Από τον περασμένο Ιανουάριο η τουρκική λίρα έχει χάσει πάνω από το 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου, «λαβωμένη» από συγκρουσιακή πολιτική ΗΠΑ - Τουρκίας, την ασταθή παγκόσμια οικονομική συγκυρία και την άνοδο επιτοκίων στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Η κλιμάκωση της πολιτικής διένεξης δε, μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας, σαν να έδωσε στη λίρα τη «χαριστική βολή», συμβάλλοντας στην περαιτέρω υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος.
Οι Τούρκοι πολίτες ευελπιστούν για την εκτόνωση της κατάστασης που προφανώς θα ανακουφίσει την πίεση στο εθνικό τους νόμισμα. Ωστόσο, όπως επισημαίνει το CNNi, είναι πολύ πιθανό να απογοητευτούν.
Tην ίδια στιγμή, στην επιφάνεια βγαίνει το σχέδιο Τραμπ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι αποφασισμένος να διαλύσει τον Ερντογάν και αυτό μπορεί να γίνει απλά.
Πιστεύεται πως η αμερικανική κυβέρνηση με τις νέα κυρώσεις, θα επιλέξει να χτυπήσει την τουρκική οικονομία με τρόπο που θα «πονέσει» και στόχο να οδηγήσει την Τουρκία στο ΔΝΤ. Εάν επιτύχει αυτό το στόχο η Αμερική, η χώρα του Ταγίπ Ερντογάν θα καταστεί «ελεγχόμενο κράτος» καθώς θα πρέπει να συμβουλεύεται τους δανειστές της πριν αποφασίσει για τα κρατικά έξοδα.
Βεβαίως, ο Ερντογάν αντιστέκεται με νύχια και με δόντια και θέλει πάση θυσία να αποφύγει τον εγκλωβισμό του Ταμείου. Όμως, φαίνεται πως είναι δύσκολο να το αποφύγει. Έχει σημασία αυτή η λεπτομέρεια, ο εξαναγκασμός, δηλαδή, σε προσφυγή στο ΔΝΤ, διότι η Αμερική έχει αποφασίσει να γονατίσει τον πρόεδρο της Τουρκίας και να τον αναγκάσει σε άτακτη υποχώρηση σε όλα τα επίπεδα.
Ένα παράδειγμα που ακούγεται επισταμένα στην Ουάσιγκτον, είναι ότι την απόλυτη ευθύνη για την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, φέρει ο πρόεδρός της Τουρκίας και ουδείς άλλος. Με τον τρόπο αυτό οι Αμερικανοί …«μιλούν» στις αγορές και τις καθοδηγούν, αναφέρει το hellasjournal.
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου απέρριψε κατηγορηματικά τον ισχυρισμό ότι η οικονομία της Τουρκίας δοκιμάζεται επειδή οι Αμερικανοί επέβαλαν τις κυρώσεις και του δασμούς. Και έχει δίκιο, διότι δεν καταρρέουν οικονομίες με μία δήλωση του προέδρου Τραμπ, εάν προηγουμένως δεν υπάρξει η …προετοιμασία εκ των έσω. Βασικά οι Αμερικανοί επιθυμούν -αν και δεν το λένε- να ελέγξουν και τους τουρκικούς εξοπλισμούς από μη δυτικές πηγές.
Διότι εάν η Τουρκία προσφύγει στο ΔΝΤ, δεν θα μπορεί να ξοδεύει δισεκατομμύρια για να αγοράζει S-400, χωρίς την έγκριση των δανειστών της. Ούτε θα ξοδεύει δις για τα παλάτια του Ερντογάν και τις φιέστες του, ούτε θα καλύπτει τα απίστευτα έξοδα των κρατικών εταιρειών του, όπως η Turkish Airlines, η οποία χάνει εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι εξαναγκάζοντας την Τουρκία να ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ, οι Αμερικανοί θα επιβληθούν στον Ερντογάν. Και μοιραία θα συμβεί αυτό που απαιτεί η υπερδύναμη, όσο και αν αντιστέκεται ο πρόεδρος της Τουρκίας.
Ο προσφάτως επανεκλεγείς Ερντογάν συνέχιζε να προκαλεί αμηχανία στους επενδυτές, αντιστεκόμενος στην άνοδο των επιτοκίων, «το αντίδοτο της κρίσης», σύμφωνα με τους οικονομολόγους.
Το πρόβλημα
«Δεν νομίζω πως οι αγορές θα αλλάξουν στάση. Η πίεση θα εξακολουθήσει έως ότου ο Ερντογάν κάνει στροφή 180 μοιρών», τονίζει ο Κάρστεν Χέσε, οικονομολόγος στην τράπεζα Berenberg.
Η αύξηση επιτοκίων από Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (FED) προκαλούσε πίεση στις αγορές, με τους επενδυτές να ανακατευθύνουν τα χρήματά τους, ώστε να κεφαλαιοποιήσουν με υψηλότερες αποδόσεις.
Η Τουρκία είναι μία από τις πιο ευάλωτες οικονομίες αλλά δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει πρόβλημα. Μόλις πριν από δύο μήνες, η Αργεντινή κατέφυγε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για πακέτο διάσωσης 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Τα τελευταία χρόνια, πολλές τουρκικές εταιρείες προσπάθησαν να χαμηλώσουν το κόστος δανεισμού τους, παίρνοντας δάνεια σε ξένο νόμισμα. Οι διεθνείς παρατηρητές ανησυχούν πως τώρα δεν θα μπορούν να εξυπηρετηθούν αυτά τα δάνεια, καθώς οι πελάτες πληρώνουν με τουρκική λίρα. Με τον πληθωρισμό σε διψήφιο νούμερο, η πτώση της τουρκικής λίρας αναμένεται να κάνει τα εισαγόμενα προϊόντα πολύ πιο ακριβά στην Τουρκία.
«Το ενδεχόμενο ύφεσης και κρίσης χρέους που θα εξανάγκαζε την Τουρκία να επιβάλει capital controls και να καταφύγει στο ΔΝΤ για διάσωση δεν μπορεί να αποκλειστεί», εξηγεί ο Χέσε, προσθέτοντας: «Αυτή τη στιγμή η Τουρκία έχει πολύ λιγότερα περιθώρια να ελιχθεί απ΄ό,τι πιο πριν».
Ποιος θα πληρώσει το... μάρμαρο;
Η Τουρκία θα μπορούσε να ζητήσει μία «ένεση» ρευστότητας από εξωτερική πηγή, ωστόσο, οι εναλλακτικές της είναι περιορισμένες.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα και το πρόγραμμα διάσωσης, η Τουρκία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης κι, ασφαλώς, ούτε της Ευρωζώνης. Που σημαίνει πως ούτε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ούτε οι χώρες του πλούσιου ευρωπαϊκού Βορρά είναι διατεθειμένες να βάλουν «το χέρι στην τσέπη».
Από την άλλη, οι διμερείς σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες σπάνια έχουν υπάρξει πιο τεταμένες. Η κράτηση του Αμερικανού πάστορα, Άντριου Μπράνσον από την Τουρκία και μία σειρά διπλωματικών και οικονομικών κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ (με τελευταίο τον διπλασιασμό των δασμών σε χάλυβα και αλουμίνιο) που έχουν οδηγήσει σε νέα κατρακύλα την τουρκική λίρα, κάθε άλλο παρά «προάγγελοι» μιας νέας οικονομικής συνεργασίας δεν είναι…
Ο Τούρκος ηγέτης θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη τύχη με την Κίνα, το Κατάρ ή τη Ρωσία. Προ εβδομάδας, ο Ερντογάν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, συνομιλία όπου επαναβεβαίωναν τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Ωστόσο, η όποια βοήθεια απ’όπου κι αν προέλθει, δεν θα είναι με το αζημίωτο…
«Μπορώ να φανταστώ κάποιες χώρες να βοηθούν οικονομικά την Τουρκία», λέει ο Χέσε και καταλήγει με νόημα: «Μπορούν να εξαγοράσουν πολιτική επιρροή ‘κοψοχρονιά’».
Και τώρα, τι;
Τις τελευταίες εβδομάδες οι επενδυτές επέδειξαν ιδιαίτερη αμηχανία, λόγω έλλειψης πρωτοβουλιών από την τουρκική Κεντρική Τράπεζα. Αυτό που προκάλεσε «σοκ» στις αγορές ήταν η άρνηση στην αύξηση των επιτοκίων, με φόντο τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό.
Δεν ήταν λίγοι όσοι αμφισβήτησαν την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας Τουρκίας, κάνοντας λόγο για παρέμβαση Ερντογάν – ο οποίος, κατά την πρόσφατη προεκλογική εκστρατεία, διεμήνυε την επιθυμία του για περισσότερο έλεγχο την πολιτική της κεντρικής τράπεζας και χαρακτήριζε τα επιτόκια ως «τη μητέρα και τον πατέρα όλων των κακών».
Η πρόσφατη λήψη έκτακτων μέτρων από την κεντρική Τράπεζα αποδείχτηκε ατελέσφορη. Όπως το έθεσε ο Γερμανός οικονομολόγος «ήταν σαν να προσπαθείς να σβήσεις μία δασική πυρκαγιά με λάστιχο από το κήπο σου».
Αν η κρίση εξακολουθήσει με τους ίδιους ρυθμούς, ο Ερντογάν ίσως αναγκαστεί να αλλάξει τακτική: «Ο Ερντογάν θα προσπαθήσει με όποιο τρόπο μπορεί να εμποδίσει ενδεχόμενο πακέτο διάσωσης από το ΔΝΤ γιατί θα μπουν στη χώρα και θα αξιώσουν σκληρή λιτότητα. Κι αυτό θα ήταν μία τεράστια πολιτική απώλεια για τον ίδιο», καταλήγει ο Χέσε.
