Πολλά ινστιτούτα, ιδρύματα και ειδικοί αναλυτές με πολύ μεγάλη πείρα αναφέρουν ότι το 2019 ξεκίνησε πιο ήρεμα μετά από ένα πολύ ασταθές τέλος του 2018 στις παγκόσμιες αγορές.
Έχουμε μια σχετική ομαλοποίηση με την εμπορική συμφωνία μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, με σχετικές δηλώσεις κεντρικών τραπεζιτών, κυρίως του γνωστού Τζέι Πάουελ.
Ωστόσο, πολλοί εκτιμούν ότι αυτό είναι απλώς μια ανάπαυλα, πριν την ολοκληρωτική καταστροφή. Η μεταβλητότητα της αγοράς ήταν μόνο το πρώτο σημάδι μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης η οποία φαίνεται να πλησιάζει απειλητικά, όπως προειδοποίησαν πολλοί έμπειροι οικονομικοί αναλυτές από τον Δεκέμβριο του 2017, όπως αναφέρει ο γνωστός οικονομολόγος Tuomas Malinen σε βαρυσήμαντο άρθρο του.
Όπως δείχνουν τα πρόσφατα στοιχεία της PMI ανά την υφήλιο, έχει ξεκινήσει μια παγκόσμια οικονομική πτώση και ο πλανήτης μας θα είναι εντελώς απροετοίμαστος για ένα τέτοιο σενάριο.
Οι παγκόσμιες ανισορροπίες αυξάνονται εδώ και χρόνια και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε τίποτα άλλο παρά σε μια παγκόσμια οικονομική κρίση.
Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές διαδρομές που θα μπορούσε να λάβει χώρα μια μεγάλη κρίση οικονομικών αξιών.
Ο ειδικός παρουσιάζει τρία σενάρια τα οποία η παγκόσμια οικονομία είναι πιθανό να ακολουθήσει, όταν μια πιθανή παγκόσμια ύφεση μεταμορφωθεί σε κάτι πολύ πιο επιθετικό από αυτό που είναι σήμερα.
Θα ξεκινήσουμε με το πιο πιθανό σενάριο:
Σενάριο I: Παγκόσμια ύφεση
Σε παγκόσμια ύφεση, θα οδηγούσε πιθανόν η συνεχής οικονομική επέκταση που οδεύει εντελώς σε αντίθετη κατεύθυνση από την προσδοκώμενη.
Οι αγορές περιουσιακών στοιχείων αντιμετωπίζουν σοβαρή συρρίκνωση (άνω του 50%), η πίστωση είναι περιορισμένη, οι εταιρείες και τα νοικοκυριά απογοητεύονται έντονα και οι παγκόσμιες εμπορικές ροές υποχωρούν.
Το ΑΕΠ μειώνεται δραματικά και κυμαίνεται μεταξύ 10 και 25%. Η ανεργία αυξάνεται και επιταχύνει τις εξελίξεις. Τα τυποποιημένα μέσα τόνωσης από τις κεντρικές τράπεζες και τις κυβερνήσεις εξαντλούνται χωρίς αξιοσημείωτη βελτίωση στο οικονομικό περιβάλλον.
Η έκρηξη της τρέχουσας φούσκας των ακινήτων θα ξεκινούσε μια αδιάκοπη αύξηση της έντασης και του κινδύνου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Επειδή οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα εξακολουθούσαν να είναι "all-in", έχοντας επιτόκια που βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά ή κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και οι ισολογισμοί τους θα έφταναν σε ακραία επίπεδα, η ικανότητά τους να ανταποκριθούν σε μια πιθανή παγκόσμια κρίση θα ήταν πολύ περιορισμένη.
Οι κυβερνήσεις θα υπερχρεώνονταν και όταν τα επιτόκια θα αυξάνονταν, πολλές χώρες με μορφή ντόμινο θα χρεοκοπούσαν, επιδεινώνοντας μια παγκόσμια τραπεζική κρίση, η οποία πιθανότατα θα είχε κάνει την παρουσία της.
Σε συνδυασμό με την πτώση της δράσης του παγκόσμιου επιχειρηματικού κλάδου και την αλλαγή δεδομένων ανάπτυξης στην Κίνα, αυτοί οι δύο παράγοντες θα μπορούσαν να οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα για κάτι ακόμα πιο δυσοίωνο στο παρασκήνιο.
Σενάριο ΙΙ: οικονομικό ντόμινο κατάρρευσης
Μια συστημική κρίση θα σήμαινε ότι το παγκόσμιο οικονομικό έλλειμμα θα οφείλονταν σε ένα υπαρξιακό έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των αντισυμβαλλομένων μερών στο πλαίσιο του παγκόσμιου συστήματος.
Πριν από το 2008, μια συστηματική κατάρρευση ήταν ως επί το πλείστον μια πολύ μακρινή θεωρία .
Ωστόσο, από τα μέσα Οκτωβρίου του 2008, οι ηγέτες της παγκόσμιας οικονομίας αντιμετώπισαν την υπαρκτή πλέον πιθανότητα οι τράπεζες να μην «ανοίξουν την Δευτέρα».
Οι διατραπεζικές αγορές είχαν «παγώσει» τότε, επειδή κανείς δεν γνώριζε το ύψος των ζημιών που θα είχαν οι τράπεζες στα βιβλία τους.
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα για πρώτη φορά την ιστορία του αμαυρώθηκε. Οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες έσωσαν την κατάσταση τότε, εξασφαλίζοντας τις τραπεζικές καταθέσεις και παρέχοντας κεφάλαια και έκτακτες εγγυήσεις για να διατηρήσουν σε ζωή σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τη ροή πιστώσεων.
Τώρα το πρόβλημα θα ήταν ότι πολλά από αυτά τα μέτρα βρίσκονται ήδη σε εφαρμογή και όταν χτυπούσε πιθανόν μια νέα κρίση, θα αμφισβητούνταν τόσο η φερεγγυότητα των κυβερνήσεων, όσο και των κεντρικών τραπεζών.
Αυτό θα δημιουργούσε μια επικίνδυνη κατάσταση επειδή σήμερα για παράδειγμα, τα μερίδια των παγκόσμιων συστημικών τραπεζών, «G-SIBs», μειώνονται από τις αρχές του 2018.
Αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και σημαίνει ότι τα προβλήματα είναι υπαρκτά για άλλη μια φορά, ενώ έχουμε μεγάλες ζυμώσεις στον τραπεζικό τομέα.
Επειδή μια ενδεχόμενη κατακρήμνιση των αξιών των ακινήτων θα επηρέαζε την ασφάλεια των τραπεζών και επειδή η παγκόσμια ύφεση θα οδηγούσε σε μια τεράστια αύξηση των ζημιών από δάνεια, ο ήδη εξασθενημένος παγκόσμιος τραπεζικός τομέας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια πιθανή ολοκληρωτική κατάρρευση.
Αυτή την φορά όμως, θα υπήρχαν πολύ λίγες «συνταγές» που θα μπορούσαν να αποτρέψουν έναν παγκόσμιο πανικό. Αυτοί οι παράγοντες καθιστούν μια συστημική κατάρρευση ένα άκρως δυσοίωνο πιθανό σενάριο.
Μια συρρίκνωση του συστήματος θα σήμαινε ότι όλες οι τραπεζικές κινήσεις και πράξεις, η διανομή χρημάτων, τα δάνεια, οι ανταλλαγές, οι τραπεζικές υπηρεσίες κ.λπ. μέσω του τραπεζικού τομέα θα σταματούσαν.
Οι πιστωτικές κάρτες θα έπαυαν να ήταν ενεργές, τα ΑΤΜ δεν θα έδιναν χρήματα και τα δάνεια δεν θα μπορούσαν να αποπληρώνονταν ή να μεταφέρονταν.
Μετά από μια τέτοιου τύπου πιθανή κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, είναι σίγουρο ότι η παγκόσμια οικονομία θα κατέρρεε επίσης.
Αυτό θα σήμαινε ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ θα παρουσίαζε μια τρομερή πτώση του 20 έως 40 τοις εκατό και οι σύγχρονες κοινωνίες θα έπαυαν να υφίστανται με τη σημερινή τους μορφή.
Σενάριο ΙΙΙ: Το παραμύθι
Θα μπορούσε αυτό να αποφευχθεί με κάποιο τρόπο; Αυτό είχε αναφερθεί εδώ και δύο χρόνια και η απάντησή πολλών ειδικών ήταν όχι.
Η μόχλευση στο σύστημα συνήθως οδηγεί σε σύγκρουση σε κάποιο σημείο με τις «φούσκες» των ακινήτων να αυξάνονταν με μη ελεγχόμενο τρόπο.
Εντούτοις, οι Κεντρικές Τράπεζες θα εξακολουθούσαν να δέχονται προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης ή κάποιο άλλο τρόπο για να ωθήσουν την τεχνητή κίνηση χρημάτων από τα ιδρύματα τους στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Ο καλύτερος τρόπος είναι η κοπή χρήματος.
Οι κεντρικές τράπεζες κερδίζουν έσοδα από όλα τα χρήματα που ¨κόβουν" . Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ της ονομαστικής αξίας και του κόστους παραγωγής των χρημάτων. Συγκριτικά, το 2017, το παγκόσμιο ονομαστικό ΑΕΠ του πλανήτη ήταν περίπου 75 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Για να διανείμουν αυτά τα ακατανόητα ποσά νέων χρημάτων, οι κεντρικές τράπεζες θα έπρεπε να τα δώσουν απευθείας στους καταναλωτές και τις κυβερνήσεις.
Ακόμη και υπό κανονικές συνθήκες, αυτό θα ήταν απίθανο και οι κεντρικές τράπεζες δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν σε μια τόσο μεγάλη αύξηση της (τεχνητά δημιουργημένης) ζήτησης και αυτή τη φορά θα υπήρχαν ευρύτατες εταιρικές χρεοκοπίες που θα προκαλούσαν παγκόσμια κατάρρευση. Στην συνέχεια ήταν πολύ πιθανό να ακολουθούσε υπερπληθωρισμός.
Υπάρχει επίσης η εναλλακτική λύση οι Κεντρικές τράπεζες να υλοποιούσαν μια πλήρη στροφή και να συνέχιζαν να αντισταθμίζουν τις απώλειες της αγοράς.
Αυτός θα ήταν η αποκαλούμενη "ιαπωνική μέθοδος", όπου η κεντρική τράπεζα κατέχει ήδη πάνω από το 40% του συνόλου των κρατικών ομολόγων.
Ενδεχομένως αυτό να σήμαινε μια ολοκληρωτική εθνικοποίηση των κεφαλαιαγορών που θα εξακολουθούσαν να λειτουργούν μόνο κατ΄’ όνομα.
Δεν έχουμε ιστορική εμπειρία όμως το τι θα προκαλούσε ακριβώς μια τέτοιου τύπου οικονομική «απαλλοτρίωση» των σύγχρονων κεφαλαιαγορών.
Ωστόσο, είναι απίθανο να ήταν κάτι καλό, καθώς οι κεφαλαιαγορές υπήρξαν εδώ και αρκετούς αιώνες ως ένα σημαντικό σύστημα για την αποτελεσματική κατανομή του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου.
Εάν οι κεντρικές τράπεζες αναλάμβαναν έναν μόνιμο ενεργό ρόλο στις κεφαλαιαγορές, θα οδηγούσαν σε ένα ιδιότυπο «σοσιαλισμό» της χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Τότε θα ήταν πιθανό να προκαλέσουν παρόμοια φρίκη όπως ο τακτικός σοσιαλισμός με τη μορφή χαμένων κινήτρων (διάλυση της σχέσης ανταμοιβής κινδύνου) και διογκωμένων αξιών των περιουσιακών στοιχείων. Είναι απίθανο οι παγκόσμιοι κεντρικοί τραπεζίτες να ήταν πρόθυμοι ή να τους επιτρέπονταν να πράξουν κάτι τέτοιο .
Το παγκόσμιο οικονομικό τέλος πλησιάζει
Ο συνολικός ισολογισμός των κεντρικών τραπεζών που έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2018 σηματοδότησε την λήξη μιας παγκόσμιας ποσοτικής χαλάρωσης και επομένως το τέλος του πιο απερίσκεπτου πειράματος νομισματικής πολιτικής στην ιστορία.
Όταν αυτό το συνδυάσουμε με την οικονομική επιβράδυνση στην Κίνα, τον "κινητήρα¨ της παγκόσμιας οικονομίας από το 2008, έχουμε ως αποτέλεσμα τελικά το τέλος του τρέχοντος επιχειρηματικού κύκλου.
Τα απελπισμένα μέτρα των κεντρικών τραπεζιτών και της Κίνας που θεσπίστηκαν μετά την οικονομική κρίση του 2008, έχουν ωθήσει το παγκόσμιο χρέος και τις οικονομικές "αλχημείες" σε δυσθεώρητα ύψη.
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν έχει εξομαλυνθεί , ενώ ο κίνδυνος και οι ρυθμιστικές αποτυχίες έχουν φτάσει σε ένα σημείο την παγκόσμια οικονομία όπου δεν υπάρχει επιστροφή και αυτό θα ήταν το τέλος.
Ακόμη όμως και όταν αντιμετωπίζαμε τελικά ένα τέτοιο απευκταίο σενάριο ως πλανήτης, λόγω της παγκοσμιοποίησης, οι επιχειρήσεις και οι άνθρωποι θα προσπαθούσαν ξανά να προχωρήσουν μπροστά και να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους.
Οι κοινωνίες οφείλουν να μην διασπείρουν την αναρχία και το χάος, ακόμα και αν το σύστημα καταρρεύσει ολοκληρωτικά.
Ωστόσο, κάθε εταιρεία, νοικοκυριό και κυβέρνηση θα πρέπει ήδη να ξεκινήσει να εκπονεί σχέδια έκτακτης ανάγκης. Είναι πολύ πιθανό ότι κάτι «βιβλικό» και πολύ μεγάλο πλησιάζει, καταλήγει ο Tuomas Malinen.
