενικῶν συμφερόντων τοῦ Ἔθνους, θὰ ἠδύνατο νὰ ἐκλεγοῦν βουλευταὶ καὶ νὰ εἰσέλθουν εἰς τὴν Βουλὴν τῶν Ἑλλήνων καὶ νʼ ἀνανεώσουν τὸ παράδειγμα κληρικῶν τοῦ 1821, οἱ ὁποῖοι ὡς βουλευταὶ μετεῖχον τῶν συνεδριάσεων τῶν πρώτων μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν ἐθνοσυνελεύσεων, κατὰ δὲ τῆς παρουσίας αὐτῶν οὐδεὶς τότε διεμαρτύρετο. Ὁ αἰδεσιμώτατος π.χ. ἐφημέριος Καστανιᾶς Καρδίτσης πατὴρ Δημήτριος Κλοῦτσος, σθεναρῶς ὑποστηρίξας τὰ λαϊκὰ συμφέροντα τῆς ἐπαρχίας, θὰ ἠδύνατο νὰ ἐκλεγῆ βουλευτὴς Καρδίτσης. Ἀλλὰ νομίζομεν, ὅτι δὲν ἐνδείκνυται ἡ αὐτοπρόσωπος κάθοδος τοῦ Ὀρθοδόξου κληρικοῦ εἰς τὸν στίβον τῶν πολιτικῶν ἀγώνων, διότι, ὡς ἔχουν σήμερον τὰ παρʼ ἡμῖν πράγματα, ἐν μέσω τῶν φοβερῶν ὕβρεων καὶ ἀντεγκλήσεων τῶν πολιτικῶν, τὸ κῦρος τοῦ κλήρου θὰ ὑφίστατο φθοράν. Συμφωνοῦμεν ἐν τούτω μὲ ὅσα ὀρθὰ ἐν τῶ περιοδικῶ «Ἐφημέριος» (φύλλω 1961 σελ. 510-513), εἰς τὴν στήλην τῶν «Ἀδελφικῶν γραμμάτων», διετύπωσε φίλος ἱεροκήρυξ περὶ μὴ ἀναμείξεως τοῦ κλήρου εἰς τὰς πολιτικὰς διαμάχας τῶν σήμερον ὑφισταμένων κομμάτων.
Ἀλλʼ ἐὰν ἡ αὐτοπρόσωπος κάθοδος τοῦ Ὀρθοδόξου κληρικοῦ εἰς τὸν στίβον τῶν πολιτικῶν πραγμάτων δὲν ἐνδείκνυται, ὅμως καὶ ἐπιβάλλεται διὰ τὴν κρισιμότητα τῶν καιρῶν, ὅπως ὁ κλῆρος μὴ μείνη ἀπαθῆς θεατὴς τῆς ἐξελίγεως τῆς πολιτικῆς ζωῆς τῆς χώρας, ἀλλʼ ἐνδιαφερθῆ μὲ ἕνα καὶ μόνον τὸν σκοπόν˙ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΜΑΣ ΘΑ ΚΥΒΕΡΝΗΘΗ ΟΧΙ ΕΝ ΛΟΓΟΙΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΝ ΕΡΓΟΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ. Καὶ τὸ ἐνδιαφέρον αὐτοῦ εἰς τὸν τομέα τοῦτον πρέπει νὰ μὴ περιορίζηται μόνον εἰς προσευχὰς καὶ δεήσεις ὑπὲρ τῆς καλυτέρας διακυβερνήσεως τῆς χώρας, ἀλλὰ νὰ ἐπεκταθῆ καὶ εἰς σειρὰν ποιμαντορικῶν ἐνεργειῶν, ἵνα τὸ Ἔθνος σωθῆ διὰ τῆς ἐν Χριστῶ διακυβερνήσεως. Πῶς; Ἀκούσατέ μας, φίλοι ἀναγνῶσται.
Δόξα τῶ Θεῶ! Παρʼ ὅλην τὴν διαφθορὰν τῆς ἐποχῆς μας καὶ τὴν κρίσιν τῶν συνειδήσεων, τὸν κλονισμὸν τῶν πολλῶν, ὑπάρχει ἐν τῶ ἔθνει ἡμῶν τὸ «μικρὸν ποίμνιον τοῦ Ιησοῦ». Ὑπάρχουν οἱ ἑπτακισχίλιοι, ποὺ δὲν ἔκλιναν γόνυ τὼ Βάαλ, δὲν προσεκύνησαν τὰ σύγχρονα εἴδωλα. Ὑπάρχουν χριστιανοὶ καὶ χριστιανοὶ ποὺ ἀναστενάζουν διὰ τὴν σημερινὴν ἀθλιότητα.ὑπάρχουν καὶ ἐκλεκτοὶ ἄνδρες, διεσκορπισμένοι εἰς ὅλους τοὺς κλάδους τῶν ἐπαγγελμάτων, οἱ ὁποῖοι πρωτοστατοῦν, εἰς ἔργα χριστιανικῆς διαφωτίσεως καὶ φιλαλληλίας καὶ ἐν Ἀθήναις καὶ ἐν ταῖς ἐπαρχίαις καὶ ποθοῦν ἕν ἀναμορφωτικὸν κίνημα ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἐκκλησίας.
Νὰ ὑψωθῆ νὲον λάβαρον
Πρὸς τοὺς τελευταίους τούτους ἡ Διοικοῦσα Ἐκκλησία θὰ ἠδύνατο νὰ στραφῆ καὶ διὰ τοῦ στόματος τῶν Ἱεραρχῶν της νὰ εἴπη˙
«Ἀγαπητά μας πνευματικὰ τέκνα. Σεῖς ποὺ εἶσθε ζῶντα μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἀκούσατε τὴν φωνὴν τῶν ποιμένων σας. Ἐπὶ 130 ἔτη τὸ μικρὸν Βασίλειόν μας κυβερνᾶται ὑπὸ πολιτικῶν ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι δὲν ζοῦν τὸν Χριστόν. Πλὴν τοῦ ἀειμνήστου Καποδιστρίου καὶ εἴ τινος ἑτέρου, οἱ πολιτικοὶ ἄνδρες ὑπῆρξαν ψυχροί, ἀδιάφοροι, εἴρωνες τῶν πατρικῶν παραδόσεων, καταφρονηταὶ τοῦ Εὐαγγελίου, ἐμπαῖκται τοῦ Θεοῦ, βλάσφημοι, ἄπιστοι, ἀσεβεῖς, πολλοὶ δʼ ἐξ αὐτῶν καὶ ἐνεργὰ μέλη μασονικῶν στοῶν, ὑπὲρ ὦν καὶ ἐργάζονται καταχθονίως. Ὁποία ὑπῆρξεν συμπεριφορὰ τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν ἀπέναντι τῆς ἁγίας ἡμῶν θρησκείας, εἶνε γνωστὸν εἰς ὅλους σας. Ἡ τεραστία περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας ἐδημεύθη ὄχι ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, ἀλλʼ ὑπὲρ τῶν κομματικῶν φίλων. Ἡ Ἐκκλησία κατήντησε τὸ «κλωτσοσκούφι» τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας καὶ μέσον αἰσχρᾶς ἐκμεταλλεύσεως διὰ τοὺς πολιτικοὺς σκοπούς. Δὲν αἰσθανόμεθα, ἀγαπητά μας τέκνα, πικρίαν διὰ τὴν ἀχαριστίαν των, οὔτε τρέφομεν αἰσθήματα ἐκδικήσεως διὰ τὰς ὕβρεις των. Ἐμάθομεν νὰ ὑποφέρωμεν. Τὸ θέμα ὅμως εἶνε ἄλλο: Ἡ ἐκ τοιούτων πολιτικῶν ἀνδρῶν προερχομένη τεραστία ἠθικὴ καὶ θρησκευτικὴ βλάβη εἰς τὸν λαόν. Σᾶς θέτομεν τὸ ἐρώτημα: Ἐπιτρέπεται αἱ ψῆφοι χιλιάδων πιστῶν, ποὺ ζοῦν τὴν ἐν Χριστῶ λύτρωσιν, ἐπιτρέπεται νὰ δίδωνται ὑπὲρ τοιούτων πολιτικῶν ἀνδρῶν καὶ διὰ τῆς δυνάμεως τῶν ψῆφων τούτων νὰ ἐκλέγωνται βουλευταὶ καὶ νὰ κυβερνοῦν τὸν τόπον μας; Διὰ τῆς σιωπῆς σας καὶ διὰ τῆς ψήφου σας δὲν εἶσθε ὑπεύθυνοι διὰ τὴν διαφθορὰν εἰς τὴν ὁποίαν βυθίζουν τὸ Ἔθνος αἱ ἀντιχριστιανικαὶ ἐνέργειαι τῶν τοιούτων πολιτικῶν ἀνδρῶν; Διὰ τοῦτο ἡ Ἱεραρχία, φέρουσα τὴν εὐθύνην διὰ τὸ μέλλον τοῦ ἱστορικοῦ τούτου Ἔθνους, σᾶς καλεῖ διὰ τὴν ἐκχριστιάνισιν τῆς πολιτικῆς ζωῆς τῆς χώρας. Πρὸς τοῦτο, ἐξέλθετε ἐκ τῶν διαφόρων πολιτικῶν σχημάτων τῆς ἐποχῆς μας, ἀποτινάξατε τὸν κονιορτὸν τῶν ποδῶν σας, σχηματίσατε ἱερὰν παράταξιν μὲ σύνθημα «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ ΜΑΣ ΕΝ ΠΑΣΙ», καταρτίσατε πρόγραμμα ἐμπεποτισμένον ἀπὸ τὰ χριστιανικὰ ἰδεώδη καὶ διασκορπισθῆτε εἰς ὅλον τὸ Ἔθνος καί, ἄν ἄλλοι ὁμιλοῦν περὶ γεφυρῶν καὶ δρόμων, σεῖς διακηρύξατε μὲ ὅλην τὴν θέρμην καὶ τὸ πάθος τῆς ψυχῆς ὅτι ἑνὸς ἐστι χρεία, ὅτι τὰ δεινὰ τῆς Ἑλλάδος δὲν θὰ παύσουν, παρὰ μόνον ἐὰν ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς διὰ τῆς ἐλευθέρας ἐκλογῆς του ἀναγνωρίση τὸν Χριστὸν κυβερνήτην του εἰς ὅλας τὰς ἐκφάνσεις τῆς ἐθνικῆς του ζωῆς. Ὅ,τι θέλει Ἐκεῖνος, αὐτὸ ἄς εἶνε καὶ τὸ θέλημα τῆς Ἑλλάδος. Ὁ ὀρθόδοξος κλῆρος τῆς Ἑλλάδος, ὅστις ἄλλοτε ἐν τῶ προσώπω τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ ὕψωσεν εἰς τὴν ἱστορικὴν μονὴν τῆς Λαύρας τὸ λάβαρον διὰ τὴν ἐθνικὴν ἀπελευθέρωσιν, ὑψώνει καὶ σήμερον ἄλλο λάβαρον, ἐξ ἴσου ἤ καὶ σπουδαιότερον ἐκείνου, τὸ λάβαρον διὰ τὴν χριστιανικὴν διακυβέρνησιν τῆς χώρας μας. Διότι ἐλευθερωθεῖσα ἡ Ἑλλὰς ἐκ τῆς Τουρκικῆς δουλείας, ἐξ αἰτίας ἀπίστου καὶ αἰσχρᾶς πολιτικῆς, ὑπεδουλώθη εἰς σκοτεινὰς δυνάμεις καὶ ἤδη τὸ Ἔθνος ἀναστενάζει διʼ ἔλλειψιν γνησίας χριστιανικῆς ἡγεσίας. Σεῖς οἱ λαϊκοί, παιδιά μου ἐκλεκτά, ποὺ ἔχετε ὅλην τὴν εὐχέρειαν νὰ κινηθῆτε πολιτικῶς, ἀφήσατε τὴν ἔνοχον ἀδράνειαν, θεωρήσατε ὕψιστον καθῆκον τὸ ἐνδιαφέρον διὰ τὰ κοινὰ καὶ μὴ ἀφήνετε, κατὰ τὴν παραβολὴν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, νὰ βασιλεύεη τὸ ἀγκάθι. Εἰς τὸ κίνημά σας αὐτὸ πρὸς ἐξυπηρέτησιν τοῦ λαοῦ καὶ πρὸς δόξαν τοῦ Χριστοῦ θὰ συμπαρασταθῆ ἡ Ἐκκλησία μὲ ὅλας τὰς δυνάμεις της. Διότι, ἐὰν ἡ Ἐκκλησία δὲν ὑποστηρίξη τὰ πιστά της τέκνα, ποίους θὰ ὑποστηρίξη;».
Ἔτσι πρέπει νὰ ὁμιλήση μία ἐλευθέρα καὶ ζῶσα Ἐκκλησία. Καὶ ἕνας λαὸς πιστός, ἐμπνεόμενος καὶ καθοδηγούμενος ὑπὸ τῶν ποιμένων του, θʼ ἀγωνισθῆ καὶ εἰς τὸν τομέα τοῦτον τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. 8000 κληρικοὶ εἰς σταυροφορίαν. Ἕκαστος ἐξ αὐτῶν εἰς τὸν κύκλον τῆς δράσεώς του δὲν δύναται κατὰ μέσον ὅρον νὰ ἐπηρεάση ὑπὲρ τῶν ὑγιῶν ἀπόψεων 50-100 λαϊκούς; Ἐκ τῶν καλπῶν εἴμεθα βέβαιοι, ὅτι θὰ ἐξέλθουν οἱ δυνατοί. Θὰ ἐκλεγοῦν 10, 20, 30… βουλευταί, ἀντιπροσωπεύοντες γνησίως τὸν πιστεύοντα λαὸν καὶ τότε ἐν τῆ Βουλῆ τῶν Ἑλλήνων θʼ ἀκουσθῆ ἡ φωνὴ τοῦ Χριστοῦ ῤυθμίζουσα τὴν ζωὴν τοῦ Ἔθνους. Τὶς οἶδε ἐὰν ἐκ τοῦ ἀναμορφωτικοῦ αὐτοῦ κινήματος δὲν προέλθη ἕνας νεώτερος Καποδίστριας ζῶν τὸν Χριστὸν ἐν τῆ καρδία καὶ πρὸς Αὐτὸν καθοδηγῶν τὸ ταλαίπωρον Ἔθνος μας;
Μόνον ὑπὸ τὸν ὅρον μιᾶς σθεναρᾶς ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας ὑποστηρίξεως ἡ προσπάθεια, τὴν ὁποίαν καταβάλλουν πρὸς χριστιανικὴν διακυβέρνησιν τῆς χώρας μας μεμονωμένοι εὐγενεῖς ἀγωνισταί, ὡς εἶνε οἱ περὶ τὴν «Χριστιανικὴν Δημοκρατίαν», θέλει τελεσφορήσει. Ἄλλως αἱ φωναὶ τῶν εὐγενῶν ἀγωνιστῶν εἰς τὸν τομὲα τοῦτον θὰ εἶνε ὡς φωναὶ βοώντων ἐν τῆ ἐρήμω γενικῆς καὶ ἐνόχου ἀδιαφορίας.
Ὤ! Τὶ δὲν θὰ ἠδύνατο νὰ πράξη μία Ἐκκλησία ἐλευθέρα καὶ ζῶσα, τῆς ὁποίας οἱ ποιμένες, ὑπὸ ἀκραδάντου πίστεως, δονούμενοι, τὸ πᾶν θὰ ἐτόλμων διὰ τὸν Χριστόν, διὰ τὴν ἐπικράτησιν τῶν ἀρχῶν Του ἐν τῆ κοινωνία καὶ πολιτεία. Καὶ οὕτω φθάνομεν εἰς τὸ σπουδαιότερον ὅλων τῶν ἐρωτημάτων: Ὑπάρχουν παρʼ ἡμῖν ποιμένες διὰ νὰ ἡγηθοῦν τοιούτων σταυροφοριῶν;
Μία ἔκκλησις
Κατʼ αὐτάς, ἀγαπητοί μας ἀναγνῶσται, συνεδριάζει ἐκτάκτως ἡ σεπτὴ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ὡς ἐλάχιστος ἱερομόναχος τῆς Ἐκκλησίας ταύτης τολμῶ νʼ ἀπευθυνθῶ πρὸς τὰς κορυφὰς τῆς Ἱεραρχίας καὶ νὰ εἴπω τὰ ἐξῆς:
Σεβασμιότατοι Ἱεράρχαι! Δὲν ὑπάρχει, νομίζω, σύνοδος Ἱεραρχίας, εἰς τὴν ὁποίαν νὰ μὴ ἐκφράζετε τὴν λύπην καὶ τὴν ἀγανάκτησίν σας διὰ τῆν ὑπὸ τῆς πολιτείας καταπάτησιν τῶν δικαίων τῆς Ἐκκλησίας, διὰ τὴν ἀσεβὴ συμπεριφορὰν πολιτικῶν ἀρχόντων πρὸς λειτουργοὺς αὐτῆς, διὰ τὴν ἀδιαφορίαν των πρὸς λύσιν τοῦ ἐφημεριακοῦ καὶ ἄλλων προβλημάτων. Ἀλλὰ θὰ ἀρκεσθῆτε εἰς μόνην τὴν ἔκφρασιν τῆς λύπης καὶ ἀγανακτήσεώς σας; Δὲν νομίζετε ὅτι ἐπέστη ὁ καιρός, ἵνα ἡ Ἐκκλησία πράξη τι γενναιότερον καὶ ὑψηλότερον πρὸς ἀναστήλωσιν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γοήτρου καὶ πρὸς σωτηρίαν τοῦ λαοῦ; Εὔκαιρον νὰ λεχθῆ καὶ πρὸς Ὑμᾶς˙ «Ἐπάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ θεάσασθε τὰς χώρας, ὅτι λευκαὶ εἰσι πρὸς θερισμὸν ἤδη». Ὁ εὐσεβὴς λαὸς διψᾶ δραστηριότητα, ὑψηλὸν φρόνημα, ὑγιᾶ ποιμαντορίαν. – Ἀδελφοὶ καὶ Πατέρες! Πρὸς τὶ νὰ κατατριβώμεθα περὶ τὰ μικρὰ καὶ ἐλάχιστα; Ρίψωμεν ἕν βλέμμα καὶ ἴδωμεν, ὅτι ἑτερόδοξοι Ἐκκλησίαι, διὰ λόγων καὶ ἔργων, διʼ ἀκαμάτου δραστηριότητος, κατώρθωσαν νὰ κάμουν αἰσθητὴν τὴν παρουσίαν τῆς Ἐκκλησίας, νὰ ἐπηρεάσουν βαθέως τὴν πολιτικὴν ζωὴν τῆς χώρας, νὰ δημιουργήσουν χριστιανικὰ κινήματα, ποὺ ἀπέτρεψαν τὴν εἰσβολὴν καὶ τὴν κυριάρχησιν ἀντιχριστιανικῶν συστημάτων καὶ δραστήρια τέκνα τῶν Ἐκκληιῶν τούτων, ὑπὸ τῶν ποιμένων των ἐμπνεόμενα καὶ καθοδηγούμενα, ἡγοῦνται τῆς πολιτικῆς ζωῆς τῶν χωρῶν των. Διατὶ παρʼ ἡμῖν τόση ἀδράνεια;
Ὤ Κύριε! Βοήθησον καὶ ἔμπευσον τοὺς ποιμενάρχας. Ἄς γίνη ἑκάστη ἀρχιερατικὴ ράβδος, ράβδος Μωϋσέως, μοχλός, διὰ τοῦ ὁποίου ἡ Ἑλλὰς ἐκ τοῦ σημερινοῦ τέλματος θὰ μετακινηθῆ εἰς νέαν ζωὴν καὶ δόξαν.
