Του Αλέξανδρου Κόντη
Λίγο μετά τον ιστορικό εορτασμό των Φώτων, ο π. Κύριλλος μιλά στo Real.gr για τις απειλές του παρελθόντος, τους πρόσφυγες και την αποδοχή της ελληνικότητας της πόλης από τους Τούρκους.
«Παλαιότερα όταν κάναμε μία λειτουργία στο ναό της Αγίας Φωτεινής, καλούσαμε την αστυνομία. Δεχόμασταν απειλητικά τηλεφωνήματα, που ευτυχώς αποδεικνύονταν φάρσες, όμως σε κάθε περίπτωση θέλαμε να νιώθουμε ασφάλεια. Όλα αυτά έχουν αλλάξει και οι Τούρκοι δείχνουν να αποδέχονται ότι ένα κομμάτι από την ταυτότητα αυτής της πόλης είναι ελληνικό»…
Λίγες ώρες μετά την ιστορική Κατάδυση του Σταυρού στην θάλασσα που βρέχει τη Σμύρνη, η φωνή του πατέρα Κύριλλου τρέμει ακόμα από τη συγκίνηση.
«Να με συγχωρείς, ακόμα δεν έχουμε προσγειωθεί, βρισκόμαστε σε πνεύμα ευδαιμονίας», δικαιολογείται, για να εξηγήσει ότι ο φετινός επίσημος εορτασμός των Θεοφανείων, για πρώτη φορά μετά την Καταστροφή του 1922, ισοδυναμεί με θαύμα, για εκείνον και για τους λιγοστούς Έλληνες της Σμύρνης.
«Παλαιότερα η Σμύρνη αποτελούσε σύμβολο του τουρκικού εθνικισμού. Πλέον οι Τούρκοι βρίσκονται σε φάση αναθεώρησης. Είναι και ο τουρισμός που θέλουν να αναπτύξουν, είναι όμως και ότι η Ελλάδα αποτελεί γι αυτούς την πύλη προς τη Δύση, κάτι που δεν μπορούν να αγνοήσουν».
Για την τελετή των Θεοφανίων, η πατέρας Κύριλλος ήλθε σε επαφή με το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού, τις δημοτικές Αρχές και την μουσουλμανική θρησκευτική ηγεσία, τον μουφτή της Σμύρνης.
«Προ δεκαετίας είχαμε κάνει ξανά την τελετή, όμως η κίνησή μας τότε ήταν λίγο πραξικοπηματική. Φέτος, με την ευλογία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, κάναμε τις νομικές ενέργειες που απαιτούνταν. Έστειλα επιστολές παντού και εξηγούσα τι είναι ο Αγιασμός των Υδάτων. Ανέφερα ότι τα παλαιά χρόνια, αρκετοί Τούρκοι επισκέπτονταν την προκυμαία για να δουν την Κατάδυση του Σταυρού».
Οι τουρκικές Αρχές ήταν θετικές, με αποτέλεσμα την 6η Ιανουαρίου του 2016 να γραφτεί ιστορία. Για τον πατέρα Κύριλλο η επανάληψη του εορτασμού των Φώτων μπορεί να σημάνει την αναγέννηση της ελληνικής κοινότητας της Σμύρνης, άσχετα αν οι ελληνοτουρκικές συνθήκες που έχουν υπογραφεί, δεν επιτρέπουν την επίσημη εγκατάσταση Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας ή αναγνώριση ελληνικής μειονότητας στην πόλη.
«Ό,τι κι αν γράφουν οι συνθήκες, οι ίδιοι οι Τούρκοι ξέρουν ότι η ιστορία της Σμύρνης είναι πολυπολιτισμική και έστω και άτυπα, μας αναγνωρίζουν. Στις επίσημες απαντητικές επιστολές τους, έγραφαν: ''Προς την Ελληνική Εκκλησία της Σμύρνης''». Πλέον, στόχος είναι η ενίσχυση της ορθόδοξης κοινότητας, η οποία αριθμεί περί τους 300 Έλληνες και άλλους 7.000 Ανατολικοευρωπαίους.
«Οργανώνουμε εκδηλώσεις όπως ένα θρησκευτικό συνέδριο τον Φεβρουάριο, με επιστήμονες από Αμερική κι Ευρώπη. Θέλουμε να αναβιώσουμε την ελληνική και ορθόδοξη ταυτότητα της πόλης και είμαι αισιόδοξος ότι θα τα καταφέρουμε»…
Πρόσφυγες
Απόγονος Ελλήνων προσφύγων από το Αϊβαλί και γεννημένος στη Μυτιλήνη, ο πατέρας Κύριλλος, συνδέει τον φετινό Αγιασμό των Υδάτων με το σύγχρονο προσφυγικό δράμα. «Ένας Τούρκος δημοσιογράφος έγραψε για τον Αγιασμό των Υδάτων, ότι επιτέλους έγινε κάτι συμβολικό, για να υπάρξει μία κάθαρση στα νερά του Αιγαίου, μετά από τόσους θανάτους προσφύγων».
Ο ίδιος έρχεται συχνά σε επαφή με τους πρόσφυγες της Μέσης Ανατολής. «Στο ναό της Αγίας Φωτεινής έρχονται αρκετοί Σύροι, Χριστιανοί πρόσφυγες για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία. Κάποιοι Σύροι ήταν παρόντες και στην Κατάδυση του Σταυρού. Μου λένε ότι αν μείνουν στην πατρίδα τους θα σκοτωθούν σίγουρα, ενώ αν ταξιδέψουν με τη βάρκα, έχουν κάποιες πιθανότητες να μην πνιγούν και να ζήσουν»…
Ο ιστορικός Σταυρός των Θεοφανείων της Σμύρνης
Στις αρχές του 20ού αιώνα, η κοινωνία της Σμύρνης ήταν τόσο προοδευτική που ανήμερα των Φώτων, για να πιάσουν το Σταυρό, βουτούσαν και γυναίκες...
Στην Εστία της Νέας Σμύρνης, η βιβλιοθήκη αλλά και το μικρό μουσείο κρύβουν αμύθητους θησαυρούς από την ζωή της ακμάζουσας ελληνικής κοινότητας και αναρίθμητες αναφορές για τον ιδιαίτερο τρόπο που εορτάζονταν τα Θεοφάνεια στη Σμύρνη.
Ανάμεσα στα ιστορικά κειμήλια, βρίσκεται και ένας ξύλινος Σταυρός από τον 19ο αιώνα, που χρησιμοποιούσαν οι ιερείς για τον Αγιασμό των Υδάτων.
Ο εορτασμός των Θεοφανίων στη Σμύρνη είχε δεκάδες ιδιαιτερότητες. Η παραμονή των Φώτων ονομαζόταν Μισόφωτα και την ημέρα εκείνη, στην εκκλησία πήγαιναν μόνο οι γυναίκες και τα παιδιά.
Ιδιαίτερα ήταν και τα κάλαντα των Φώτων που έλεγαν τα παιδιά των Σμυρνιών, τα οποία εξιστορούσαν το προπατορικό αμάρτημα.
Για τον πρόεδρο της Εστίας Νέας Σμύρνης, Ιωάννη Παπαδάτο, αυτές οι μνήμες ζωντάνεψαν μετά την τελετή της περασμένης Τετάρτης.
«Ήταν ένα μνημόσυνο που περίμεναν οι ψυχές όσων μαρτύρησαν και μια υπόσχεση στους λιγοστούς Έλληνες που απέμειναν ότι το φως της πίστης και η δύναμη της αγάπης και της προσευχής μας δεν θα επιτρέψει ποτέ να ξεριζωθεί ο ελληνισμός από τη φυσική του γενέτειρα», δηλώνει ο Ι. Παπαδάτος
real.gr
